De maand april en bij uitbreiding het hele voorjaar waren droger dan normaal. Het laatste rapport (6 mei 2022) van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) over de toestand van het watersysteem kleurt rood. Er wordt ook voorspeld dat de bodem komende drie maanden verder zal verdrogen. Bovenop de aanhoudende droogte begint nu ook het kwik te stijgen.
VRT-weerman Frank Deboosere volgt de ontwikkelingen nauw op. Hij is bezorgd, maar mijdt grootspraak. ‘Mensen die beweren dat de extremen van gisteren de normaal van morgen zijn, hebben ongelijk. Maar het moet gezegd: de kans dat er in de toekomst nog een Elfstedentocht komt, is eerder klein.’
Het is droog en dat belooft niet snel te veranderen. Hoe kan dat?
‘De windrichting speelt een belangrijke rol. Momenteel komt die dikwijls uit het Oosten tot het zuiden, wat een droge landlucht met zich meebrengt. Of dat de komende maanden zo zal blijven, hangt van de hogedrukgebieden af. Ik las in een recente studie dat die steeds meer opschuiven naar het noorden. Dat was afgelopen zomers ook het geval.’
‘Hoge luchtdruk heeft een rechtstreekse relatie met het uitblijven van neerslag. Het verklaart waarom het nu zo droog is. En dan is er de straalstroom, een soort van luchtrivier die van west naar oost vloeit. In de winter gaat de straalstroom meestal behoorlijk rechtlijnig, terwijl die in de zomer meer meandert, zich in bochten wringt. Als het hoge drukgebied daarin terechtkomt, blijft die langer hangen en blijft het bijgevolg langer droog.’
En dan is er nog de bodem.
‘In de winter wordt de grondwatervoorraad aangevuld, in de zomer wordt die opgemaakt. Dat is de normale gang van zaken. Omdat we een heel droog voorjaar hebben, raakt die voorraad sneller uitgeput. Als de zon op een droge bodem schijnt, gaan de temperaturen sneller de hoogte in. De bodemgesteldheid van het voorjaar is zo een goede indicator voor de temperaturen in de zomer.’
April was droger dan normaal, maar wat is tegenwoordig nog normaal?
‘De normaal wordt berekend op basis van het klimaat voor een periode van 30 jaar. We zijn net op de normaal van 1991 tot 2020 overgeschakeld. Bij het herberekenen van de normaalwaarden die nu van tel zijn, merkten we dat de neerslag min of meer gelijk bleef ten opzichte van de drie decennia daarvoor. De temperatuur is een ander verhaal, die stijgt alsmaar meer. Doordat de normaal om de 30 jaar wordt herberekend en dus mee evolueert, hebben sommige mensen een vertekend beeld van de ernst van de situatie. Moesten ze de huidige cijfers eens vergelijken met die van pakweg 50 jaar geleden, zouden ze grote ogen opzetten.’
Welke tendensen ziet u de afgelopen jaren terugkomen?
‘Gemiddeld gesproken worden de zomers droger. En als het regent, regent het harder en op kortere tijd. Dat is op verschillende vlakken slecht nieuws. Omdat de bodem kurkdroog is, absorbeert die amper water. Het vormt een soort van betonlaag die het water afketst. Door de hogere intensiteit van de regen heeft het water minder tijd om in de bodem te sijpelen. De kans is groot dat we net zoals de zomer van 2020 te maken zullen krijgen met waterschaarste. En dan is er natuurlijk de wateroverlast die gepaard gaat met de weinig waterdoorlatende bodem. Mijn hart bloedt als ik aan de overstromingen in Wallonië denk.’
Wat kan ons redden?
‘We hebben gezapige regen nodig, maar dat werkt natuurlijk niet op bestelling. De verharding moet ook harder worden aangepakt. In het verleden moest water systematisch wijken voor beton, daar dragen we nu de gevolgen van.’
‘Op lange termijn brengt de fameuze Blue Deal heil, als we die goed opvolgen kunnen we de schade zo veel mogelijk inperken. Op korte termijn is het zaak om als bevolking zo weinig mogelijk water te verkwisten. Het is en blijft een kostbare grondstof.’
Droogte in België
In onderstaande grafiek wordt de evolutie van de eventuele droogte of het neerslagoverschot weergegeven in de tijd. De rode lijn geeft weer hoe de totale neerslaghoeveelheid van de laatste 90 dagen zich verhoudt (in percent) ten opzichte van de klimatologisch normale waarde. Het gaat om een gemiddelde voor de ganse oppervlakte van België. De groene en blauwe lijnen zijn respectievelijk: de evolutie van de natste periode van 90 dagen op dezelfde datum en van de droogste periode van 90 dagen op dezelfde datum.
