De productie van kweekvlees

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik heb een vraag over de productie van kweekvlees, omdat ik denk dat dat iets is wat ook op ons zal afkomen in Vlaanderen. Internationaal zijn er al acties bezig om dat kweekvlees ingang te doen vinden. Ik begrijp natuurlijk de reactie van de landbouwers daarop in eerste instantie. Zij zeggen dat dat concurrentie is voor hen en willen daar zo weinig mogelijk van weten. Maar toch is er een internationale oproep om, onder andere in het kader van de klimaatverandering, de vleesconsumptie aanzienlijk te verminderen. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen echt vlees meer zal zijn. De vraag is alleen of er ook kweekvlees op die markt kan komen, en in welke mate dat zich tegenover elkaar kan verhouden.

De internationale instantie RESPECTfarms, de eerste kweekvleesboerderij, wil ook echte boeren helpen om hun bedrijven te diversifiëren en de mogelijkheden van het kweken van kweekvlees in hun boerderij te verkennen, dus eigenlijk een soort hybride toepassing van het echte vlees en het kweekvlees. Zij doen daar haalbaarheidsstudies rond. Daar is heel veel geld voor uitgetrokken, ook vanuit Europa, dat de laatste dagen weer niet goed ligt in Vlaanderen, om allerlei redenen, maar vooral om redenen die te maken hebben met klimaat, milieu en natuur. Maar daar wordt dus heel veel geld voor uitgetrokken.

Eind maart maakte de Italiaanse regering al bekend dat ze kweekvlees wil verbieden en enkel nog dierlijk voedsel wil toelaten. Volgens Italië biedt dat kweekvlees “onvoldoende kwaliteit, welzijn en bescherming van onze cultuur en traditie”. Vooral de concurrentie voor de landbouwsector en de voedingsmiddelenindustrie ziet men als een gevaar.

Ik verdedig hier voor alle duidelijkheid noch het ene, noch het andere. Het enige wat ik wil inbrengen, is dat we ook op dat vlak open moeten staan voor innovatie, zeker als we daarmee voor een stuk andere problemen, vooral op het vlak van natuur en klimaat, kunnen oplossen.

Minister, hoe staat u daar tegenover? Hoe zult u daarmee omgaan? Ik vermoed dat ook de landbouwsector en de organisaties die daarmee bezig zijn, daarmee begaan zullen zijn en er ook concrete stellingen over zullen innemen. 

Hoe staat u tegenover de evolutie rond kweekvlees? In welke mate ziet u daarin een gedeeltelijk ander verdienmodel voor de landbouwsector voor het produceren van kweekvlees, wat eigenlijk voor een stuk de bedoeling is van Europa, ook gezien het vele geld dat het daarvoor uittrekt?

In Italië wil men de productie van kweekvlees verbieden. Hoe staat u daar tegenover? Zult u ook zulke stappen ondernemen in Vlaanderen? Het is uiteraard een Belgische aangelegenheid, maar toch. Hoe zult u daar tegenover staan in Vlaanderen? Met andere woorden, doen wij mee aan deze innovatie, of doen we daar niet aan mee?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega, de productie en consumptie van vlees of kweekvlees moet je in een breder kader plaatsen. Het gaat hier om de eiwitproductie en -consumptie en de vraag hoe we die duurzaam en toekomstgericht kunnen organiseren. Voor de Vlaamse visie verwijs ik ook graag naar onze Vlaamse eiwitstrategie. Een brede groep aan partners uit de agrovoedingsketen, de kennisinstellingen, de Vlaamse overheid en andere stakeholders wil tegen 2030 een meer duurzame, diverse en toekomstgerichte eiwitvoorziening realiseren. Daarnaast moet de strategie bijdragen aan een grotere zelfvoorziening in eiwitten.

We schuiven daarvoor zes strategische thema’s en doelstellingen naar voren in die strategie: duurzaam diervoeder, duurzame dierlijke productie, meer plantaardige eiwitten, nieuwe eiwitten – en daaronder past ook dit verhaal –, meer productdiversiteit en duurzame eiwitconsumptie. Nieuwe eiwitbronnen hebben een plaats in veevoeding, in menselijke voeding en in de bio-economie. Denk maar aan bijvoorbeeld insecten, algen, eendenkroos, microbiële eiwitten uit schimmels en bacteriën, cellulaire eiwitten zoals kweekvlees of eiwitten die gewonnen worden uit biomassareststromen uit de agrovoedingsketen. 

Van Vlaanderen een hotspot maken op het gebied van kennis, productie en verwerking van deze verschillende nieuwe eiwitten is een van de belangrijkste doelstellingen van de eiwitstrategie. Voor de productie van deze nieuwe eiwitbronnen zijn er echter nog heel wat onbekenden en uitdagingen op het gebied van kweek, opschaling en efficiëntie, voedselveiligheid en wetgeving. Anderzijds bieden ze ook veel potentieel in de verduurzaming van de eiwitproductie.

Ik wil Vlaanderen nog meer op de kaart zetten als toonaangevende innovatieve landbouw- en voedselhub. Dat heb ik ook gezegd bij de lancering van onze voedselstrategie. Dat geldt eveneens voor innovatieve eiwitbronnen als onderdeel van een bredere en toekomstgerichte strategie rond eiwitten, gedragen door de verschillende stakeholders.

Kweekvlees zit momenteel echter nog in een experimentele fase. Er dient nog heel wat ontwikkelingswerk te worden verricht vooraleer het op de markt zal kunnen komen. Zo werd er een ICON-project (interdisciplinair coöperatief onderzoek) gesteund via mijn diensten van het Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO), binnen de Vlaamse speerpuntcluster Flanders’ FOOD. Het project is gestart op 1 januari 2020 en loopt tot eind maart 2024.

Ik ben voorstander van initiatieven waarbij gekeken wordt naar hoe heel de keten, inclusief de landbouw, mee kan profiteren van dergelijke ontwikkelingen. Het project RESPECTfarms waar u naar verwijst en dat recent van start is gegaan, met steun van de Europese Unie, is hier een voorbeeld van. In dit project wordt gekeken naar de decentrale ontwikkeling van kweekvlees, waarbij landbouwers op hun bedrijf vlees kunnen kweken vertrekkende van dierlijke cellen. Dit biedt kansen voor een nieuw businessmodel voor landbouwers. Het projectconsortium bestaande uit drie bedrijven, waaronder een landbouwbedrijf, heeft hierbij de steun van een aantal organisaties zoals Rabobank, een Zwitserse landbouworganisatie en GAIA.

Ik ben alvast heel benieuwd naar de resultaten. Het sterkt me wel in de overtuiging dat er op het vlak van innovatie in de agrovoedingsketen enorm veel mogelijk is en dat we daar in Vlaanderen, zeker ook vanuit de landbouw, ons voordeel mee moeten kunnen doen.

Er was uw vraag over Italië en hun houding. De bezorgdheden die geuit worden, onder andere in Italië, zijn onderdeel van een breder debat. Voedsel en voedselproductie is zoveel meer dan enkel een nutritioneel verhaal. Het gaat over smaakbeleving, cultuur, lokale verankering, landschapsvorming en zoveel meer. Indien de productie van kweekvlees erop zou neerkomen dat de biefstuk die we nu halen bij de lokale wit-blauwproducent in Sint-Truiden, voortaan vervangen zou worden door een lapje kweekvlees van een Amerikaanse multinational, dan zul je in mij ook geen voorstander vinden. Ik zal er daarom op toezien dat Europa de lijn verderzet om voldoende transparantie in te bouwen in de markt, zodat consumenten voldoende info hebben over bijvoorbeeld kweekvleesproducten in de toekomst, zodat ze eigen keuzes kunnen maken. Dat gebeurt nu ook al op het vlak van toevoegingen, op het vlak van bio-certificering, geografische oorsprong enzovoort. Daar maak ik me geen zorgen om.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Bedankt voor uw antwoord. 

Ik moet eerlijk zeggen dat ik dat een vrij positief antwoord vind. Ik ben het er ook mee eens dat dat tot nu toe maar in een experimentele fase zit, en dat heb ik ook aangestipt in mijn vraagstelling. U past het vooral toe op het element ‘voeding’, maar we moeten inderdaad ook verder durven te kijken, vind ik. Kijk naar de vele problemen waar we nu mee geconfronteerd worden, zoals de beperkte oppervlakte, de stikstofproblematiek en andere zaken. Daar zouden we natuurlijk een stuk een oplossing voor kunnen vinden indien we gaandeweg naar dit soort productie zouden kunnen gaan. Ik denk dat het belangrijk is dat alles samen bekeken wordt.

U zegt dat het kansen biedt voor de landbouw. Wel, ik hoop dat de landbouworganisaties dat ook inzien. Nogmaals, over de kwaliteit en de smaak kan gediscussieerd worden, maar uiteindelijk komt dat pas in een latere fase. Ik denk dat het niet goed is wat bijvoorbeeld Italië nu doet: dan ga je bij wijze van spreken als voorafname al zo’n standpunt innemen, zonder dat daar al onderzoek naar gebeurd is en zonder dat je kunt oordelen over de kwaliteit.

Ik heb misschien nog een bijkomende vraag. Hebben wij als België en Vlaanderen al een standpunt ingenomen op EU-Landbouwraden over deze aangelegenheid? Italië is daar redelijk wat mee in de media gekomen, maar dat wil niet zeggen dat zij echt zware uitspraken in de Landbouwraden gedaan hebben. We weten ook wel hoe dat werkt en hoe dat gaat. Hebben wij daar al een standpunt over ingenomen, of is het standpunt dat daar ingenomen wordt, eigenlijk wat u hier gezegd hebt, minister?

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Collega Vandenhove, dank u voor uw vraag. Ik wil mij daarbij aansluiten, want wij vinden ook dat kweekvlees een plaats heeft in de eiwittransitie, de eiwittransitie waarbij we willen dat we gaan van 60 procent dierlijk en 40 procent plantaardig, naar 40 procent dierlijk en 60 procent plantaardig. Zodat we echt die eiwitswitch maken, en we denken dat kweekvlees daar ook een rol in kan spelen.

Maar we zijn ook bezorgd. We delen de zorg eigenlijk – en ik hoor hier dat iedereen die een beetje deelt – dat die sector echt wel de Vlaamse landbouwsector ten goede moet komen en niet alleen in handen blijft van multinationals. We moeten echt zorgen dat dat in die richting evolueert.

Het zit nu in de experimentele fase, u verwijst naar de consumentenzijde en goede voorlichting van consumenten. Maar, minister, ziet u ook mogelijkheden om vanuit Vlaanderen dat debat grondig bij te stellen en te sturen zodat, als dat wordt ontwikkeld, dat geen evolutie is die louter in handen blijft van multinationals, maar dat ook lokale boeren daarmee aan de slag kunnen, zodat dat coöperatief is en dergelijke meer? Hoe gaat u daarmee omgaan? En hoe kunt u er nu voor zorgen dat dat in de fase van het experiment onmiddellijk in de juiste richting wordt getrokken? Zodat we daar niet zitten te kijken als een uil op een kluit, als ik het zo mag uitdrukken, en nadien moeten vaststellen dat dat een puur industrieel proces is dat in handen blijft van multinationals, waar lokale landbouwers en het korteketenverhaal geen boodschap aan hebben.

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Dank u wel, voorzitter.

Het is duidelijk dat er heel wat beweegt op de wereldmarkt van kweekvlees. Onder andere in Amerika kreeg Upside Foods vorige maand nog een toelating om kip te gaan verdelen of kweekvleesproducten van kip te gaan verdelen. En ook in eigen land beweegt er natuurlijk heel wat. Paleo, de startup van onze voormalige collega Sanctorum, wil ingrediënten gaan ontwikkelen voor het produceren van plantaardig voedsel.

Minister, het is, denk ik, duidelijk dat we die innovatieve trein niet mogen missen. Die gaat niet tegen te houden zijn, en dan zou het jammer zijn dat we daar niet op zitten. We hebben natuurlijk de neiging om te kijken naar defensieve belangen, maar ik denk dat het ook hier heel belangrijk is dat we de offensieve belangen niet uit het oog verliezen. Volgens mij zijn daar heel wat mogelijkheden. Er wordt nu gesproken over een experimentele fase, en die zou wel eens heel snel een concrete fase kunnen worden en dan moeten we daar klaar voor zijn.

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega’s, voor de bijkomende vragen.

Er is deze legislatuur nog geen Vlaams of Belgisch standpunt geformuleerd. Dat is inderdaad nog niet aan de orde geweest vanuit Vlaanderen of België richting Europa.

Ik noteer toch ook wel bij de verschillende tussenkomsten een aantal zorgen die hier breed gedeeld worden. Ik denk inderdaad dat als we erover spreken, dat het niet een proces kan zijn dat leidt enkel tot een aantal Amerikaanse of andere grote multinationals, maar dat het bijvoorbeeld een deel kan zijn van de transitie die de landbouw hier doormaakt. Dat we zeker daar de betrokkenheid wel hebben. Het moet een lokaal, Vlaams verhaal zijn.

Ik geloof ook heel sterk in onze eigen start-upcultuur, die inderdaad toch wel uitgaat van onze eigen Vlaamse spelers, dus ik denk dat dat toch wel een belangrijk aandachtspunt is. Maar het is zeker iets wat wij zeer, zeer nauwgezet gaan volgen binnen de beleidsplannen die we daarrond hebben.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel voor uw antwoord.

De vraag om uitleg is afgehandeld.