De behoefte aan een Vlaams actieplan tegen biociden

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik heb al een paar vragen gesteld over de dalende egelpopulatie in Vlaanderen. Bij ons in Limburg, in het Natuurhulpcentrum in Opglabbeek, worden er elk jaar minder egels binnengebracht. Dat is ook op andere plaatsen zo en het wordt stilaan een bedreigde diersoort, als deze trend zich doorzet.

In uw antwoord op mijn laatste schriftelijke vraag van 6 januari 2023 hebt u vooral verwezen naar het gebruik van pesticiden en meer bepaald biociden. Onderzoek van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) naar de aanwezigheid van pesticiden, zware metalen en rodenticiden toonde het wijdverspreid voorkomen van een bepaalde stof in egels aan, een biocide die wordt gebruikt in het bestrijden van muizen en ratten en die ook de immuniteit van egels sterk doet afnemen. Er zijn dus aanwijzingen dat het veelvuldig gebruik van deze bestrijdingsmiddelen in Vlaanderen mee de oorzaak is, of misschien de hoofdoorzaak, van de daling van de egelpopulatie.

Op 30 mei ging het in deze commissie over het Vlaams Actieplan Duurzaam Pesticidengebruik. Het vorige actieplan, dat deel uitmaakt van het Nationale Actieplan voor de Reductie van Pesticiden (NAPAN) en dat een uitvoering is van Europese regelgeving, liep af in 2022. Het actieplan had vanaf 1 januari 2023 moeten worden opgevolgd door een nieuwe versie, maar dat is tot op vandaag nog niet gebeurd. Ik heb uit uw antwoord op de vraag van collega Mieke Schauvliege begrepen dat alle vereiste elementen beschikbaar zijn voor de agendering op de Vlaamse Regering met het oog op de aanname van dit actieplan.

Het ontwerpactieplan werd in 2022 al ter advies voorgelegd aan verschillende instanties en er werd ook al een openbaar onderzoek over georganiseerd. Het ontwerp bevat echter geen aanpak van biociden en rodenticiden, die vaak gebaseerd zijn op bepaalde middelen die de egelpopulatie teisteren. In het vorige pesticideplan was dat wel nog het geval. Ook de Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (Minaraad) stelde in zijn advies vast dat een aanpak van biociden ontbreekt, en dat er “een oplossing geboden moet worden voor het topic van de biociden”.

Ik heb een aantal vragen voor u, minister. Ik heb het wat opengetrokken, dus het gaat niet alleen over egels.

Waarom ontbreekt een aanpak inzake biociden in het ontwerpplan? Zal er nog een apart Vlaams biocideplan ontwikkeld worden om deze lacune op te vullen?

Bent u het met mij eens dat ook op Vlaams niveau een visie, doelstellingen, streefcijfers, indicatoren en maatregelen moeten worden geformuleerd om een afdoende reductie van biociden te verwezenlijken?

Minister Demir heeft het woord.

Het Nationaal Actieplan of NAPAN bevat heel wat uiteenlopende acties. Het is inderdaad zo dat een deel van die acties heel gericht ontwikkeld werd voor het landbouwkundig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Dit neemt niet weg dat andere in het ontwerpplan opgenomen acties gericht zijn op het gebruik van pesticiden in het algemeen. Onder pesticiden zijn zowel gewasbeschermingsmiddelen als biociden begrepen. De sensibilisatie rond en de promotie van een pesticidevrij beheer zijn gericht op specifieke doelgroepen zonder dat daarbij enkel op het vermijden van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen wordt gewerkt.

Dergelijke algemene acties zijn erop gericht om het gebruik te vermijden en om in te zetten op alternatieven. Die kunnen bijdragen aan het verminderen van de negatieve effecten van het pesticidegebruik. Simpelweg stellen dat een aanpak inzake biociden ontbreekt, is volgens mij niet volledig correct.

Naast het NAPAN is er ook het federaal reductieplan voor biociden waarvan de opmaak en implementatie opgevolgd wordt door een werkgroep waar wij vanuit Vlaanderen ook inzitten. Het wordt ook door mensen uit mijn administratie opgevolgd. Een nieuw gezamenlijk federaal reductieplan voor biociden voor de periode 2022-2030 wordt op dit moment gefinaliseerd. Onze administratie zit mee aan tafel, en wij vragen om erover te waken dat de acties in dat plan de goede kant uit gaan, ook wanneer het om de twee en een half jaar geactualiseerd wordt.

Specifiek wat betreft de blootstelling van egels aan rodenticiden zal ik mijn administratie vragen om na te gaan of de verplicht te gebruiken lokdozen, -boxen of -buizen voldoen aan de voorwaarden om egels buiten te houden. Er worden heel veel zieke egels binnengebracht in het natuurhulpcentrum, dat hoef ik u niet te vertellen. Het gaat er niet goed mee. Dat is een probleem dat we al verschillende jaren zien. Ik heb daarom ook aan mijn medewerkers gevraagd om daar gefocust op te werken. Verder zal ook worden nagegaan of er een probleem is van oneigenlijk of onoordeelkundig gebruik van rodenticiden in Vlaanderen. Dat weten we op dit moment niet. Indien dit aan de orde blijkt te zijn, dan zullen we gepaste maatregelen nemen. De egelpopulatie wordt verder ook gemonitord. Het is belangrijk dat we een goed beeld krijgen van de mogelijke routes van directe, indirecte en cumulatieve blootstelling aan stoffen die mogelijk hun immuunsysteem kunnen aantasten. Dan zullen we daar op ingrijpen.

Er wordt al geruime tijd, via het decreet houdende duurzaam gebruik van pesticiden en het bijbehorende uitvoeringsbesluit, gewerkt aan een reductie van het gebruik van pesticiden in het Vlaamse Gewest. Onder dat kader wordt ook in het Nationaal Actieplan een Vlaams Actieplan Duurzaam Pesticidengebruik uitgewerkt met daarin de acties. De wetgeving en instrumenten hebben sinds hun inwerkingtreding een reductie gerealiseerd, zowel op het vlak van gewasbeschermingsmiddelen als op het vlak van het gebruik van rodenticiden. De openbare besturen realiseerden tussen 2013 en nu een reductie van 50 procent, van 52 naar 24 ton. De concentraties van werkzame stoffen zijn bijzonder klein. In de werkzame stof werd tussen 2013 en 2021 een reductie van 2,54 kilogram naar 1,22 kilogram gerealiseerd.

Het is vooral zaak om in te zetten op de doeltreffendheid van de instrumenten en die grondig te bewaken. Voor pesticiden zullen we de Europese richtlijnen omzetten. Binnenkort ga ik met die regelgeving naar de regering.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ziet u een timing voor de omzetting van de Europese richtlijnen? Het is positief dat u Europa volgt natuurlijk.

Dank dat u iets dieper ingaat op het probleem van de egelpopulatie, dat is effectief ernstig. We moeten er alles aan doen om uit te zoeken hoe dat komt. Er zullen nog andere redenen zijn dan de biociden.

Minister Demir heeft het woord.

We leggen de laatste hand aan de pesticideregelgeving. We zijn in overleg met de federale overheid om dat op elkaar af te stemmen. Zodra dat in orde is, hopelijk voor het zomerreces, gaan we naar de regering.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord.

De vraag om uitleg is afgehandeld.