GLB: nieuwe beheersovereenkomsten inzake plattelandsbeleid

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Collega’s, minister, inderdaad, het nieuwe Europese gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) dat er eindelijk aankomt, gaat ook uit van het nieuwe plattelandsbeleid. Het is de bedoeling dat het nieuwe plattelandsbeleid van start gaat en daarmee ook de beheersovereenkomsten. De vijfjarige overeenkomsten tussen landbouwers en de Vlaamse overheid kunnen belangrijke instrumenten zijn om onze landbouw duurzamer te maken. Daarnaast kan het een deel zijn van een nieuw verdienmodel in de landbouwsector.

Minister, u kondigde aan dat u de beheersovereenkomsten doelgerichter wilt inzetten om een groter effect te bereiken. De focus zal liggen op het bestrijden van biodiversiteitsverlies en op het beschermen van bepaalde diersoorten die voornamelijk afhankelijk zijn van landbouwactiviteiten. Ook zal worden bekeken in welk gebied de maatregel het best wordt ingezet. Zoals bij de vorige beheersovereenkomsten zal voor buffers, het verbinden van natuur, kleine landschapselementen en het behoud van grasland steun mogelijk zijn. 

Daarnaast wil de Vlaming ook een natuurinclusief landbouwbeleid. Dat is onlangs nog gebleken uit de petitie van Natuurpunt ‘Red de boerennatuur’. Zo’n 12.750 mensen ondertekenden de petitie die oproept tot een natuurvriendelijke landbouw. Net zoals Natuurpunt vinden we dat bij het Europees GLB-kader net daar ambitie ontbreekt. We hopen dat Vlaanderen er dan ook alles aan doet om dit recht te trekken. 

Minister, hoe evalueert u de huidige beheersovereenkomsten? 

Waarom hadden deze een beperkte impact? 

Op basis van welke criteria worden de nieuwe gebieden voor beheersovereenkomsten bepaald?

Welke doelstellingen worden er concreet geformuleerd voor de nieuwe beheersovereenkomsten?

Hoe werd ervoor gezorgd dat de beheersovereenkomsten niet overlappen en coherent zijn met de nieuwe conditionaliteit en de ecoregelingen?

Minister Demir heeft het woord.

Collega, ik dank u voor uw vraag.

Het toepassingsgebied van sommige beheerovereenkomsten is vandaag vrij generiek. Het gaat dan concreet over de beheerovereenkomsten rond het onderhoud van houtige kleine landschapselementen en het perceelsrandenbeheer, en ook het in stand houden van botanisch waardevolle graslanden. De beheerovereenkomsten voor soortenbescherming, zoals akkervogels, weidevogels, hamster en grauwe kiekendief kunnen alleen in beheergebieden worden gesloten.

Onderzoek toont helaas aan dat de soorten van landbouwgebieden de voorbije decennia steeds verder zijn achteruitgegaan in Vlaanderen. Ook de Europese Commissie wees ons hierop in hun lidstaatspecifieke aanbevelingen naar aanleiding van de opmaak van het nieuwe strategisch plan GLB. Ik wil dan ook de beperkte middelen ruimtelijk meer gaan inzetten in kwaliteitsvolle gebieden waar de beheerovereenkomsten het meeste kans op structurele effecten hebben. Dat zijn juist de gebieden voor soortenbescherming. Als we erin slagen in die gebieden op 8 tot 10 procent van het areaal beheerovereenkomsten af te sluiten, zal dit sterk bijdragen aan de realisatie van de biodiversiteitsdoelstellingen. Daarnaast zijn de beheerovereenkomsten geëvalueerd en waar nodig bijgestuurd op basis van optimalisaties die worden gesuggereerd in diverse soortenbeschermingsprogramma’s.

Algemeen kan ik meegeven dat voor de doelstelling soortenbescherming de verschillende soortenbeschermingsplannen het beheergebied bepalen. Enkele weken geleden heb ik bijvoorbeeld het soortenbeschermingsplan voor akkervogels goedgekeurd.

Aanvullend zal een bijkomend beheergebied voor het bufferen en verbinden van kwetsbare natuur worden voorgesteld. Hiervoor worden hoofdzakelijk beheergebieden aangeduid op basis van een landschappelijke logica of regionaal belangrijke biotopen die duurzaam worden beheerd of waarvoor soortenbeschermingsacties via beheerovereenkomsten wenselijk zijn. Dit laatste was bijvoorbeeld het geval voor vleermuizen.

Ik kom tot uw derde vraag. De drie doelstellingen zijn: het beschermen van soorten, het bufferen of verbinden van kwetsbare natuur en het onderhoud en herstel van kleine houtige landschapselementen zoals knotwilgen en houtkanten.

Wat ten slotte uw laatste vraag betreft: in het kader van de uitrol van het strategisch plan GLB wordt verder onderzocht wat de geschikte combinaties en cumulaties zijn tussen ecoregelingen en beheerovereenkomsten. Maatregelen die elkaar tegenwerken, kunnen niet worden gecombineerd. Dat is logisch. Als maatregelen elkaar aanvullen en kunnen overlappen, mag er geen dubbelfinanciering zijn. De combinaties en cumulaties worden voorzien in Vlaamse wetgeving.

Wat betreft het overlappen van de beheerovereenkomsten met bepaalde aspecten van de conditionaliteiten dient er nog verdere afstemming te gebeuren. In elk geval gaan de beheerovereenkomsten steeds verder dan de bepalingen van de conditionaliteiten.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is inderdaad duidelijk en er wordt een stap in de goede richting gezet.

Wat mij betreft, is vooral de uitvoering op het terrein belangrijk. In die zin wil ik ervoor pleiten dat er een goede handhaving gebeurt. Ik zie een zekere tegenstelling tussen enerzijds... Een week of twee geleden las ik een artikel van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) waarin wordt gezegd dat de doelstellingen die worden vooropgesteld nu reeds vrij goed worden gehaald. Aan de andere kant heb ik cijfers opgevraagd bij uw collega-minister van Landbouw in verband met de ecoregelingen. Daaruit blijkt dat de handhaving daar eerder aan de beperkte kant is en dat er een aantal heel duidelijke overtredingen zijn. In die zin pleit ik voor samenwerking met Landbouw, enerzijds voor deze regelingen vanuit uw bevoegdheid en anderzijds voor de ecoregelingen vanuit Landbouw, en voor een zo goed mogelijke handhaving ervan. Want uiteindelijk hebben ze beide dezelfde doelstelling: het verhogen van de biodiversiteit. Ik dank u voor uw antwoord. 

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Voorzitter, de voorbije jaren zijn er wel degelijk al heel wat inspanningen geleverd door de landbouw. Volgens cijfers die de minister mij onlangs heeft bezorgd in haar antwoord op een schriftelijke vraag, is het aantal landbouwers met een of meerdere beheerovereenkomsten in 2016 gestegen van 3060 naar 3748. En de oppervlakte aan landbouwgrond onder beheerovereenkomst steeg van 9580 hectare naar 12325 hectare. Maar uiteraard is dat niet voldoende en moeten we nog grote stappen zetten.

Wat het GLB betreft, klopt het absoluut dat die grote hervorming op Europees niveau is uitgebleven. Ook onze fractie, collega Vandenhove, was niet tevreden over het nieuwe kader. Op Vlaams niveau kunnen we wél keuzes maken rond die invulling, maar we zijn uiteraard beperkt binnen dit kader.

In de communicatie van de minister zien we wel al dat er binnen de lijnen van het GLB zal worden geprobeerd om zo maximaal mogelijk in te zetten op die verzoening van landbouw en natuur. Dat is een positieve zaak. Onze fractie gelooft namelijk dat we de kleine familiale landbouw een positief toekomstperspectief kunnen geven als producent, maar ook als natuurinclusieve landschapsbouwer.

Die vrijwillige beheerovereenkomsten zijn hierbij natuurlijk een belangrijke tool. Het plan van de minister om hierop te focussen, is een goed plan, een goed idee.

Minister, hier in de Vlaamse Ardennen en ook elders in Vlaanderen kennen we die erosieproblematiek heel goed. En ook hier hebben beheerovereenkomsten in het verleden een positieve impact gekend, maar zijn er nog heel wat stappen te zetten.

Die erosiemaatregelen worden nu uit het systeem van die beheerovereenkomsten gehaald. Maar de erosieproblematiek zelf wordt er natuurlijk niet kleiner op. We zullen dit goed moeten opvangen in de randvoorwaarden en via die ecoregeling. Hebt u er al zicht op hoe u dit verder zult aanpakken?

De heer Steenwegen heeft het woord.

Voorzitter, collega’s, minister, we weten dat die beheerovereenkomsten een belangrijk instrument zijn, hoewel we zien, als we kijken naar de inzet van middelen, dat die toch te weinig biodiversiteitswinst opleveren. Een van de dingen waarover vele mensen het eens zijn, is dat dat nu heel sterk of uitsluitend op bedrijfsniveau wordt bekeken. Elke bedrijfsleider, elke landbouwer beslist zelf welke beheerovereenkomsten hij afsluit en op welke percelen hij daar toepassing van maakt. Maar voor de biodiversiteitkwaliteit en de toename en ondersteuning van biodiversiteit zou het beter zijn als dat boven het bedrijfsniveau wordt bekeken, als er afstemming gebeurt, waardoor die percelen en de inzet van die beheerovereenkomsten beter op elkaar worden afgestemd, zodat die beter aansluiten bij elkaar, meer een geheel vormen en elkaar kunnen ondersteunen.

Minister, is daar plaats voor in uw visie? Hoe zou je dat kunnen realiseren? Is daar overleg over, eventueel met uw collega van Landbouw? Hoe zou diezelfde inzet van middelen toch een meerwaarde kunnen creëren voor biodiversiteit?

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, ik zal eerst antwoorden op de vraag van collega Vandenhove. Het klopt dat die ecoregelingen en de conditionaliteiten moeten worden gehandhaafd. Dat is inderdaad een bevoegdheid van mijn collega Crevits. Wij nemen dit sowieso op in het nieuwe GLB om de handhaving daar efficiënter te laten verlopen.

Het antwoord op de vragen van de twee andere collega’s zal ik moeten opzoeken en zal ik jullie later bezorgen.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Voorzitter, ik herhaal dat wat er gebeurt een goede zaak is, ook al mogen we de impact ervan niet overdrijven.

Wat het aspect handhaving betreft: oké, minister, ik zal daarover contact opnemen met uw collega van Landbouw. Ik heb daarover een schriftelijke vraag gesteld, maar zal haar daar ook mondeling over ondervragen. Het is belangrijk dat er ook op het terrein wordt gekeken naar het resultaat van de inspanningen, in welke mate die gebeuren en in welke mate ze gebeuren zoals dat volgens de voorschriften zou moeten.

Ik dank u voor uw antwoord. 

De vraag om uitleg is afgehandeld.