Voorstel van Europa om de beschermde status van de wolf te verlagen

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Voorzitter, collega’s, minister, mijn goede vriend Bruno Tobback zal tevreden zijn, want dit is weer een vraag die gaat over Europa. En ik beloof hem, als hij positief staat ten opzichte van mijn vraag, dat hij nog wat meer borden mag zetten in Limburg voor de Europese verkiezingen.

Minister, de vraag gaat over de Europese Commissie die te kennen heeft gegeven om eventueel de internationale status van de wolf te veranderen van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’. Dit gebeurt op basis van nieuwe data over de toegenomen populaties en gevolgen in de EU, die we ook allemaal kennen hier in Vlaanderen, meer specifiek in Limburg. Een nieuwe studie van de Commissie toont aan dat er de voorbije twintig jaar steeds meer wolven bij gekomen zijn in Europa en dat hun leefgebieden over een steeds grotere oppervlakte verspreid zijn. In heel Europa leven momenteel meer dan twintigduizend wolven, de roedels zijn over 23 lidstaten verspreid. Sinds 2011 komen er ook in België opnieuw wolven voor. Juist in de periode dat ik gedeputeerde in Limburg was, zijn de wolven opgedoken. Ik weet niet of er een verband was of niet, dat is iets anders.

Volgens de Commissie is de concentratie van wolvenroedels in sommige Europese regio’s de laatste jaren een reëel gevaar geworden, vooral voor de veestapel. We kennen die problemen. De wolven zorgen natuurlijk ook voor conflicten met jagers en landbouwers en hun dieren. Natuurbeschermers staan nogal eens diametraal tegenover de landbouw of andere beroepen die het niet zo begrepen hebben op wolven.

De beschermde status van de wolf is vastgesteld door het zogeheten internationale Verdrag van Bern op basis van beschikbare wetenschappelijke data in 1979. De Europese Commissie wil nu eventueel via de EU-lidstaten verkrijgen dat het dier niet langer ‘strikt beschermd’, maar gewoon ‘beschermd’ wordt in het Verdrag van Bern. Vervolgens zou de Europese wetgeving kunnen worden aangepast.

Minister, bent u het eens met de visie van de Europese Commissie over het gevaar van de wolf en het eventueel wijzigen van het statuut?

Vindt u een wijziging van de internationale status van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’ opportuun? Waarom of waarom niet?

Zal Vlaanderen, zult u in dit dossier actie ondernemen in het kader van het Europese voorzitterschap?

Ik kijk uit naar uw antwoord.

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega Vandenhove. Wij volgen natuurlijk alles wat er zich op Europees niveau beweegt rond de wolf.

Tot voor kort was er een gezamenlijke positie van beide verantwoordelijke commissarissen om niets te wijzigen aan het beschermd statuut tot er afdoende bewijs en studieresultaat is inzake populatiesterkte van de wolf en inschatting van de staat van instandhouding. Deze positie werd nogmaals bevestigd tijdens het standing committee van de Conventie van Bern, eind 2022, toen de Europese Unie tegen een gelijkaardig voorstel van Zwitserland stemde. Het feit dat de Europese Commissie, vooral de Commissievoorzitter, nu een voorstel doet om de beschermingsstatus van de wolf te wijzigen is vreemd, zeker omdat we altijd hebben gevolgd wat de commissarissen Leefmilieu en Landbouw hebben gedaan. Zij hebben altijd gezegd dat er eerst afdoende en overtuigend bewijs moest zijn. We blijven het natuurlijk opvolgen.

De Europese Commissie heeft jarenlang een beleid gevoerd om een duurzame co-existentie tussen wolf en veehouderij mogelijk te maken, met een focus op preventieve veebeschermingsmaatregelen. Dat hebben we dan ook in de afgelopen jaren gedaan. De Commissie verwees in de reactie op brieven steeds naar het belang van preventieve maatregelen, strikte beschermingsstatus van de wolf en haar eigen richtsnoerenbrief uit 2021. Daarnaast werd ook bevestigd dat het Vlaamse beleid in lijn is met de Europese regels.

Zoals u weet, hebben we het Vlaamse wolvenbeleid gebaseerd op drie pijlers. De eerste is open dialoog, transparantie en informatieverspreiding via onder meer de oprichting van een wolvenplatform met de sectororganisaties, de oprichting van een wolvenplatform met de lokale besturen, informatieverstrekking via infoavonden in verschillende gemeenten, folders, dienstensites administratie, infovideo’s op PlattelandsTv. Het Vlaamse beleid is ook steeds gebaseerd op wetenschappelijke en objectieve cijfers en gegevens. Dankzij goede monitoring zijn we vrij goed op de hoogte van het reilen en zeilen van onze wolven, wat ons toelaat hun gedrag en verplaatsingen goed op te volgen. Een derde, en misschien meest belangrijke punt, is de inzet op preventieve aanpak van schadegevallen. Wie afgelopen vrijdag de media heeft gevolgd, heeft gezien dat het aantal schadegevallen dit jaar significant is gedaald ten opzichte van eerdere jaren. Dat heeft natuurlijk te maken met het feit dat vele mensen zijn ingegaan op de ondersteuning om wolfwerende omheiningen te plaatsen, want daar waar er veebeschermingsmaatregelen genomen worden, is het risico op schade veel lager.

Er zijn natuurlijk probleemsituaties, probleemwolven als ik het zo mag zeggen. Hiervoor hebben we, samen met de leden van het Wolvenplatform een protocol uitgewerkt dat permanent geëvalueerd wordt en waar nodig bijgesteld. We gaan geen risico’s nemen met probleemwolven, ook dat hebben we voorzien.

Het is natuurlijk zo dat de terugkeer van de wolf ons voor een aantal maatschappelijke uitdagingen heeft gesteld. De situatie is ook nieuw, denk ik, niet alleen maatschappelijk maar ook voor het beleid. Het was altijd zoeken naar de juiste manier om hiermee om te gaan. Ook de komende jaren zal hier de nodige aandacht op worden gevestigd. En we volgen natuurlijk alles op wat er vanuit Europa nog zal komen.

Wat betreft het Belgische voorzitterschap, is het vanuit de rol als voorzitter gebruikelijk dat nationale posities terughoudend gebracht worden. De lidstaat die voorzitter is van de Raad van de EU, moet zijn positie als onafhankelijke bemiddelaar, zoals men dat noemt, handhaven. U weet dat ik binnen dat kader eigenlijk geen grote rol heb, maar ik heb zelf wel twee thema’s vooropgezet die ik belangrijk, of misschien belangrijker, vind. Dat is ervoor zorgen dat we tot een Europese Blue Deal komen, dat staat voor mij op de agenda, en ook rond PFAS staat er het een en ander op de agenda.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw uitgebreide antwoord waarin u de visie van Vlaanderen op de hele wolvenproblematiek nog eens weergeeft. Het moet daarbij inderdaad de bedoeling zijn om de voor- en tegenstanders zoveel mogelijk met elkaar te verzoenen, en de negatieve gevolgen van de aanwezigheid van de wolf te beperken.

Ik begrijp ook dat er in het kader van wat voorgesteld is door de Europese Commissie, inderdaad geen bijkomend initiatief vanuit Vlaanderen zal komen. Samen met u kijk ik ernaar uit hoe dat voorstel van de Europese Commissie verder zijn gang zal gaan. Ik denk alleszins dat we zeker vanuit Vlaanderen waakzaam moeten zijn, dat we niet al te snel van rubriek veranderen naar beschermd, of beter beschermd. In die zin hoop ik dat u het beleid dat u tot nu toe gevoerd hebt ten opzichte van de aanwezigheid van wolven in Vlaanderen, ook zult voortzetten.

De heer Pieters heeft het woord.

Minister, we hebben in deze commissie al eerder zaken aangehaald in verband met wolven. We hebben ook al aangegeven dat we naar het Beierse initiatief in verband met wolven moeten kijken, en dat misschien ook het best opvolgen.

Daarnet heeft de collega aangegeven dat Europa blijkbaar alles oplost. In dezen hebt u met het beleid Europa willen volgen, maar dan ziet u dat, als von der Leyen één keer moet vaststellen dat een van haar beesten aangevallen wordt en er ze ermee geconfronteerd wordt, het vanaf dat punt in Europa blijkbaar ook gekeerd is. Hoe snel kan het gebeuren?

De wolf is nu eenmaal de grootste predator die we in Europa hebben. Mensen kijken er raar naar. Of ik nu voorstander ben of tegenstander, ik ben eigenlijk geen van beide, maar men moet er wel adequaat mee omgaan. Het is nu eenmaal een wild beest. Men kan het niet temmen. In de kop van dat beest kijken, gaat niet lukken. Die strijdt ook voor zijn voortbestaan.

Ik heb eerder al aangegeven dat er in bijvoorbeeld Duitsland voor 2023 werd geschat dat er een zeshonderdtal welpen geboren gingen worden. Ik ben benieuwd wat de vaststellingen zijn. Ze gaan er ook van uit dat ongeveer een derde omkomt in het verkeer of andere omstandigheden. Het blijft nog altijd een heel groot aantal. Dat de groei van de populatie zo snel zou gaan, was te verwachten en hadden we op voorhand al aangegeven. Of het nu strikt beschermd of beschermd is, we moeten gewoon kijken hoe we hiermee in Vlaanderen omgaan, en hoe we enerzijds onze bevolking hier kunnen geruststellen, en anderzijds de wolf hier of daar misschien wat ruimte geven, maar alleen in de mate van het mogelijke.

De heer Coenegrachts heeft het woord.

Minister, we hebben het hier regelmatig over de wolf. Het is maar de vraag of het in een dichtbevolkte en ruimtelijk nogal warrig gestructureerde regio zoals de onze wel gemakkelijk is om heel veel wolvenpopulaties te herbergen. We hebben daar altijd veel vragen over gesteld. Ik vind het dus wel een positief gegeven dat de Europese Commissie minstens kritisch kijkt naar de absolute beschermingsstatus.

Of de wolf hier gekomen is voor collega Vandenhove, dat zullen we nooit weten. Of collega Vandenhove een wolf in een schapenvacht is, dat laat ik ook in het midden … (Opmerkingen)

… maar dat we daarover kritisch meedenken, lijkt me wenselijk. Vergeet ook niet dat die Europese bescherming niet in elke lidstaat zo absoluut is als in Vlaanderen. Sommige delen van Spanje zijn ervan uitgezonderd, en ook in Finland, Polen en Griekenland heeft men die beschermingsstatus op een andere manier afgedwongen, via bijlagen aan de Habitatrichtlijn en ook aan het Verdrag van Bern, als ik me niet vergis. Ik denk dus dat we dit ook in regio’s zoals de onze kritisch moeten durven te bekijken. Ik zeg niet dat hier geen plaats is voor de wolf. Ik zeg wel dat een verminderde bescherming, of een minder absolute bescherming, ons mogelijkheden geeft om dat samenleven van mens en wolf beter en gemakkelijker te regelen.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Collega’s, ik denk dat het er minder toe doet op welke manier dit thema op de Europese agenda gekomen is. Ik denk dat we zelf ook ervaren, met de debatten die hier in het parlement al gevoerd zijn en de voorvallen op het terrein, de acties en de bezorgdheden, dat het niet evident is om in Vlaanderen samen te leven met de wolf. Ik wil mijn collega dan ook bijtreden, minister, dat we vanuit Vlaanderen geen afwachtende houding mogen aannemen, wetende dat er een oefening is op het Europees niveau, en dat wij ook in een Europees kader moeten werken. We moeten zelf ook bekijken op welke manier we het samenleven met de wolf kunnen organiseren, en wat er nodig is om dat te verbeteren. We moeten dus de kritische oefening die gebeurt op het Europese niveau, zelf mee aangrijpen om te kijken welke bijsturingen eventueel nodig zijn om dit in Vlaanderen beter te organiseren.

Ik weet, minister, dat er een hele opvolging is. Dat wil ook zeggen dat wij in principe over heel wat materiaal beschikken op het vlak van cijfergegevens en op het vlak van bezorgdheden. Dat hoop ik althans. Ik weet dat er monitoring is, en dat er DNA-stalen opgemaakt worden, maar ik hoop dat er ook zicht is op welke manier mensen zich moeten organiseren. Ik hoop dat ook de bezorgdheden op het terrein een plaats krijgen bij het voorbereidende werk om met een kritische blik te kijken naar het beleid, en hoe we dat kunnen verbeteren.

Afgezien van de aanvallen die er zijn, denk ik dat ook de mensen die er dagelijks mee leven of ermee te maken krijgen, een stem moeten krijgen in dit debat. Bij dezen dus de oproep om met een kritische blik naar het beleid te kijken en er proactief mee aan de slag te gaan.

Minister Demir heeft het woord.

Collega Pieters, het is niet omdat Ursula von der Leyen iets zegt dat we ineens een wolvenbeleid gaan voeren. Wij doen dat al even, zoals u weet. Voor mij is het belangrijkste dat het aantal schadegevallen afneemt. Ik vind dat een teken dat de preventieve maatregelen die we vanuit het beleid hebben aanbevolen, ook helpen. Overlast en draagvlak hangen mijns inziens heel sterk samen in dit soort dossiers. Als we zaken bijstellen, moet dat in het belang zijn van ons allemaal, ook met het oog op veiligheid. We blijven ook kijken naar het verdere verloop van het Europese traject. Het belangrijkste voor mij is dat eventuele wijzigingen effectief zin hebben en dat de schade afneemt. In Vlaanderen was er vorig jaar alvast bijna een halvering van de schadegevallen ten opzichte van 2021 en 2022. Zo waren er in 2022 158 schadegevallen en in 2023 was dat nog maar de helft, namelijk tachtig schadegevallen. Dat betekent dat het beleid goed is.

Collega Coenegrachts, als de wolven geen plaats zouden hebben in Vlaanderen, zouden ze sowieso weg zijn. Daar wil ik toch wel op wijzen. Ik denk vooral dat dat vanuit Europa goed bekeken en gemonitord moet worden. Ik veronderstel dat, zodra de studieresultaten inzake populatiesterkte er zijn, de commissarissen die met de lidstaten zullen delen. Dat wordt vervolgd.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, bedankt voor het uitgebreide antwoord. Ik bedank ook de collega’s voor hun tussenkomsten. Uit de cijfers die de afgelopen weken in de media verschenen, blijkt dat de problematiek op dit moment relatief goed onder controle is. Het doel van mijn vraag was om te weten te komen wat uw reactie is op het standpunt van de Europese Commissie, maar u hebt tegelijkertijd van de gelegenheid gebruikgemaakt om nog eens het beleid van Vlaanderen rond wolven toe te lichten, wat een goede zaak is. Ik zou zeggen: dit wordt vervolgd.

De vraag om uitleg is afgehandeld.