Parlementaire vragen omtrent PFAS en 3M Zwijndrecht

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Gisteren kregen achthonderd mensen in Zwijndrecht een mokerslag in hun brievenbus. Nu pas wordt echt duidelijk hoe groot de omvang van deze milieuramp is. Negentig procent van de onderzochte mensen heeft een verhoogde PFOS-concentratie en zestig procent daarvan heeft gezondheidsrisico’s. Het is dan ook heel belangrijk dat we aan de kant van de inwoners gaan staan en dat we zoeken naar oplossingen. Ze hebben nu geen boodschap aan het spitten naar wie wat wanneer wist en wat de politieke verantwoordelijkheid is. Dat is werk voor de onderzoekscommissie.

De inwoners van Beveren en Zwijndrecht zijn bezorgd en voelen zich aan hun lot overgelaten. Ze hebben ontzettend veel vragen. Moeten we hier nu nog blijven wonen? Hoe zit het met mijn gezondheid en met die van mijn kinderen?

Kan ik mijn kind borstvoeding geven? Dat zijn de vragen waar zij nu mee worstelen en waar zij een antwoord op willen. Daarom heb ik een vraag aan u, minister Beke. U hebt nu 796 mensen getest, maar eigenlijk zou iedereen de kans moeten krijgen om getest te worden en medische begeleiding te krijgen. Gaat u ervoor zorgen dat er een brede meetcampagne komt en medische begeleiding?

Minister Demir, vandaag, nu nog, blijft 3M PFAS lozen in het milieu. De PFAS-kraan staat nog altijd open, terwijl het bad overstroomt. Dat is hallucinant. We moeten dus vandaag, niet morgen, niet overmorgen, maar vandaag die lozing stoppen. Zult u dat vandaag doen?

De heer Claes heeft het woord.

Minister Beke, zoals de collega al heeft gezegd, zijn de resultaten van het bloedonderzoek binnen. Die zijn op zijn minst gezegd opzienbarend. Bij sommige inwoners van Zwijndrecht is de concentratie PFOS tot 140 keer het normale niveau.

Toen de resultaten gisteren werden voorgesteld, tweette u dit: “De resultaten van het bloedonderzoek zeggen niets over de individuele gezondheid van de deelnemers.” Gast, serieus? Er is stront aan de knikker, en u tweet dan dit? U, als minister van Welzijn, tweet op dat moment dit? U, de voormalige voorzitter van de CD&V, de persoon die minister Schauvliege opnieuw benoemde als minister van Omgeving, die tweet op dat moment dit? Minister Schauvliege, die destijds, in 2017 al, heel goed op de hoogte was van het grote gevaar dat er in Zwijndrecht was en ervoor gekozen heeft om de burgers niet te informeren? En dat tweet u zoiets? Hoe denkt u dat de inwoners van Zwijndrecht zich nu voelen? Denkt u dat die zich vertegenwoordigd voelen, of niet?

Minister Beke, wat gaat u in hemelsnaam doen om de angst van de inwoners van Zwijndrecht, de angst om heel ernstig ziek te worden, de angst om misschien te moeten verhuizen, de angst dat hun woning niets meer waard zal zijn, weg te nemen? Wat gaat u doen om die mensen schadeloos te stellen? (Applaus bij het Vlaams Belang)

De heer Daniëls heeft het woord.

Minister, ik heb gisteren zowel de persconferentie als de toelichting aan de omwonenden bijgewoond. En de resultaten in het bloed zijn echt niet goed. Er komt duidelijk uit naar voren dat, hoe dichter je bij de 3M-fabriek woont en hoe langer je daar hebt gewoond, hoe hoger de bloedwaarden zijn. Met andere woorden: het is duidelijk dat de 3M-fabriek de bron is. En het is ongelooflijk, collega's, maar uitgerekend gisteren ging 3M in beroep tegen de strengere lozingsnormen die worden uitgevaardigd. Dat is nu toch van een onbegrijpelijk cynisme, waar ik echt kwaad van word. En daarom, mevrouw de minister: blijf daarop inzetten.

In het kader van transparantie heb ik hier in de PFAS-PFOS-onderzoekscommissie gevraagd of 3M nu of ooit PFAS in de lucht heeft uitgestoten. Daarop antwoordde mevrouw Teeters: “I cannot answer your question.” Dat was op 3 september. We zijn nu eind oktober en ze weet het nog altijd niet. Een chemisch bedrijf. Ik begrijp dat niet.

Collega's, ik heb gisteren ook bij de deelnemers en de omwonenden de vragen gezien en gekregen. Het waren er meer dan honderd. Die gaan vooral over: hoe moet het nu verder? Hoe slecht is die hoge bloedwaarde voor mijn gezondheid? Maar er waren ook mensen van bij mij uit het Waasland, die dertig jaar in Zwijndrecht gewoond hebben, maar er nu niet meer wonen. Zij vragen zich af of dat effect heeft voor hen en of zij hun bloed ergens kunnen laten testen. Er waren ook mensen die daar heel lang gewerkt hebben.

En dus, minister Beke, is mijn vraag aan u, in het kader van de volksgezondheid, wat nu de reële impact van die hoge waarden op de gezondheid van de mensen is en of ook mensen die daar lang gewoond hebben, maar er nu niet meer wonen en verder dan 3 kilometer zitten, zich kunnen laten testen om te weten hoe het met hun bloedwaarden en dus mogelijk gezondheidsrisico gesteld is.

De heer De Bruyn heeft het woord.

Ministers, voorzitter, collega's, als er een iets waar elke crisis nood aan heeft, dan is het maximale transparantie. En als er één rode draad is die door deze crisis loopt, dan is het actieve obstructie. En ik wik mijn woorden, maar ik herhaal: actieve obstructie. Actieve obstructie van een bedrijf dat, gegeven de internationale context, veel beter zou moeten weten. In onze onderzoekscommissie hebben we zowel bij de verantwoordelijken van het bedrijf als bij onze eigen Vlaamse handhavingsdiensten vastgesteld dat keer op keer elk redelijk antwoord op een redelijk geformuleerde vraag achterwege blijft. Minister, ik denk dat we het er met z'n allen over eens kunnen zijn dat dit onaanvaardbaar is.

Mijn vraag is heel eenvoudig: welk instrument zet u in, welke maatregelen neemt u om van dit bedrijf die maximale transparantie te eisen?

Collega Schiltz heeft het woord.

“De blootstellingsemmer is vol”, zo vernamen we gisteren van het agentschap Zorg en Gezondheid. Hij is niet vol, ministers, hij stroomt over en hij blijft overstromen. En het gaat hier niet alleen over statistieken. 10 procent, ça va nog, en de rest, ça va niet. En van de helft van waar het niet ça va is, is er een ernstig gezondheidsrisico. Het gaat over mensen die je niet in statistieken kunt vatten. Over vrienden en kennissen, over mensen die u bellen of mails sturen, die bezorgd zijn en zelfs angstig.

We zijn ermee bezig, we informeren, u zult verder onderzoek laten uitvoeren. Maar dan blijft er inderdaad de grote stilte bij 3M. We weten nog niet wat de impact van die blootstelling op de mensen zal zijn. Zullen ze kanker krijgen? Zal hun lever falen? Ik krijg een bericht van iemand die zegt al jaren een mysterieuze leverziekte te hebben en  daar nu over begint na te denken.

Er komt een moment dat de schuldige moet worden aangesproken. Op welke manier, ministers, zullen wij er als overheid voor zorgen dat we onze bevolking beschermen en ervoor zorgen dat de medische opvolging die nodig is, ook ten koste van de vervuiler zal zijn en niet ten koste van de mensen zelf, noch van de belastingbetaler?

De heer Anaf heeft het woord.

De resultaten van de bloedonderzoeken van gisteren drukken ons, maar zeker en vast ook alle omwonenden van die site van 3M, nog eens keihard met de neus op de feiten. En die feiten, dat is dat de jarenlange vervuiling met PFOS ervoor heeft gezorgd dat er een heel zware impact is op de gezondheid van de mensen.

En het wordt nog pijnlijker als je kijkt naar welke zaken er versterkend werken. Een van de belangrijkste factoren is blijkbaar onder andere het eten van eieren van kippen uit eigen tuin.

Collega's, in 2017 lag er een rapport op tafel van professor Tytgat waarin exact die vraag werd gesteld, of het nog mogelijk was om die te blijven opeten. Het antwoord was heel duidelijk: ‘Nee, doe dat niet meer, want dat zorgt voor zware gevolgen voor de gezondheid van de mensen.’ Dat was in 2017. En toch werd die boodschap pas in juni van dit jaar gecommuniceerd naar de mensen die daar wonen. Dat is wraakroepend.

En dan is de onvermijdelijke vraag opnieuw: waarom is er toen niet opgetreden? Waarom is die maatregel toen al niet genomen? Maar ook: waarom zijn de bloedonderzoeken die er nu gebeurd zijn – en het is goed dat ze gebeurd zijn – tóén al niet gebeurd? En dat is natuurlijk een vraag waarover wij ons hier in de onderzoekscommissie moeten buigen.  Maar het feit is wel dat er vier jaar verloren is gegaan. Vier jaar van stilstand, vier jaar zonder communicatie aan de mensen en vier jaar van blootstelling die we misschien hadden kunnen vermijden.

Collega's, de resultaten van gisteren maken de verantwoordelijkheid van wie er niet heeft geageerd op het moment dat het nodig was dan ook verpletterend. Er is echt gespeeld met de gezondheid van de mensen, niet meer of niet minder.

Maar het is nu ook tijd om naar de toekomst te kijken. En dan is de vraag: welke verantwoordelijkheid neemt u nu op? Ik zie vooral dat er wordt gekeken naar 3M, de vervuiler – terecht – en naar de burger, die een aantal maatregelen zal moeten volgen. Maar welke verantwoordelijkheid neemt deze Vlaamse Regering? Zullen jullie nu wél verantwoordelijkheid nemen voor de gezondheid van de mensen? Wat zullen jullie doen om ervoor te zorgen dat zij worden beschermd? Want dat is wat mensen verwachten van de overheid: dat ze beschermd worden tegen die grote vervuiling.

Ik sluit af met een heel concrete vraag: zal deze Vlaamse Regering een team van gezondheidsexperten en medisch personeel ter plaatse sturen en zal zij hen bijstaan bij alle vragen die ze hebben, gezondheidsgerelateerd, nu en in de toekomst?

Minister Beke heeft het woord.

Ik zal starten omdat de aanleiding van het debat de resultaten van de bloedonderzoeken zijn. Dat is meteen ook een eerste antwoord op de vraag wat deze Vlaamse Regering doet in dit dossier.

Op het ogenblik dat wij gevat werden door de gemeente Zwijndrecht hebben we twee maatregelen genomen. Ten eerste hebben we no regret-maatregelen, bewarende maatregelen afgesproken om ervoor te zorgen dat potentiële risico’s tot een minimum konden worden herleid. Ten tweede hebben wij bloedonderzoeken aanbevolen om een goed beeld te krijgen over de precieze situatie en om te kijken of de maatregelen die wij hebben afgekondigd de juiste maatregelen zijn. Is die perimeter de juiste afbakening? Moet die groter worden? Kleiner? Anders? Ik wil het hele team dat maanden keihard gewerkt heeft – dag en nacht – aan de bloedonderzoeken bedanken. Want dat is een huzarenstukje geweest. Er zijn maar twee labo’s in ons land die de capaciteit hebben om dit te doen. Ik wil dat team uitdrukkelijk bedanken voor de goede opvolging en de goede uitvoering van dit bloedonderzoek.

Inderdaad, de resultaten van dit onderzoek zijn niet goed. De resultaten zijn slecht. Laat ons daar eerlijk in zijn. In een op de tien gevallen zit men onder de signaalwaarde, in negen op de tien gevallen zit men boven de signaalwaarde en in bijna zes op de tien zit men er ferm boven.

De bloedonderzoeken leren ons dat de maatregelen die we hebben genomen – de zogenaamde no regret-maatregelen zoals geen eieren eten binnen de 5 kilometer – de juiste maatregelen zijn. Ze hebben ons geleerd dat zelfgeteelde groenten wassen de juiste maatregel is maar dat we de perimeter moeten uitbreiden van 1,5 naar 5 kilometer. De maatregel om geen grondwater te drinken voor eigen consumptie moet uitgebreid worden van 1,5 kilometer naar 3 kilometer. En de maatregel ‘was uw handen’ moet niet binnen de perimeter van 1,5 kilometer maar binnen de perimeter van 3 kilometer toegepast worden. Dat is dus een eerste set van maatregelen. We breiden ze uit. Dat is een eerste punt.

Ten tweede, want hier blijft het niet bij, willen we nu een collectief humaan biomonitoringsonderzoek doen. Dat is kijken naar de bron, naar de manier waarop zich dat in het lichaam situeert en kijken naar wat de omgevingsfactoren zijn die dat mee bepalen. We willen daar een verder gedetailleerd beeld van krijgen. Dat zal niet alleen op basis van bloedonderzoeken zijn, maar ook op basis van nog andere onderzoeken en ook een omgevingsonderzoek.

Ten derde willen we deze gegevens ook koppelen aan de medische dossiers van de patiënten. We hebben vorige week al met de artsen samengezeten ter voorbereiding van de resultaten van het onderzoek die we deze week hebben gekregen en ook in opvolging daarvan. Want wat nu precies de gezondheidsrisico’s zijn of de gezondheidsgevolgen van elke persoon, van elk individu, hangt er wat van af. Het hangt van patiënt tot patiënt af. Het hangt ervan af of iemand al een andere problematiek had, bijvoorbeeld cholesterol of leverproblemen of hoge bloeddruk of een aantal andere zaken. We moeten dus die gegevens met elkaar kunnen koppelen. Dat is het derde luik dat we willen doen.

Ten vierde hoor ik hier de vraag om het bloedonderzoek te verruimen. Ik ben bijzonder gevoelig voor die vraag. Ik begrijp ze. Het is niet zo gemakkelijk om erop te antwoorden. Ten eerste is er de vraag naar capaciteit. Dat moeten we onderzoeken. Ten tweede is er de vraag – collega Schiltz heeft ernaar verwezen – wie dat gaat betalen. Mij lijkt het logisch dat we daarvoor richting 3M kijken. Ik heb afgesproken met collega Demir dat we een voorstel zullen doen aan de Vlaamse Regering wat dat betreft, op basis van de onderzoeken die ook wij gisteren daaromtrent hebben gekregen. Er zijn ook precedenten, ik denk aan Umicore bijvoorbeeld. Dat is ook de vraag van collega Anaf naar de begeleiding. Met Umicore – de mensen uit de regio kennen de situatie daar – zijn er afspraken gemaakt met de Logo’s, zijn er milieugezondheidsdeskundigen die in de wijk begeleiden op kosten van Umicore.

Dat is dus niet iets wat we nu plots uitvinden, dat is iets waar al precedenten over bestaan. Dat zijn zaken waar we inderdaad mee naar de regering zullen gaan en waar we richting 3M kijken om daarvoor te betalen.

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, ik wil kort meegeven dat er in verband met de vervuiling van de gronden binnen de perimeter van 3M al stalen zijn genomen. We weten ook waar de vervuiling zit in sommige tuinen, gronden, ook bij landbouwers enzovoort. Dat is wat de ingebrekestelling ten aanzien van 3M ook inhoudt, namelijk een voorstel doen om dat opnieuw proper te maken en financiële middelen ter beschikking te stellen. In een eerste voorstel wilden ze daarvoor 125 miljoen euro uittrekken. We zijn daar verder over aan het onderhandelen.

Wat de omgevingsinspectie betreft, zijn er sinds het begin al heel wat stalen genomen, vooral in afvalwater. In augustus is een veiligheidsmaatregel genomen over wat er allemaal moet gebeuren. Ook onze inspectie controleert, zij moet wekelijks allerlei verslagen voorleggen, en dat wordt heel strikt opgevolgd door onze administraties.

Gisteren hebben we rond de middag een veiligheidsmaatregel bij 3M aangekondigd. Daarin stellen we duidelijk dat het bedrijf binnen de twee dagen, heel duidelijk, zwart-op-wit moet kunnen bewijzen wat de bijkomende risico’s zijn van mogelijke uitstoot. En ik heb het dan vooral over de schadelijke PFAS-stoffen. We hadden dat al gevraagd, zowel in onze ingebrekestelling als in Amerika, maar we hebben die informatie niet gehad.

Het is goed dat die bloedstalen zijn genomen. Daaruit blijkt dat de waarden hoger worden naarmate de afstand tot het bedrijf kleiner wordt. Dat betekent dat we op het juiste spoor zetten en dat 3M ons de informatie ook moet bezorgen. Dat is ook de reden waarom we gisteren onmiddellijk de omgevingsinspectie veiligheidsmaatregelen hebben laten afkondigen. Binnen de twee dagen moet 3M ons zwart op wit meedelen wat ze uitstoten via de lucht. Er kunnen geen bijkomende risico's worden genomen op het vlak van leefmilieu. Morgen is er daarover een hoorzitting, morgen is het uur van de waarheid.

Mij lijkt het logisch dat een bedrijf dat moet weten. Eigenlijk is het antwoord ja of neen. En ook als je het niet weet, kan het een milieumisdrijf zijn. Morgen tijdens de hoorzitting moet daar duidelijkheid over komen. Wanneer die er niet is, zullen wij niet nalaten – en dat heb ik gisteren heel duidelijk gecommuniceerd – om de productieprocessen stil te leggen. Zolang er geen duidelijkheid is, moet het bedrijf, de multinational in dit geval, zijn verantwoordelijkheid nemen.

Het gaat ook over de vraag hoe je als bedrijf, als multinational, in de gemeenschap staat. En ik vind het potverdikke onbegrijpelijk dat wanneer parlementsleden of de Vlaamse Regering informatie vragen over wat 3M doet en uitstoot, het bedrijf daar na twee maanden nog altijd niet op geantwoord heeft. Wanneer ze dat morgen ook niet doen, dan kan ik niet anders dan die productieprocessen eind deze week stil te leggen. Het is uiteraard niet mijn bedoeling om een bedrijf stil te leggen, wel om informatie te krijgen waar jullie allemaal, wij, de mensen in Zwijndrecht zitten op te wachten. Ik denk dat ik namens iedereen mag zeggen dat ons geduld op is. Morgen tijdens de hoorzitting moeten de bewijzen op tafel liggen. Zo niet, zullen wij de volgende stap moeten nemen.

Minister Beke heeft het woord

Ik denk dat deze bloedonderzoeken heel duidelijk aantonen dat er een verband is. Dat kan nu niet meer worden ontkend. Er is een verband en 3M draagt daarin een verpletterende verantwoordelijkheid. Hoe dichter en langer men bij de site woont, hoe meer blootstelling men heeft gehad en hoe meer dat terug te vinden is in het bloed.

Dus dat verband is dankzij deze onderzoeken aangetoond. Dat ondersteunt ook wat minister Demir zegt: men moet nu eindelijk eens klaarheid brengen, het is genoeg geweest.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Ministers, we zitten hier met het grootste milieuschandaal van de afgelopen jaren. De lakse houding van 3M, maar ook van de vorige en zelfs van de huidige Vlaamse Regering is toch wel hallucinant. De inwoners van Zwijndrecht vragen bloedonderzoeken, en ze vragen een uitbreiding van die bloedonderzoeken. Het is natuurlijk fijn om te horen dat jullie als ministers daar gevoelig voor zijn, maar zij vragen een ja of een neen. Daar zijn jullie gevoelig voor.

Het lijkt me zeer bizar dat jullie met zulke slechte resultaten naar de inwoners van Zwijndrecht trekken, en dat jullie op die eenvoudige vraag nog geen antwoord hebben, en dat jullie dat laten afhangen van de onderhandelingen met 3M.

De mensen zijn ongerust, geef hun handvaten om die ongerustheid weg te nemen. Daarbij heb ik nog een bijkomende vraag. De mensen zijn niet alleen ongerust over hun bloedwaarden, maar over heel veel dingen. Ze worden getroffen door medische, psychosociale en financiële zorgen. Zult u niet een eendaagse, maar een permanente crisiscel oprichten om al die zorgen te capteren en hen te woord te staan en bij te staan in deze moeilijke crisis?

De heer Claes heeft het woord.

Minister Beke, het is goed dat er een breed biomonitoringsprogramma wordt opgezet. Dat moet gebeuren, en het had misschien al veel vroeger moeten gebeuren aangezien sommige zaken voor sommige mensen in het verleden al bekend waren. Dat had misschien veel leed en schade kunnen voorkomen. Het is goed dat daar nu werk van wordt gemaakt.

Dan komen we natuurlijk bij de vraag van wie dit gaat betalen. Het mag niet zo zijn dat de maatschappij, de gemeenschap dit betaalt, het is de vervuiler die moet betalen. Daarvoor moeten we – daarin steun ik u, minister Demir – kijken naar de vervuiler, naar 3M. U hebt ook alle juridische middelen om dat te doen. Het decreet betreffende het preventieve gezondheidsbeleid staat u toe bedrijven te verplichten om zo’n biomonitoringsonderzoek te financieren.

Minister, wanneer stapt u naar de hoofdzetel van 3M in Machelen en eist u dat ze zo'n onderzoek mee financieren?

De heer Daniels heeft het woord.

Minister Beke, ik heb begrepen dat u voorstelt om een ruimere biomonitoring te doen, niet enkel binnen die 3 kilometer, maar ook binnen 5 kilometer. Ik herhaal mijn oproep: kijk ook naar de mensen die lang in dat gebied hebben gewoond en daar nu niet meer wonen. Zij hebben eigenlijk dezelfde blootstelling gehad.

Dat die factuur naar 3M moet, dat is zo klaar als een klontje. Is het niet via de ingebrekestelling, dan is het langs een andere weg, maar het is duidelijk dat we die factuur moeten doorsturen.

Wat de gezondheidsrisico's betreft, dat is iets waar mensen echt nog mee zitten. Ik heb nu die hoge waarde, ga ik nu kanker krijgen? Ga ik een aangetaste lever krijgen, ja of neen? Ook de wetenschap is daar niet volledig duidelijk over.

Minister, ik herhaal wat ik in de Onderzoekscommissie PFAS-PFOS heb voorgesteld: het is belangrijk dat we de medische dossiers van de mensen met een hoge bloedwaarde screenen, maar dat moet ook in de omgekeerde richting gebeuren. Screen in Zwijndrecht en in het Waasland mensen met bepaalde kankers die gelinkt kunnen worden aan PFOS, en kijk naar de bloedwaarde die ze hebben om op die manier meer inzicht te krijgen in de gezondheidsrisico's.

De heer de Bruyn heeft het woord.

Minister Demir, ik wil u bedanken. U hebt in alle duidelijkheid een uiterste vervaldatum gesteld en die verstrijkt morgen. Op dat ogenblik zijn er twee mogelijkheden. Ofwel komt dit bedrijf zijn verplichtingen na, en dan heb ik een advies voor u: laat door deskundigen dan toch maar goed nakijken of de aangeleverde informatie ook correct is. Ofwel is er een tweede mogelijkheid en speelt men langer verstoppertje. Dan vraag ik u: voer uit waar u mee dreigt, leg de productieprocessen stil. Daarbij heb ik een klein technisch vraagje: hoe lang hebt u nodig om die bedrijfsprocessen veilig te kunnen stilleggen?

De heer Schiltz heeft het woord.

Dank u wel voor de antwoorden. Er wordt krachtige taal gesproken, minister. Om de bron van de vervuiling stil te kunnen leggen, is misschien het uiterste redmiddel nodig. Natuurlijk merken we dat er een duidelijk verband is tussen de nabijheid van het bedrijf en de bloedwaarden. En toch trekt het bedrijf zich terug achter een muur van advocaten en excuses. Ik kan u dus alleen maar aanbevelen om minstens met een even sterke juridische stok terug te slaan en geen fouten te maken. Zorg er alsjeblieft voor dat 3M geen juridische achterpoortjes kan vinden om te ontsnappen aan zijn verpletterende verantwoordelijkheid.

Ik heb nog een bijkomende bezorgdheid. We hebben die bloedwaarden gemeten. We nemen no regret-maatregelen: geen eieren eten, handen wassen en zo verder. Maar hoe leg je uit aan ouders van kinderen die daar in de tuinen spelen, dat hun kinderen niet aan de grond mogen komen, niet aan de struiken mogen komen, altijd hun handen moeten wassen voor ze die in hun mond steken? Wat kunnen wij doen om er vandaag en morgen voor te zorgen dat de inwoners van Zwijndrecht gerust kunnen zijn dat hun kinderen geen bijkomende blootstelling ondergaan?

De heer Anaf heeft het woord.

Beste ministers, de inwoners van Zwijndrecht en omgeving voelen zich in de steek gelaten. Ze zijn ook echt in de steek gelaten. Ze verwachten nu daadkracht. Ik denk dat dat logisch is dat ze nu daadkracht verwachten van de overheid, van deze Vlaamse Regering, om echt hun problemen aan te pakken. Dan moet ik helaas vandaag opnieuw vaststellen dat ik een minister zie die daadkracht toont en een andere die dat iets minder toont.

Minister Beke, u begon nochtans goed. Vandaag zei u wel heel duidelijk, vanaf het begin, dat die resultaten slecht zijn, terwijl u dat gisteren nog leek te nuanceren op Twitter. Ik ben dan ook blij dat u dat bericht verwijderd hebt, want ik denk dat dat bericht totaal fout was. U begon goed. U hebt gezegd: we gaan nu die testen ook koppelen aan de medische dossiers. Ik denk dat dat ook belangrijk is, want laten we eerlijk zijn: die effecten op lange termijn zijn er nu al, want die vervuiling is al decennialang bezig. Dat probleem stelt zich dus nu al.

Wat ik echt helemaal niet begrijp: er worden honderden miljoenen euro’s uitgegeven aan de aanpak van de coronacrisis – en terecht – maar als er dan een simpele vraag wordt gesteld door mensen die zich ongerust maken en vragen of zij alsjeblieft ook getest kunnen worden, moet dat onderzocht worden, moet nagegaan worden of er voldoende capaciteit is en waar die middelen gehaald kunnen worden. Zeg toch gewoon: ja, we gaan dat doen en we zullen dat uiteraard laten betalen door 3M. Uiteraard moet 3M dat betalen. Zeg toch gewoon tegen die mensen: ja, we gaan u deze keer wel helpen. (Applaus bij Vooruit)

De heer D’Haese heeft het woord.

Ik hoor vandaag veel grote woorden van de ministers, maar die komen natuurlijk wel rijkelijk laat. Negen op de tien mensen die rond de fabriek van 3M in Zwijndrecht wonen, hebben te hoge PFOS-waarden in hun bloed. Dat is het gevolg van het schuldig verzuim van deze regering de afgelopen vier jaar. Vier jaar was deze regering op de hoogte van het feit dat er zware PFOS-vervuiling was rond de fabriek in Zwijndrecht. In die vier jaar werden de mensen in Zwijndrecht en op Linkeroever niet geïnformeerd. In die vier jaar werd niet verder onderzocht wat er aan de hand was. In die vier jaar werden er al helemaal geen maatregelen genomen.

Nu, beste ministers, mogen kinderen in Zwijndrecht niet meer buiten spelen als het droog weer is. Maar de afgelopen vier jaar zijn er in Zwijndrecht kinderen geboren en opgegroeid, ze hebben borstvoeding gekregen en eieren gegeten, zonder dat er maatregelen waren, zonder dat de mensen op de hoogte waren, zonder dat de ouders zelfs maar wisten dat er iets aan de hand was.

En dus is mijn vraag vandaag: gaat de gezondheid van de mensen die daar wonen nu eindelijk een prioriteit zijn voor jullie? Garanderen jullie dat iedereen die daar woont zich kan laten testen? Garanderen jullie dat er een medische opvolging komt voor iedereen met te hoge waarden? En garanderen jullie dat er effectief gezondheidswerkers naar die wijk worden gestuurd, in de plaats van te werken met checklists en tips, om ervoor te zorgen dat we hier samen door raken?

De heer Van Rompuy heeft het woord.

Gisteren heeft meer dan de helft van de mensen die hun resultaat in de bus gekregen hebben, als boodschap gekregen dat ze mogelijk nadelige gevolgen zullen ervaren op hun gezondheid. Dat zijn bijzonder ernstige resultaten. Bij die mensen leefden er natuurlijk heel veel zorgen, vragen en angsten, waarvan heel wat vragen hier al door de collega’s gesteld zijn. We hebben ook al verschillende antwoorden mogen horen. Ik denk dat het belangrijk is dat op korte termijn ten eerste de bron wordt aangepakt – de bron is nu meer dan ooit duidelijk: 3M – en ten tweede de blootstelling verder wordt ingeperkt.

Ik heb nog twee vragen. Ten eerste hebben we vorige week geleerd van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) dat PFAS zich verspreiden via de lucht. Welke maatregelen zullen er genomen worden om de verspreiding via stof ook in te perken en aan te pakken?

Ten tweede, 3M heeft al beloofd dat zij 125 miljoen euro klaar zullen hebben voor de schadeloosstelling en om die sanering te doen. In welke mate zijn daar al betalingen gebeurd?

Minister Beke heeft het woord.

Collega's, deze Vlaamse Regering heeft een opdrachthouder aangeduid, de heer Vrancken. Het is hij die alles coördineert. We werken daar met alle ministers en met alle administraties absoluut constructief mee samen. Het lijkt me dan ook logisch dat wij met deze resultaten, die we nog maar pas gekregen hebben en waarvan we gezegd hebben dat we die onmiddellijk moesten communiceren naar de bevolking – daar is geen tijd over gegaan, voor alle duidelijkheid –, naar de opdrachthouder en de Vlaamse Regering gaan om na te gaan wat nu de volgende stappen zijn.

Een aantal volgende stappen heb ik al aangegeven. Ja, ik wil absoluut bekijken of we bijkomende bloedonderzoeken kunnen doen. Maar daarbij wil ik de volgende bedenking maken, omdat ik niet wil dat men over een paar weken zegt: “Ja maar, minister, u hebt dat gezegd, maar nu blijkt er een capaciteitsprobleem te zijn en nu zullen ze dat tegen het eind van de maand niet hebben.” Het is ook een zaak van capaciteit. VITO heeft ongelooflijk hard werk geleverd om dat te kunnen doen. We moeten dus kijken wat er mogelijk is. Een tweede vraag daarbij is wie dat gaat betalen. We zijn het er allemaal over eens dat die factuur uiteindelijk bij 3M moet terechtkomen. Die aanpak zullen we in de schoot van de Vlaamse Regering bespreken – en dat is ook logisch, omdat die anders zou kunnen zeggen dat ik iets aankondig zonder dat eerst door te spreken met de Vlaamse Regering. Maar ik denk dat we het daar wel gezamenlijk over eens zullen kunnen zijn.

Wat die resultaten betreft, heeft collega Daniëls het eigenlijk al heel goed aangegeven. Die resultaten en de mogelijke effecten daarvan op de gezondheid, zijn niet zomaar een-op-een aan te geven. Dat hangt af van uw individuele gezondheid, van de vraag of u overgewicht hebt, of u rookt, of u suikerziekte hebt of een hoge bloeddruk. Dat moet dus op individueel niveau bekeken worden.

We hebben wel al een aantal zaken bekeken op macroniveau en dat heb ik hier ook al gezegd in het parlement, in het voorjaar. We hebben onmiddellijk met de Stichting Kankerregister gekeken of er verhoogde kankers zijn vastgesteld en of we kunnen zeggen dat er verhoogde waardes worden vastgesteld, maar dat is niet gebleken uit die eerste analyses. Zeg ik dan dat er geen probleem is? Neen, absoluut niet. Ik zeg alleen dat het heel fijnmazig zal moeten gebeuren. Daarom hebben we de mensen hun individuele resultaten gegeven en hebben we gezegd: “Als u rookt, suikerziekte, overgewicht of een hoge bloedruk hebt of u bent zwanger, neem dan contact op met uw huisarts.” Want hij kan op individueel niveau werken.

Ten tweede willen we die resultaten van die bloedonderzoeken koppelen aan de elektronische medische dossiers van de huisartsen om te kijken of er links gemaakt kunnen worden dan wel of er patronen te ontwaren zijn en wat we daarrond op individueel niveau kunnen beslissen.

Dat zijn de twee elementen wat mij betreft. Eén, wat de bloedonderzoeken betreft, een voorstel aan de Vlaamse Regering. Twee, op individueel niveau moeten we dat inderdaad fijnmazig bestuderen.

Minister Demir heeft het woord.

Wij hebben in de ingebrekestelling, waar 3M op gereageerd heeft met dat voorstel van die 125 miljoen euro, eigenlijk drie pertinente zaken gevraagd. Ten eerste vragen we financiële middelen, zodat we de Vlaamse belastingbetaler volledig schadeloos kunnen stellen. Twee, we vragen manieren waarmee ze hun vervuiling kunnen opkuisen. Drie, we vragen alle informatie over mogelijke gevaren waar zij kennis van hebben.

In verband met die 125 miljoen euro: wij hebben dat voorstel natuurlijk zowel met onze administratie als met onze externe advocaten goed bestudeerd, want we hebben te maken met een multinational die vanuit Amerika wordt geleid. Laten we daar heel duidelijk over zijn: het bedrijf wordt helaas niet hier door de Vlaamse CEO geleid. De beslissingen worden echt in de VS genomen. Wij hebben dat voorstel dus heel goed bekeken, en we hebben ook heel duidelijk gezegd: ‘Dit is een eerste voorstel. Hier gaan we nog niet mee akkoord, dit is nog onvoldoende’.

We hebben natuurlijk ook gestipuleerd dat zij het Vlaamse Gewest voor alle mogelijke schade zullen moeten vergoeden. Dat is schade die we nu vaststellen. Aan de hand van stalen van de vervuiling van gronden hebben we bijvoorbeeld gezien dat ook daar geldt dat hoe dichter bij het bedrijf, hoe meer vervuiling er in de grond aanwezig is. Daarnaast zijn er inderdaad ook nog andere zaken die mee moeten betaald worden. In die zin, collega Van Rompuy: wij zijn nog in onderhandeling. Het bedrag is eigenlijk nog veel te weinig, zeker als we zien wat 3M in andere geschillen al heeft betaald, dan is dit eigenlijk veel te weinig. Dat loopt dus nog.

Wat het PFAS-actieplan betreft: dat is sinds vorig jaar in werking. We zijn dat nu versneld aan het uitvoeren. We hebben vanuit Vlaanderen ook heel duidelijk gezegd dat we eigenlijk een verbod willen op alle PFAS-stoffen. We hebben dat ook geagendeerd op de Raad Milieu van Europa. Ik ben twee weken geleden nog naar Nederland geweest, en we zien dat de Nederlandse collega dat ook mee steunt. Ook andere landen, en ik ben binnen Europa steun aan het zoeken om dat te verbieden. Binnen de Europese Commissie zegt men mij dat dit nog anderhalf tot twee jaar zal duren, maar ik denk dat het goed is dat we die steun zoeken om alle PFAS-stoffen te kunnen verbieden. Dat geeft bedrijven die met chemie bezig zijn, ook wel de tijd om te weten dat ze naar duurzamere stoffen zullen moeten overschakelen. Eindelijk, zou ik zeggen. Dat is dus goed.

Verder zijn we de bodemsaneringsnormen aan het bekijken, en ook de meettechnieken. Vlaanderen moet bijvoorbeeld nog redelijk wat werk verrichten inzake lucht, om de juiste meettechniek te vinden, om te weten wat er wordt uitgestoten via de lucht.

Ten slotte, de deputatie heeft – mede op vraag van Vlaanderen – de lozingsnormen stevig verstrengd. 3M is daartegen in beroep gegaan. Dat is eigenlijk iets wat veel zegt over het bedrijf, vind ik. Het dossier ligt nu op mijn bureau, maar dat is natuurlijk wel hallucinant. Je zou toch denken: dit kan gewoon niet waar zijn? Een bedrijf dat ethiek heeft doet dat toch niet? Zo’n bedrijf zou zeggen: ‘Oei, de resultaten van die bloedstalen zijn verschrikkelijk. We gaan die verstrengde lozingsnormen gewoon aanvaarden’. Dat men dat gewoon opzijzet en in beroep gaat – bij mij dan – tart eigenlijk alle verbeelding. Maar we gaan gewoon doen wat we moeten doen, namelijk leefmilieu en gezondheid als prioriteit naar voren schuiven.

Morgen, collega’s, volgt het uur van de waarheid. Het is ja of neen. Het moet duidelijk zijn. Basta! Zodat wij ook de nodige maatregelen kunnen nemen. Uiteraard gaan we dat doen met onze juristen, en ook met de advocaten, want we moeten heel goed op het veld aanwezig zijn. We hebben hier immers wel te maken met een Amerikaanse multinational. 

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

De toestand is zeer ernstig en acuut. Mensen hebben een ongezien hoog gehalte aan PFAS in het bloed. Het vat zit vol, het loopt over. We moeten nu handelen. Niet over twee dagen, niet over drie maanden, nu! Dat betekent dus nu de productie van PFAS stilleggen, nu ervoor zorgen dat mensen allemaal kunnen worden getest, en dat ze medische begeleiding kunnen krijgen, maar ook onze perimeter ruim genoeg maken en ook naar Antwerpen kijken. Wij vragen geen woorden, maar echte daden, en we zullen dat ook met een spoedresolutie afdwingen. (Applaus van Jeremie Vaneeckhout en Jos D’Haese).

De heer Claes heeft het woord.

Collega’s, 3M heeft onze bodem vervuild en onze burgers vergiftigd. Tegelijkertijd boekte 3M vorig jaar een nettowinst van 5,4 miljard dollar. ‘We gaan 3M doen betalen’: ik hoor het u graag zeggen, ik hoop dat het lukt. Maar dat is wel net het tegenovergestelde van wat uw regering tot nu toe heeft gedaan. 50 miljoen euro belastinggeld, zelfs een deel afkomstig van de coronasteun, werd al gebruikt om de rotzooi van 3M bij Oosterweel op te kuisen. Daar gaat nog 13 miljoen euro bij komen. Stop daarmee! Hou woord en laat inderdaad 3M betalen. Laat 3M betalen voor hun eigen rotzooi bij Oosterweel. Laat 3M betalen voor de biomonitoring en laat 3M de inwoners van Zwijndrecht die nu hun vastgoed in waarde zien dalen, daar ook voor vergoeden. Laat 3M betalen en zet het welzijn en de welvaart van onze inwoners – zeker die in Zwijndrecht – opnieuw op de eerste plaats. (Applaus bij het Vlaams Belang)

De heer Daniëls heeft het woord.

Collega’s, beste ministers, 3M heeft inderdaad veroorzaakt waar we nu zijn. Ik hoor bij jullie allebei duidelijke stappen. Minister Demir draait de duimschroeven aan en neemt duidelijke bestuurlijke maatregelen. Ze stelt ze voor en neemt ze. De gemeente Zwijndrecht had dat ooit ook kunnen doen, maar heeft het niet gedaan. Het gebeurt nu, dat is een goede zaak. Minister Beke neemt maatregelen om de biomonitoring uitgebreider te doen. Daar kan ik als Waaslander alleen maar blij om zijn.

Maar ik herhaal mijn oproep, minister: kijk ook in de omgekeerde richting. Kijk naar de mensen bij ons in het Waasland, in Zwijndrecht, die bepaalde aandoeningen hebben die gelinkt kunnen worden aan PFAS en ga na in hun bloed of ze ook verhoogde waarden hebben. Ten tweede zijn er de oud-werknemers van 3M. Dat is hier in de onderzoekscommissie ook heel moeilijk gebleken, vanwege de GDPR. Maar als we hen ook oproepen om zich te laten testen, om hun medische geschiedenis mee te nemen, denk ik niet dat die mensen daar problemen mee gaan hebben. Dat lijkt me een opdracht die we mee kunnen nemen, minister. (Applaus bij de N-VA)

De heer De Bruyn heeft het woord.

Eén, de strijd tegen PFAS is een internationale strijd, voor een stuk gestreden in de Verenigde Staten, en momenteel in Vlaanderen. Ik wens u alle succes, minister Demir, met uw inspanningen op Europees niveau om daar tot een gezamenlijke aanpak te komen.

Twee, het was in een andere legislatuur en in een ander parlement dat u de bijnaam ‘Zuhal, moeial’ kreeg. Ik wil u vandaag, opnieuw – want ik heb het al gedaan –, gelukwensen met die naam. Draag hem als een geuzennaam, hou vol, geef de strijd voor de volksgezondheid van onze mensen niet op! (Applaus bij de N-VA)

De heer Schiltz heeft het woord.

Minister Beke, minister Demir, ik zou vooral niet doen wat collega Claes zegt, en dat is stoppen met geld vrij te maken om deze problemen aan te pakken. Iets anders is waar u het gaat halen. Als er vandaag actie vereist of gevraagd wordt, is het enerzijds handhaven en anderzijds remediëren. 3M gaat vandaag de tuinen van de mensen daar niet komen afgraven. Als we actie willen, zullen we het zelf moeten doen en nadien de factuur sturen.

Collega’s, voor een liberaal is er in Vlaanderen altijd ruimte en een welkom, een uitgestoken hand om hier te komen ondernemen, om hier welvaart te komen creëren. Maar welvaart is geen verpesting van ons milieu en vergiftiging van onze gezondheid. In Vlaanderen mag er geen plaats zijn voor bedrijven die denken dat ze ons hier met Amerikaanse cowboytoestanden kunnen komen leegmelken en nadien hun hielen lichten of zich achter een muur van advocaten verschuilen.

Ministers, u hebt het parlement alvast meer dan een beetje achter u om hier met daadkracht tegenaan te gaan. Laat ze voelen dat de kleine Vlaamse regio niet alleen welvarend kan zijn, maar ook moedig en dapper als het erop aankomt om zijn waarden en gezondheid te verdedigen. (Applaus van Freya Saeys en Marino Keulen)

De heer Anaf heeft het woord.

Collega’s, ik wil om te beginnen de heer Schiltz bijtreden. Het is duidelijk: ik zie in dit debat dat er een gigantische verontwaardiging is, die wordt gedeeld door iedereen in dit parlement, door wat er in het verleden gebeurd is en eigenlijk nog altijd aan het gebeuren is met die multinational 3M in Zwijndrecht en omgeving.

Minister, u hebt alle steun van het Vlaams Parlement om krachtig op te treden en zowel die mensen op gezondheidsvlak echt te helpen, want ze zijn terecht ongerust, als die multinational met betrekking tot de bestuurlijke aspecten ernstig aan te pakken. Het draagvlak is gigantisch. Dat is wat de mensen in Zwijndrecht nu van ons verwachten.

De rest zullen we in de onderzoekscommissie bespreken. We doen dat op een heel constructieve manier. Voorlopig werkt elke partij daar zeer goed mee, maar we verwachten vooral daadkracht. Dat is wat de mensen op het terrein nu vooral nodig hebben. (Applaus bij Vooruit en de PVDA)

De actuele vragen zijn afgehandeld.