Uitkoopregeling voor varkensboeren

De voorzitter

De heer Sintobin heeft het woord.

Minder kippen, minder varkens, minder veeteelt, minder landbouw. Dat is momenteel het debat.

Minister, in oktober 2022 heb ik ook al een vraag aan u gesteld in verband met de voorgestelde vrijwillige uitkoopregeling van varkensboeren, waarover de Vlaamse Regering in juni 2022 een akkoord bereikte. U zei toen dat die uitkoopregeling vertraging opliep, en dat u geen idee had over een verdere exacte timing. De eerste vrijwillige oproep tot gedeeltelijke stopzetting van ongeveer 900 landbouwbedrijven met varkens zou normaal gezien in het najaar van 2022 gekomen zijn, maar dit was dus niet het geval.

U verwees hiervoor naar Europa, dat bijkomende informatie opvroeg. U gaf toen ook aan dat het Departement Landbouw en Visserij en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) een antwoord aan het voorbereiden waren op de vragen van de Europese Commissie, en de verdere timing van het dossier afhankelijk was van het definitieve fiat van de Commissie. Over VLM heb ik trouwens nog een vraag, namelijk waarom ze niet aanwezig zullen zijn op Agriflanders.

Ik wil even een sprongetje maken naar de 20.000 bezwaren die omtrent het stikstofdossier werden ingediend. Er bleek uit dat meer bedrijven toegang zouden willen hebben tot deze vrijwillige uitkoopregeling. Minister Demir alludeerde daarop door te zeggen dat de koppeling aan de impactscore zou kunnen losgelaten worden, zodat er meer bedrijven zouden kunnen instappen in deze extra uitkoopmogelijkheid. Ik heb een aantal vragen daarover.

Is er reeds enig zicht wanneer de vrijwillige uitkoopregeling effectief in werking zal treden? Welke antwoorden kreeg u reeds van Europa? Wanneer zal een definitief antwoord van Europa er moeten zijn, indien dat er nog niet is?

In uw antwoord omtrent de vrijwillige uitkoopregeling gaf u aan dat de Raad van State enkele opmerkingen en vragen formuleerde. In welke mate is hierop ingegaan, en wat is hierdoor concreet veranderd aan de uitkoopregeling?

Acht u het opportuun om de koppeling aan de impactscore los te laten en zo meer bedrijven toegang te verlenen tot de vrijwillige uitkoopregeling? Zo ja, zult u dit bespreken met de bevoegde minister?

Acht u het in het algemeen opportuun om meer varkensbedrijven toegang te verlenen tot de vrijwillige uitkoopregeling? Welke maatregelen en initiatieven zult u desgevallend nemen, behalve een loskoppeling van de impactscore in het stikstofakkoord?

Minister, ik, en ook andere collega’s, krijg hier veel vragen over. Het is iets wat vorig jaar is aangekondigd. Een aantal varkensboeren vragen mij continu – en een aantal collega’s wellicht ook – hoe het nu feitelijk zit. Men houdt er rekening mee, het biedt ook een beetje perspectief, maar het loopt blijkbaar niet van een leien dakje. Mijn vraag is vooral een vraag naar timing, om een geruststellend – als ik dat woord mag gebruiken – antwoord te kunnen geven op de vele vragen die we de komende vier dagen ongetwijfeld ook zullen krijgen.

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega Sintobin. Ik krijg dezelfde vragen. Dat verwondert u waarschijnlijk niet.

Er is, helaas, nog geen zicht op een concrete datum van inwerkingtreding, maar er wordt zeer naarstig aan doorgewerkt. Wat mij betreft iedere dag, want ik deel die bezorgdheid en we krijgen sinds die aankondiging frequent vragen daarover. Midden december 2022 heeft de Europese Commissie bijkomende vragen gesteld. Dat mag wat sneller gaan; het heeft heel erg lang geduurd bij Europa. Die vragen hebben betrekking op de uitbetalingsvoorwaarden. Dat waren de fundamentele kritieken en opmerkingen. We waren als Vlaanderen te genereus. Ik heb ook wel wat frustratie over Europa. Enerzijds moet de veestapel omlaag en moet stikstofuitstoot gereduceerd worden. En dan komen we met een goed voorstel, en dan is het nog niet goed. Een definitief antwoord van de Europese Commissie wordt snel, de komende maanden verwacht – ik hoop op de komende weken.

Zoals ik op 12 oktober 2022 in deze commissie in antwoord op uw eerdere vraag om uitleg heb aangegeven, formuleerde de Raad van State een aantal opmerkingen en vragen, gaande van de rechtsgrond over de vormvereisten tot tekstuele opmerkingen over onder andere de definities. Eventuele aanpassingen aan de ontwerptekst moeten nog door de Vlaamse Regering worden goedgekeurd. We hadden destijds gezegd dat, van het moment die zaken publiek zijn, we ze ook willen delen met jullie.

Een uitbreiding van de scope is in eerste instantie niet aan de orde. Ik wil benadrukken dat dit in eerste instantie is, omdat dit ook zo was opgezet met Europa. Een aantrekkelijke stopzettingsregeling – een regeling die eenvoudig is qua administratie, die duidelijkheid geeft over de gevolgen op het bedrijf, die duidelijkheid biedt over de bijdrage aan de reductiedoelstellingen van de sector en die financieel gunstig is – kan natuurlijk wel een belangrijke bijdrage leveren aan de vermindering van stikstofuitstoot door de Vlaamse varkenssector. Wat mij betreft, houden we ons in eerste instantie aan de afspraken, maar dat kan in de toekomst wel opengetrokken worden naar een veel ruimere vrijwillige uitkoop, die natuurlijk 100 procent moet worden aangerekend bij de productiedoelstellingen die daarmee worden gerealiseerd door de sector.

Hoe aantrekkelijker zo’n regeling is, op de verschillende fronten, hoe meer varkenshouders erop zullen intekenen. Dat spreekt voor zich. Wanneer ze onvoldoende aantrekkelijk blijkt, vrees ik dat zo’n regeling een spreekwoordelijke slag in het water zou zijn. Dus is het inderdaad de bedoeling ze voldoende aantrekkelijk te maken zodat voldoende varkenshouders intekenen op de regeling.

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, als ik dit samenvat, dan weet u het ook niet. Ik zal dat ook zo, helaas, moeten antwoorden. Er wordt een bepaald beleid uitgetekend door de Vlaamse Regering. Het speelt geen rol of men daar nu voor of tegen is, een aantal varkensboeren willen daarop intekenen en zijn daar mentaal mee bezig. Het gaat over de toekomst van hun bedrijf, maar ze worden continu met uitstel geconfronteerd. Hier in de commissie gaat het vaak over ‘Europa dit en Europa dat’. We moeten voldoen aan een aantal milieumaatregelen, waarvan ik vind dat ze te zot zijn voor woorden. De Vlaamse Regering probeert dan iets te doen, en dan moet het maanden, jaren, ik weet niet hoe lang duren, vooraleer Europa zegt dat het oké is. Ik moet zeggen dat dit toch wel bijzonder cynisch is. Het is bijzonder jammer. Aan de vooravond van de Agriflandersbeurs is dat een pijnlijke boodschap om te brengen.

Ik ben wel tevreden dat u eventueel, wanneer het door Europa zou worden toegestaan, bereid bent om na te denken over het verbreden van de scope. Gelet op de rechtsonzekerheid bij de landbouwbedrijven, en hier specifiek bij de varkensboeren, zijn er toch een aantal mensen die daar voorlopig niet kunnen op intekenen en die daarin geïnteresseerd zijn. Het is niet zo dat ik daar zo'n grote voorstander van ben, maar het is nu eenmaal het beleid. Ik hoop dat we binnenkort een positief antwoord krijgen van Europa.

Tussendoor heb ik, als u me toestaat, voorzitter, nog een vraag. Misschien kunt u daar niet op antwoorden. Ik weet niet aan wie ik dit moet vragen. Waarom staat de Vlaamse Landmaatschappij niet op de landbouwbeurs? Daar is toch een specifieke reden voor? Ieder jaar en elke beurs stonden ze daar, bedoeld om rechtstreeks contact te hebben. Het is nu precies of ze bang zijn om om geconfronteerd te worden met kwade boeren. Zo zet je de ivorentorenmentaliteit voort. Dat is verschrikkelijk. Ik heb gelezen dat de voorzitter van de beurs bijzonder ontstemd is dat VLM niet aanwezig is. Ik hoor dat cd&v en Open Vld er met een stand gaan staan. Wat ze daar gaan vertellen, benieuwd mij wel. Maar soit, iedereen doet waarin hij goesting heeft. Maar dat VLM er niet is, daar zit volgens mij een politieke reden achter. En kom niet zeggen dat dit in het kader van de besparingen is.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, ik wil u ook danken voor uw antwoord. Bij dezen wil ik ook uw pleidooi mee ondersteunen van de noodzaak om duidelijkheid te krijgen over die regeling, die bijzonder groot is op het terrein. Eenieder die op een of andere manier contact heeft met land- en tuinbouwers, in dit geval specifiek met varkenshouders, ervaart dat het veel onzekerheid met zich meebrengt dat ze keuzes moeten maken in hun bedrijfsvoering. Misschien behoort een opkoopregeling in dezen tot de mogelijkheden, maar dat blijft onzeker, en ondertussen toch al gedurende een bijzonder lange periode. Minister, ik weet dat dit niet in eerste instantie uw bevoegdheid is, maar ik wil u bij dezen alleen maar aanmoedigen om collega Demir aan te moedigen om druk te zetten in dat gesprek met Europa om tot besluitvorming te kunnen komen, zodat dat op het terrein ook daadwerkelijk kan worden uitgerold.

Aansluitend nog, wat de VLM en Agriflanders betreft: ik ben daar eveneens verbaasd over, maar opnieuw, dat is niet uw bevoegdheid. U kunt mogelijkerwijze wel polsen bij collega Demir naar het waarom. Ik denk immers dat een beurs inderdaad vooral een kans is, een kans om te luisteren naar de mensen, om te luisteren naar wat er leeft op het terrein in plaats van altijd zelf boodschappen te vertellen. Ik denk dus dat dit voor hen een gemiste kans is.

Minister, ik wil mij alleen maar aansluiten bij de woorden van frustratie, maar ook onbegrip over het feit dat Europa zo moeilijk doet over de goedkeuring van die opkoopregeling. Het is onheus, het is hemeltergend, het is absoluut niet correct. Zoals u terecht zegt, u doet dan iets dat eigenlijk volledig in lijn is met hetgeen Europa verwacht. In eerste instantie, collega Sintobin, is dat ook met een relatie met de stikstofuitstoot. Vandaar die 0,5 procentdrempel. Dat is ook een voorwaarde, in eerste instantie. En dan blokkeert men de voortzetting. Er is voorzien in budgetten. Er is een akkoord, een consensus binnen de Vlaamse Regering om dat te doen, en dan wordt dat geblokkeerd door Europa. We gaan het dan niet hebben over hoe men omgaat met vragen die worden gesteld in het kader van het Mestdecreet en dergelijke. Als men hier al zo moeilijk over doet, dan ben ik weinig hoopvol over de manier waarop Europa ter zake naar ons kijkt. De vraag is of we dat eigenlijk op deze manier moeten blijven aanvaarden, want ik vind dat toch wel bijzonder erg.

Ten tweede, daarbij aansluitend, de regeling is gebaseerd op een start in 2022. Dat betekent dat er ook een aantal referenties in zitten die gebaseerd zijn op een start in 2022. Bijvoorbeeld de laatste aangifte met dierenaantallen is dan de aangifte 2021. Vanaf 15 februari is dat 2022. We zitten daar dus met een evolutie door de vertraging door Europa, buiten de wil van de Vlaamse overheid, en zeker buiten de wil van de landbouwers die daar desgevallend op willen intekenen. Ik zou dus toch willen vragen om te voorzien in flexibiliteit in de definitieve beslissing, om daar een aantal aanpassingen aan te doen. Men kan immers wel spreken over de uitbreiding van de scope, maar ik zou eigenlijk willen dat de mensen die daar recht op hadden of zouden hebben gehad indien Europa zou hebben gedaan wat wij hadden verwacht en wat noodzakelijk is, zijnde snel goedkeuren, nu niet uit de boot vallen door de vertraging die is opgetreden.

Wat de VLM betreft: dat is me natuurlijk ook wel duidelijk. Ooit zei iemand me dat het altijd belangrijk is om even door een beurs van een bepaalde sector te lopen en te zien wie zich een partner van die sector voelt. Men zegt altijd dat het belangrijk is dat je banken ziet staan op een beurs. Dat betekent dat er wordt geïnvesteerd in die sector. Dat betekent dat er ook in de financiële sector interesse is in de sector die de beurs organiseert. Ik stel alleen vast dat de VLM zich daar in dezen niet bij rekent.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Mijnheer Dochy, ik wil toch eventjes reageren op wat u op het einde zei. Wij hebben geen enkel idee waarom de VLM daar niet stond. (Opmerkingen van Stefaan Sintobin)

U zegt eigenlijk dat de VLM zich gedraagt als zijnde geen partner van de landbouw. Ik vind dat een heel krasse uitspraak van u, die ook de sfeer rond deze dossiers absoluut niet verbetert. Dit is alweer een echte oproep tot polarisatie en tegenstellingen binnen de sector. Ik betreur dat ten zeerste.

Collega Steenwegen, het is geen probleem dat u dat betreurt. Ik heb gezegd wat ik heb gezegd, en ik meen dat ook uit de grond van mijn hart. De communicatie vanuit de VLM ten aanzien van de landbouwers was de jongste maanden ook niet van die aard dat men daar zeer blij van werd. Als men zich niet in staat stelt om de landbouwers in het gezicht te kijken op een plaats waar eigenlijk een feest van de sector zou moeten plaatsvinden, dan betreur ik dat ten zeerste, en dan kan ik alleen maar vaststellen dat men zich desolidariseert als partner van die sector. Dat is ook de mening en het gevoel die leven binnen die sector. Anders zou ik dat hier niet zeggen. Dat is in eerste instantie de verantwoordelijkheid van hen die de keuze hebben gemaakt om de VLM daar niet te laten staan.

De heer Van Hulle heeft het woord.

Ik zou graag even terugkeren naar de vraag zelf. Voor ons is de vrijwilligheid om in te stappen in een uitkoopregeling belangrijk. Daarom steunen we dat ook. Maar anderzijds kan men zodanig vrijgevig zijn dat die vrijwilligheid enorm groot is. Misschien zit daar wel het probleem voor Europa en voor de Raad van State. Vandaar mijn vraag: is het mogelijk om de opmerkingen van de Raad van State te krijgen, zodat we dat eens kunnen inzien?

De heer Coel heeft het woord.

Voorzitter, om eventueel de polemiek over de VLM nog wat te stofferen: ik lees dat men kan inschrijven voor een van de gratis infosessies op Agriflanders en dat men dus wel degelijk op de aanwezigheid van de VLM zal kunnen rekenen. Ik zal er alleszins zelf zijn om de beurs te bezoeken. Voor de rest is het aan de VLM om daar tekst en uitleg bij te geven.

Minister Brouns heeft het woord.

Collega's, ik wil beginnen met de vraag van collega Van Hulle. Ik heb het daarstraks nog even meegegeven. Zodra dat publiek is, krijgt u dat in alle transparantie. Dat heb ik in eerdere antwoorden ook al meegeven. Maar we hebben het nog niet, dus we kunnen het niet geven. Ik kan het niet alleen beslissen, maar ik ga het vragen. Ik moet het met de collega beslissen om het publiek te maken. Ik ga het opnemen naar aanleiding van de herhaalde vraag. Het is geen enkel probleem om dat te delen.

Naar timing toe, wat Europa betreft, denk ik dat de varkenshouders die dat eventueel zullen volgen, er geen boodschap aan hebben dat wij collectief ... Dat is in de eerste plaats mijn verantwoordelijkheid, samen met collega Demir. Wij blijven verwijzen naar Europa. Wij kunnen alleen maar elke dag, ieder uur eraan werken dat het zo snel mogelijk gebeurt, want die timing is wel belangrijk. De laatste aangifte is 2021. Collega Dochy heeft verwezen naar februari van dit jaar voor de kanteling. Het is wel cruciaal dat we de druk hoog blijven houden en dat we zo snel mogelijk een definitieve regeling hebben.

Dan is er het debat over de aanwezigheid van de VLM. Ik zal er alvast wel zijn. Ik zal er samen met iedereen die er is, luisteren naar de vele zorgen, die wij allemaal kennen. Ik zal luisteren naar de zorgen van onze Vlaamse land- en tuinbouwers en die ook ter harte nemen en meenemen. Als het aan mij had gelegen, was de VLM er wel geweest, maar het is niet aan mij om daar verder over te oordelen.

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, dank u wel voor het antwoord. We zullen moeten afwachten natuurlijk, hoe spijtig het ook is. We zullen die boodschap ook moeten overbrengen.

Wat de VLM betreft, collega's die vinden dat ze daar wel moeten staan: het zijn een soort studiedagen die zij daar organiseren, waar zij eenzijdig een verhaaltje zullen brengen, terwijl ze er in vorige edities met een stand stonden waar landbouwers rechtstreeks in contact konden gaan met de mensen die daar stonden. Ik denk dat de afwezigheid louter een politieke beslissing is en we weten allemaal van wie die beslissing komt.

De vraag om uitleg is afgehandeld.