Compensatiemaatregelen Ventilusproject 

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Tobback heeft het woord. 

Minister, het zal u misschien verwonderen, maar ik lees ook de Krant van West-Vlaanderen. Die gaat de wereld rond – zo hoort dat. Volgens die doorgaans zeer goed geïnformeerde topkwaliteitskrant, heeft de Vlaamse Regering een goede week geleden beslist om een nota voor te leggen aan het Overlegcomité van de verschillende regeringen aangaande de compensatiemaatregelen in het kader van Ventilusproject. Dat die nota wordt voorgelegd, is een logische stap uiteraard, aangezien Elia actief is op federaal niveau en er overlegd moet worden.

Wat interessant is, zijn de maatregelen die de Vlaamse ministerraad voorstelt: het uitbreiden van de zone waarin mensen vrijwillig kunnen verkopen aan Elia, van 35 naar 100 meter; het verhogen van de compensatievergoedingen voor bedrijven en inwoners; het voorzien van een gemeenschapsfonds – en dat is interessant – van 2 miljoen euro per kilometer voor de nieuw aangelegde 380 kilovolt bovengrondse hoogspanningsleidingen, en evengoed een stevig bedrag per kilometer voor bestaande bovengrondse hoogspanningsleidingen wanneer er een upgrade gebeurt – wat ook voorzien is in het kader van dit project; en uiteraard het proberen maximaal ondergronds te brengen – of te houden – van leidingen, en het afbreken indien ze niet meer nodig zijn voor Ventilus, wat in een aantal gevallen zo zal zijn.

Op zich is het een goede zaak dat die nota er komt. Het is ook een goede zaak dat het vrij genereus is. Mijn fractie is zowel voor het aanleggen van het Ventilusproject, als voor een grondige gedegen compensatie voor de getroffenen, want de twee hangen onvermijdelijk met elkaar samen. We zijn daar dus absoluut voorstander van. Het is goed dat die nota er is, maar het is wel interessant om er even naar te kijken, en het is goed dat er enige duidelijkheid zou zijn over de achterliggende redenering en de onderliggende redenen en motivatie van die compensaties, zodat ook dat voor iedereen helder en duidelijk is.

Dan valt het toch wel op, in eerste instantie, dat die 2 miljoen euro per kilometer een mooi bedrag is, maar bijvoorbeeld een heel pak hoger ligt dan wat men in Frankrijk voor een vergelijkbare investering vergoedt. Als ik het goed heb, gaat het daar over ongeveer 50.000 euro per kilometer aan budgetten die voorzien worden. Vanwaar dat verschil?

Bovendien is het enigszins afwijkend dat die middelen niet alleen voor de nieuwe hoogspanningsleidingen worden voorzien, maar ook voor gevallen waar bestaande leidingen versterkt worden. Daar is een opvallend communautair verschil, om het zo uit te drukken. In Vlaanderen zijn natuurlijk de meeste leidingen binnen dat kader en binnen de aansluitingen en de versterkingen van het net al versterkt in het recente verleden, zonder die compensaties, terwijl in Wallonië een hele hoop van die versterkingen nog moeten gebeuren en logischerwijze, indien het Overlegcomité op federaal niveau tot een akkoord komt, voor dezelfde bedragen vergoed zullen moeten worden, als we enigszins correct zijn.

Minister, concreet heb ik voor u de volgende vragen.

Op hoeveel kilometer zal dit fonds betrekking hebben? Over hoeveel kilometer gaat dit? Hoeveel geld is daarvoor dan logischerwijze voor nodig als je het omrekent?

Komen deze kosten in de hoogspanningstarieven of zijn er alternatieven om het te financieren? Wat is de impact, indien het in de tarieven komt, op de elektriciteitstarieven voor respectievelijk laagspannings- en hoogspanningsklanten?

Wordt er door de Vlaamse Regering – blijkbaar zit dat niet in de nota, maar ik heb die uiteraard zelf niet gezien – over nagedacht om eventueel met terugwerkende kracht te werken wat betreft die vergoedingen voor leidingen die in het recente verleden al werden versterkt, ook in het kader van het aan land brengen van offshore opgewekte stroom? Is dat ook een van de pistes die gevolgd kan worden?

Minister Demir heeft het woord.

Misschien moet ik eerst en vooral meegeven, collega Tobback, dat Frankrijk natuurlijk niet te vergelijken is met Vlaanderen, waar er veel dichtere en meer verspreide bebouwing is. In Frankrijk is er ook veel meer ruimte om dergelijke infrastructuur aan te leggen. U kunt dus niet zomaar zeggen dat we Frankrijk met Vlaanderen kunnen vergelijken.

U weet dat we in dit dossier toch voor draagvlak moeten zorgen. We moeten voor draagvlak zorgen in West-Vlaanderen, bij de bevolking op de eerste plaats, maar ook bij de vele burgemeesters. Als minister van Energie is het voor mij ook belangrijk dat we verder konden doen, want dat dossier is heel lang bestudeerd. De Ventiluslijn is nu duidelijk, denk ik. We moeten nu verder kunnen doen, want het is belangrijk dat die energie op land komt zodat we de black-outs kunnen vermijden en de netten kunnen versterken. Vandaar dat de Vlaamse Regering in haar beslissing van 18 november 2022 bij de doorstart van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) Ventilus reeds het standpunt ingenomen had dat ze aan de federale overheid een uitbreiding wil vragen van de bestaande compensatieregeling waaraan Elia gebonden is, waaronder het fonds.

Er werd toen ook beslist dat wij onze vraag tot uitbreiding van die compensatieregeling zouden agenderen op het eerstvolgende Overlegcomité. We hebben vernomen dat er geen Overlegcomité is in januari, en dat het eerstvolgende Overlegcomité pas op 15 maart zou plaatsvinden. We hebben via het kabinet van de minister-president gevraagd of er geen mogelijkheid is om toch een Overlegcomité te houden. Nu we de knopen hebben doorgehakt, denk ik dat we ook verder moeten kunnen doen.

De beslissing van 13 januari waar u naar verwijst, is in feite de formalisering van onze vraag tot uitbreiding van de compensatieregeling die wij wensen voor te leggen aan de federale overheid. In het voorstel van de Vlaamse Regering, dat reeds werd besproken bij de doorstart van het GRUP Ventilus op 18 november 2022, zal aan het federale niveau worden gevraagd om in het kader van de uitvoering van de 380kV-Ventilusverbinding, het flankerend beleid en de voorziene bedragen te verhogen. We denken dat dat noodzakelijk is. Gezien de impact van een degelijk, uitzonderlijk infrastructuurproject op de omgeving, moet er toch ook wel een gedragen compensatie voorzien worden voor de omwonenden, die dan ook wat uitgebreider is dan wat er vandaag al bestaat. Ik denk dat dit nodig is om de noodzakelijke ondersteuning te bieden voor het maatschappelijk draagvlak van Ventilus in West-Vlaanderen, en om een billijke compensatie te garanderen voor de directe en indirecte betrokkenen van het finale tracé.

Het gemeenschapsfonds wordt gefinancierd door Elia en staat ter beschikking van de lokale gemeenschap die een impact ondervindt van de infrastructuurwerken. Met dit fonds worden projecten ondersteund die onder meer de leefomgeving verbeteren. Ook in het kader van Ventilus zal dit fonds betrekking hebben op het volledige traject. Hoeveel kilometer dat uiteindelijk is, kunnen we natuurlijk nog niet zeggen, omdat het definitieve traject nog niet is vastgelegd. Ik kan daar dus moeilijk op vooruitlopen.

Hoeveel dat zal kosten, kunnen wij ook nog niet exact berekenen omdat het definitieve tracé van Ventilus nog niet is vastgesteld. De procedure loopt nog en daarom is het moeilijk om daar nu al een bedrag aan te koppelen. We hebben wel al de principes vastgesteld, maar het totale bedrag kunnen we pas zeggen als het definitieve tracé bekend is. We hebben ook gezegd dat we daarmee verder doen, dus ik hoop dat we eind februari het definitieve tracé van Ventilus kunnen vastleggen. Het zou goed zijn als we in februari een Overlegcomité zouden hebben om dit punt ook te bespreken. Wat al dan niet zal worden doorgerekend, zal vooral worden bepaald door de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG), want zij zien daar samen met de federale overheid op toe.

Wat uw laatste vraag betreft: zoals ik al heb aangegeven, is dit een voorstel van de Vlaamse Regering aan de Federale Regering. De Federale Regering wil ook het project Ventilus zo snel mogelijk kunnen laten doorgaan. Elia zegt tegen ons dat het de laatste keer is dat daar zo’n project bovengronds is. In de toekomst zouden de technologie en innovatie ver genoeg staan. Maar om verder te kunnen doen, denk ik dat het belangrijk is dat we dat draagvlak hebben en dat we die billijke compensatie kunnen garanderen. Ik ben zelf geen voorstander van het retroactief toepassen van dergelijke maatregelen. Dat gebeurt op dit moment ook niet voor andere wetgeving of maatregelen. Daar zou ik dus wel voor opletten.

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het feit dat er een grotere bevolkingsdichtheid is, is inderdaad een logische reden waarom iets duurder zou zijn in Vlaanderen dan in Frankrijk.

Puur ter aanvulling: ik neem aan dat het bedrag dat de Vlaamse Regering voorstelt, effectief op objectieve criteria is gebaseerd. Want net zoals in Vlaanderen zijn er ook in Frankrijk meer en minder dichtbevolkte gebieden. Ik zeg dit vanuit de bekommernis om duidelijke criteria, een duidelijke uitlegbaarheid en heldere verantwoording te hebben voor die bedragen. Ook dat draagt bij aan het draagvlak.

Ik neem aan dat er hierover met de federale overheid overleg is gepleegd in het kader van het Overlegcomité, maar is er ook overleg met Elia? Want uiteindelijk is het Elia zelf dat op dit ogenblik zeer goed weet wat de gebruiken zijn, wat de huidige systemen zijn, hoe die toepasbaar zijn en wat daarin eventueel de gebreken zijn. Was Elia betrokken bij het uitwerken van het voorstel van de Vlaamse Regering? Hebt u die criteria van Elia gekregen? Of hebt u die aan hen voorgelegd?

Ten slotte wilde ik hierover een bijkomende vraag stellen, maar ben ik blij om nu spontaan van uzelf te horen dat men er nog altijd van uitgaat dat in februari het definitieve tracé zal worden goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Het is inderdaad belangrijk, ook gezien de ongerustheid bij de mensen, dat men in de eerste plaats de ongerustheid bij de mensen die helemaal niet zullen worden geraakt – en dat is het grootste deel van de mensen die vandaag ongerust zijn – wegneemt. Dat is bijzonder belangrijk.

Mevrouw Ryheul heeft het woord.

Voorzitter, minister, ik wil even dieper ingaan op de laatste vraag uit de eerste vragenronde van collega Tobback.

Zoals u weet, loopt de bestaande hoogspanningslijn op 380.000 volt tussen Izegem en Avelgem die door Ventilus zal worden verzwaard, onder meer door het stadscentrum van Deerlijk. Op dit moment is de beperkte transportcapaciteit er 0,95 gigawatt, met een magnetisch veld van jaargemiddeld ongeveer 2 microtesla. Door de verzwaring van die 6 gigawatt van Ventilus zal volgens de berekening van uw Departement Omgeving de jaargemiddelde belasting minstens 12 microtesla gaan bedragen. Uit andere, meer uitgebreide berekeningen blijkt dat die minimale jaargemiddelde belasting in 2032 minimaal 20 microtesla zal bedragen, en dat is zelfs een overschrijding van de huidige interventiewaarde van 20 microtesla voor kortstondige blootstelling van één tot veertien dagen in het Binnenmilieubesluit. Ook in het recente federale ontwikkelingsplan staat dat Ventilus hoog belast zal worden en volledig zal worden gebruikt.

Minister, als we al die gegevens kennen, waarom wordt dan voor de lokale besturen een gemeenschapsfonds van 2 miljoen euro per kilometer voorzien en voor de omwonenden die werkelijk aan tien keer hogere magnetische velden zouden worden blootgesteld totaal niets? Want het Binnenmilieubesluit heeft het zelfs over een niet te overschrijden advieswaarde van 0,4 microtesla voor een jaargemiddelde belasting.

Minister, vindt u nu echt dat de stijging van 2 naar 12 en mogelijk zelfs naar 20 microtesla verwaarloosbaar is voor de gezondheid van die duizenden betrokkenen?

En waarom krijgen die mensen alleen maar bijkomende risico’s op kanker en niet het recht om te gaan verhuizen? Geldt het grondwettelijk gewaarborgde recht op de bescherming van de gezondheid en het leefmilieu dan niet voor iedereen in Vlaanderen? Minister, waarop baseert u zich om te bepalen wiens gezondheid potentieel mag worden aangetast en wie gezond mag blijven?

Ten slotte hoop ik met u mee dat u het Overlegcomité vroeger kunt bijeenroepen dan op 15 maart. Want hoe sneller de burgers en bedrijven in West-Vlaanderen worden geïnformeerd, hoe beter. Ik dank u.

De heer Pieters heeft het woord.

Minister, Elia heeft bijvoorbeeld met de landbouw al een protocol over zulke compensaties. Dat heeft ze ook met Aquafin en ook met Air Liquide, daar bestaan al protocollen voor. De vragen zijn dan: in hoeverre gaan die compensaties? Hoe gaan die berekend worden? Neemt men effectief elk erfgebouw en alle technische constructies op als ‘ter compensatie’? Want het idee is dat het middelpunt van de woning wordt gebruikt voor die honderd meter. Maar die woningen staan uiteraard niet centraal, op zo’n erf staan ook stallen. Wordt dat ook meegerekend? Want zulke stallen bevatten ook dieren, waarop die straling ook effect heeft. Het gaat ook over de schadevergoeding van installaties op zo’n erf, want daar staat bijvoorbeeld ook een aarding. Dat heeft allemaal een effect daarop. Dat zijn mijn bijkomende vragen daarover. Misschien kunt u die beantwoorden.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, ik wou toch aansluiten. We kunnen u hier opjagen in de commissie als we denken dat het niet snel genoeg gaat of als de richting duidelijk is en de beslissing niet wordt genomen, maar dan moeten we ook zo groot zijn om het te zeggen als het in de goede richting gaat. Ik vind het belangrijk om aan te geven dat het volgens onze fractie heel goed is dat knoop is doorgehakt en dat die beslissing eindelijk is genomen. En bovendien wordt ook onze tweede verzuchting, die wij al heel lang deelden, om ruime compensaties te voorzien en geen risico’s te nemen met landschapsvervuiling en zeker niet met gezondheid, nu vertaald in concrete voorstellen. Want of je nu voor of tegen bent – en je kunt daar van alles wetenschappelijk over zeggen –, we moeten daar uiteraard alle voorzorgen nemen. Daarin zult u altijd in ons een bondgenoot hebben.

Ik ben ook blij om te horen dat u zelf hebt aangedrongen op een sneller Overlegcomité, want de tijd is inderdaad krap en we moeten nu ook niet nodeloos maanden verliezen met naar elkaar te zitten kijken.

Ik begrijp de aanvullende vraag van collega Ryheul niet goed, want ik heb begrepen dat er net een uitbreiding van de uitkoopmogelijkheden komt. Dus in die zin denk ik wel dat daaraan tegemoet is gekomen. Ik vroeg mij in het kader daarvan gewoon af: er wordt nu gesproken over een afstand tot 100 meter en nieuwe verkoopmogelijkheden. Wij staan daar zeker achter, maar is er een simulatie gemaakt van over hoeveel huizen het in verschillende scenario’s kan gaan en van de bijhorende kosten? Want finaal zal die kostprijs natuurlijk – en daar staan we achter – via Elia doorgerekend worden aan de eindverbruiker. In dat opzicht is de financiële kant van de zaak niet onbelangrijk. Maar wat ons betreft: alle steun om hier snel mee vooruit te gaan en voor die ruime compensaties te kiezen.

De heer Coenegrachts heeft het woord.

Heel kort, voorzitter, om toch op te merken dat het de eerste keer is in deze commissie dat iedereen zich achter ruimte compensaties voor eigenaars schaart. Dat is iets dat blijkbaar per regio of per dossier wordt opgesplitst. Maar ik kan in alle eerlijkheid zeggen dat onze fractie alleszins in alle dossiers en over heel Vlaanderen pleit voor eerlijke en ruime compensaties.

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega’s.

Wat die vergoedingen betreft: mevrouw Ryheul heeft het misschien niet goed gelezen in de nota, maar mijnheer Vaneeckhout, u hebt inderdaad gelijk. Wij voorzien wel degelijk vergoedingen voor alle betrokkenen, dat staat ook in ons besluit. Wij voorzien in een opkoopmogelijkheid voor mensen die binnen een straal van 100 meter wonen. In een normale regeling is dat in een straal van 35 meter. We hebben dat dus verruimd. Mensen die niet willen verhuizen en die, hoewel ze de kabels misschien lelijk vinden er toch willen blijven wonen, krijgen een compensatiepercentage, voorzien aan de hand van een schatting van waardevermindering van woningen. Hoeveel dat exact zal zijn, collega Vaneeckhout, dat zal moeten worden uitgemaakt bij het gekozen tracé. Wij hebben ook gezegd dat het gekozen tracé zo weinig mogelijk door woongebied zal lopen, dat is sowieso het uitgangspunt. Dat heeft dan ook een effect op die kostprijs, en daar zou ik nog niet op vooruit willen lopen. Wij hebben, toen de beslissing in november was gevallen, aan de administratie gevraagd om de tracés uit te zoeken. En ik hoop dan ook dat we eind februari die knoop kunnen doorhakken. Want, zoals collega Tobback zegt, dan brengt dat voor veel mensen duidelijkheid of de lijn al dan niet bij hen loopt. Voor de mensen bij wie dat het geval is, voorzien we een degelijke compensatie. Zij die aangeven dat ze daar niet willen blijven wonen, moeten we op een correcte manier kunnen vergoeden. Het staat ook bepaald wat we doen als mensen het niet erg vinden, maar wel een vergoeding rond waardevermindering willen.

Uiteraard hebben we met Elia verschillende keren gesproken over mogelijke compensatie. We hebben vanaf het moment dat de beslissing was gevallen heel duidelijk aangegeven dat we hier voor draagvlak moeten gaan zorgen. Zij hebben natuurlijk niet in hun kaarten laten kijken wat betreft wat en hoeveel dat moet zijn. Maar wij denken wel dat het pakket dat nu voorligt wel een goed pakket is dat voor dat draagvlak moet zorgen, dat hebben we in de regering ook doorgesproken. Degenen die zeggen dat ze er niet willen blijven wonen, moeten die vergoeding kunnen krijgen. We hebben dat ook verbreed naar 100 meter.

Daarnaast hebben we ook gezorgd voor de stralingsnormen, ook dat is natuurlijk heel belangrijk. Het is de eerste keer in Vlaanderen dat de voorzitter van de Hoge Gezondheidsraad stralingsnormen heeft opgesteld. We zijn dat ook aan het omzetten, zodat we die niet alleen in West-Vlaanderen maar voor heel Vlaanderen kunnen gebruiken. Elia heeft dat natuurlijk niet zo graag, maar ik denk dat het belangrijk is dat dat er komt, dat dat transparant is, dat elke burger kan gaan kijken hoe dat bij hem zit. We zijn daar verder op aan het werken, dus dat komt er.

Aanvullend op de vraag van collega Vaneeckhout: in het kader van de opmaak van het plan-MER zijn er wel simulaties gemaakt van het aantal getroffen woningen en gebouwen in de omgeving waar Ventilus uiteindelijk zou komen. Dat hebben we dus uitgebreid onderzocht en zal nu verder bekeken worden bij de vaststelling van het definitieve tracé, waar ik natuurlijk nog niet op kan vooruitlopen.

Mijnheer Pieters, er is een regeling voorzien voor de landbouwsector. Met hen zijn er reeds bestaande landbouwprotocollen, in functie van de compensatie voor landbouwers. Dit kan instaan voor compensaties bij landbouwbedrijven waar er overspanningen zijn of waarvan landbouwgronden worden ingenomen. Deze wordt momenteel heronderhandeld en wij verwachten ook eerstdaags een nieuw landbouwprotocol wat dat betreft.

Wat de stralingsnormen betreft: de wetgevende initiatieven in functie van de stralingsnormeringen zijn nog lopende. Wij voorzien daar dus ook een monitoringsysteem, dat onafhankelijk van Elia zal werken.

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw duidelijke antwoord, en waar het niet duidelijk is, is er ook een uitleg voor.

Ik wil alleen maar oproepen om de druk op Elia heel duidelijk hoog te blijven houden. Zij zitten uiteindelijk mee aan de tafel en zijn mee betrokken. Zij hebben in het verleden aangegeven zich bewust te zijn van de nood aan een faire compensatie. Ik denk dat het dus belangrijk is om die druk ook vanuit Vlaanderen hoog te houden.

Ter attentie van collega Coenegrachts wil ik zeggen dat hij misschien eens wat vaker naar commissievergaderingen moet komen. Ook als het bijvoorbeeld gaat over stopzettingsvergoedingen voor landbouwers in het kader van het mestactieplan, heeft mijn fractie al meermaals het standpunt verdedigd dat wanneer er voor het algemeen belang beslissingen moeten worden genomen, daar correcte vergoedingen tegenover moeten staan. U zult mij iets anders horen zeggen wanneer het erom gaat gigantische winsten uit te betalen aan speculanten op kosten van de belastingbetaler. U weet ook over welk dossier we het daar hebben. Die twee zijn bijzonder goed van elkaar te onderscheiden.

De vraag om uitleg is afgehandeld.