Nadat Vincent Van Quickenborne zijn ontslag nam als federaal minister van Justitie, zorgde de daaropvolgende aanstelling van Paul Van Tighelt als zijn opvolger voor de nodige spanningen binnen Open Vld. Kopstuk Gwendolyn Rutten voelde zich gepasseerd en kondigde haar afscheid aan van de nationale politiek. Maar die frustraties liet ze links liggen voor een ministerpost binnen de Vlaamse Regering. En haar rentree ging niet onopgemerkt voorbij. Ze had nog maar net haar eed afgelegd als Vlaams viceminister-president of er was een stikstofakkoord. Was Rutten de schakel die miste om tot een akkoord te komen? “Als parlementslid kende ik het dossier door en door. Ik heb mij daar echt in verdiept. Ik heb voor impact en resultaat gekozen”, zegt Rutten.
Tijdens de laatste plenaire vergadering van het jaar hebben de oppositiepartijen de Raad van State om een advies gevraagd over het stikstofdecreet. De Raad van State heeft nu dertig dagen de tijd om met een advies te komen. Rutten had gehoopt dat het niet zo ver zou komen. “Onlangs kwamen we tot een akkoord over de principes van het stikstofdossier. Dit moest nog in een tekst gegoten worden. We werden hierbij bijgestaan door verschillende juristen. Maar het parlement moet zijn rol spelen, ik hoop gewoon dat dit geen vertragingsmanoeuvre is.”
Dierenrechten vs. natuurrechten
Al jarenlang worstelt de Vlaamse Regering met het stikstofdossier. Vlaanderen stoot teveel stikstof uit en werd al meermaals op de vingers getikt door de Europese Unie (EU). Als er over stikstof gesproken wordt, bedoelt men stikstof in combinatie met zuurstof of waterstof. Als stikstof zich bindt aan waterstof krijg je ammoniak, als het zich bindt aan zuurstof krijg je stikstofoxiden. Stikstofoxiden ontstaan bij verbranding van fossiele brandstoffen, ammoniak ontstaat in de mest van runderen, varkens en kippen. En het is vooral de ammoniakneerslag die Vlaanderen niet naar beneden krijgt.
Om de Europese doelstellingen te halen, moet er actie ondernomen worden om onze natuur en omgeving te beschermen en te herstellen. Maar de oplossing is niet eenvoudig. “Zo komen dieren- en natuurrechten op gespannen voet te staan. Het is beter voor de runderen dat ze in de wei lopen, maar als de runderen in de wei lopen dan wordt er in de natuur te veel ammoniak geproduceerd en dat is slecht voor de planten. Voor de plantjes is het beter dat de dieren in de stal gaan staan en dan moet je daar maar luchtwassers installeren om de lucht te wassen. Sommigen beweren dat het dan beter is om geen dieren meer te hebben in Vlaanderen. Maar denk je nu echt dat mensen dan geen biefstuk meer gaan eten? Nee, dan wordt het vlees geïmporteerd van ergens anders, wat weer vervuiling met zich meebrengt”, legt Rutten uit.
Kafkaiaanse regels
Als de stikstofneerslag te hoog is om de Europese instandhoudingsdoelstellingen voor natuur te realiseren, dan moet ingegrepen worden via het vergunningenbeleid. Dat gebeurde in Nederland, waar tal van vergunningen voor veestallen, havenontwikkelingen of bouwprojecten stilgelegd werden. Om een vergunningenstop in Vlaanderen te voorkomen, werkte de Vlaamse Regering aan een programmatische aanpak stikstof, of kortweg PAS. Dat programma moet de toekomstige vermindering van de stikstofuitstoot vastleggen. “Op dit moment moet elk bedrijf voor een nieuwe vergunning een ‘passende beoordeling’ geven. Daarin moeten ze aantonen dat de stikstofuitstoot geen risico vormt voor de nabijgelegen natuurgebieden. Zo heeft onlangs het bedrijf Ineos een dossier van meer dan 800 pagina’s ingediend. Daar willen we van af. De passende beoordeling moet eenvoudiger”, zegt Rutten.
PV werd door de Vlaamse Regering aangesteld tot intendant van het Turnhouts Vennengebied, dat gekenmerkt wordt door zeer stikstofgevoelige natuur. Maar sinds het politieke akkoord heeft hij zijn gesprekken met de landbouwers opgeschort. Is het probleem in het Vennengebied dan opgelost? “We hebben daar twee dingen vastgesteld. Ten eerste, als je daar alle landbouw in het gebied zou wegnemen, zou dat nog onvoldoende zijn om de natuur daar in orde te krijgen. Dus wat zijn we daar eigenlijk aan het doen? Misschien ligt het dan wel niet aan die landbouwbedrijven. Daarom stappen we naar Europa om te zeggen dat het doelstellingenlijstje, specifiek voor het Vennengebied, niet haalbaar is. Ten tweede komt heel veel van de stikstof uit Nederland, dus dan kan je de individuele Vlaamse boer daar niet aansprakelijk voor stellen”, stelt Rutten vast. “Ja, we willen natuur. Ja, we willen investeren in betere natuur. Maar Europa moet stoppen met die Kafkaiaanse regels die onze economie aan banden legt.”
Oogkleppen
Op 20 juli vernietigde de Raad voor Vergunningsbetwistingen de vergunning die de Vlaamse Regering in juni vorig jaar afleverde voor Project One van Ineos. Daaropvolgend kwam Ineos in oktober met een 800 pagina’s tellende passende beoordeling. Maar volgens het Agentschap Natuur en Bos (ANB) bevat de passende beoordeling onvoldoende informatie over mogelijke betekenisvolle aantasting of onherstelbare schade aan de omliggende natuur. “Als we dat soort adviezen, zoals dat van het Agentschap Natuur en Bos, moeten opvolgen, dan leggen we het land economisch stil. Dan krijg je gewoon niets meer voor elkaar. Als een Vlaamse Regering zegt op welke manier ze economie en ecologie samen willen verzoenen, als ze de strategie vastleggen, dan verwacht ik dat de verschillende administraties zich daarachter scharen. Het Agentschap Natuur en Bos heeft oogkleppen op. Als iedereen oogkleppen op heeft, dan zien we elkaar niet meer staan.”
