De neerslag van de voorbije week zorgt ervoor dat alle droogte-indicatoren op normaal tot (zeer) nat staan. Nadenken over irrigatie lijkt op vandaag dan ook verder dan ooit. Maar iedere land- en tuinbouwer weet dat de weersomstandigheden snel kunnen veranderen.
Droogtemaatregelen gekaderd
Dominique Huits is onderzoeksleider bodem, water en bemesting in Inagro. Met beide voeten in het veld kent ze de problemen die leven bij landbouwers als geen ander. In droogteperiodes volgen zij en haar collega’s het crisisoverleg op Vlaams niveau op de voet. Stelt de Vlaamse droogtecommissie vast dat het droog wordt in een regio, dan wordt de betrokken gouverneur verzocht gepaste maatregelen te treffen. Daarop roept de gouverneur de provinciale droogtecommissie samen.
“Aan iedere captatiebeperking gaat een beslissing van de gouverneur vooraf. Die beslissing neem de gouverneur niet alleen. Hij wordt goed geïnformeerd over de droogtetoestand in Vlaanderen”, verduidelijkt Dominique. In de West-Vlaamse commissie zetelen bovendien vertegenwoordigers van alle waterloopbeheerders, de drinkwaterbedrijven die water leveren in de provincie en vertegenwoordigers uit landbouw en natuur. Inagro brengt er de specifieke zorgen vanuit de landbouwsector ter tafel.
Afwegingskader ondersteunt gouverneur voortaan in beslissing
“Tijdens het overleg worden de zogenaamde droogte-indicatoren tegenover elkaar afgewogen. Denk aan de gevallen neerslag en de voorspelde neerslag, de debieten in de waterlopen, de grondwaterstanden van het ondiepe grondwater en de waterkwaliteit”, klinkt het. Op basis van de beschikbare informatie neemt de provinciegouverneur een beslissing over de maatregelen die nodig zijn om de negatieve effecten van droogte te milderen.
Om de beslissing van de gouverneurs beter te ondersteunen, werkte de Vlaamse overheid het afgelopen jaar aan een afwegingskader. “Voor de verschillende droogte-indicatoren werden drempelwaardes uitgewerkt en wordt er – net als bij COVID-19 – met kleurcodes gewerkt”, licht Dominique toe. “Ook is een achterliggend model opgesteld dat objectief bepaalt wat het milderende effect is van een bepaalde maatregel op de waterbeschikbaarheid voor natuur. Het afwegingskader houdt ook rekening met de kostprijs van een maatregel.” Deze zomer zal het afwegingskader proefdraaien. Na de zomer volgt een evaluatie. “Maar laat ons vooral hopen op een verstandige zomer met zo nu en wat deugddoende neerslag”, besluit Dominique.
Grotere private watervoorraad wapent land- en tuinbouwers
Eind 2019 ging watermakelaar Dries Mergaert aan de slag bij Inagro om op zoek te gaan naar opportuniteiten om water op een duurzame manier ter beschikking te stellen van de land- en tuinbouwsector. De droogtecrises tonen aan dat de nood aan die begeleiding hoog is. De zoektocht naar geschikte waterbronnen is vandaag urgenter dan ooit. Met een focus op de twee grote pijlers private watervoorraad en gemeenschappelijke, alternatieve waterbronnen werkt de West-Vlaamse watermakelaar aan een grotere watervoorraad voor de land- en tuinbouwers in de provincie.
“De belangrijkste en meest onafhankelijke inspanning kunnen de landbouwbedrijven zelf leveren”, stelt Dries. “Via een open waterput, foliebassin of watersilo creëren ze extra watervoorraad. Daarnaast kunnen ze verschillende waterbronnen aanspreken of gebruiken. Denk aan grondwater, oppervlaktewater en hemelwater. Daarbij geven we graag advies over de voor- en nadelen van de verschillende opslagsystemen, de succesfactoren en de stappen die land- en tuinbouwers moeten nemen om hun watervoorraad uit te breiden.” Via KRATOS-wateradvies en wateraudits zet Inagro ook in op individuele begeleiding van landbouwbedrijven omtrent hun waterbehoefte, mogelijke waterbronnen en afvalwaterstromen.
Watermakelaar Dries fungeert ook als sleutelfiguur tussen het provinciebestuur en de land- en tuinbouwers. “Sinds een aantal jaar ondersteunt de Provincie West-Vlaanderen de aanleg van een private watervoorraad via het Provinciaal Waterputtenreglement”, klinkt het. Gecombineerde waterputten motiveren private partners om te investeren in een grotere voorraad én mee te werken aan waterbuffering en wateroverlastbeheersing.
> Deze video illustreert de dynamische waterbuffer als mogelijke private watervoorraad.
Samenwerking rond gemeenschappelijke, alternatieve waterbronnen bewerkstelligen
Waterbeschikbaarheid en een doordachte inzet van het beschikbare water worden steeds belangrijker voor land- en tuinbouwers. In tijden van droogte en waterschaarste is gewassen beregenen met oppervlaktewater niet meer vanzelfsprekend. De recente droge zomers bevestigden dan ook dat de sector het potentieel van alternatieve waterbronnen nu en in de toekomst optimaal moet benutten.
Als watermakelaar ‘makelt’ Dries Mergaert over samenwerkingen in waterbeschikbaarheid. “We kijken dan voornamelijk naar circulair watergebruik. We zoeken afstemming tussen beschikbaar water dat momenteel wegloopt en nabije landbouwers die dat water goed kunnen gebruiken. Denk aan gezuiverd afvalwater van huishoudens via zuiveringsstations, bedrijven met gezuiverd afvalwater, afspoelend hemelwater en slim hergebruik van bemalingswater.”
Zijn er rond een bepaalde locatie mogelijkheden om beschikbaar water ter beschikking te stellen van land- en tuinbouwers, dan gaat Dries aan de slag om dat water ook effectief op een efficiënte manier te kunnen aanbieden. “We helpen graag bij de verdere uitwerking en uitvoering door advies te verstrekken, informatie te verschaffen, de haalbaarheid te evalueren en eventueel ook extra financiering te zoeken.”
Ook WaterRadar, de applicatie op www.waterradar.be, verbindt watervraag en -aanbod met elkaar. Aan dat platform werken ILVO, VITO, Vlakwa en Inagro samen in het VLAIO-project Irrigatie 2.0 dat nog loopt tot het najaar van 2022. “Met de online viewer WaterRadar kunnen telers eenvoudig op zoek gaan naar alternatieve waterbronnen in de buurt van hun percelen”, licht Tim De Cuypere, onderzoeker precisielandbouw bij Inagro toe.
Concreet ligt de focus op zowel gezuiverd huishoudelijk afvalwater van Aquafin-installaties als gezuiverd afvalwater van voedingsverwerkende bedrijven. Daarnaast visualiseert de WaterRadar ook de theoretische irrigatiebehoefte op regionale schaal, waarmee geïnteresseerde bedrijven en lokale overheden extra inzicht krijgen in de theoretische irrigatiebehoefte in hun regio. Zo kunnen ze lokale projecten opstarten die de vraag naar en het aanbod van water beter rijmen en duurzaam en circulair watergebruik faciliteren.
> Deze video stelt de werking van WaterRadar visueel voor.
Proeven met gezuiverd afvalwater, druppelirrigatie en organische mulch
Via uiteenlopende proeven - in projecten met diverse (inter)nationale partners of op eigen initiatief - verruimt onderzoekscentrum Inagro ook zijn praktijkkennis over irrigatie en de doordachte inzet van water. De resultaten vormen een belangrijke bron van informatie voor onafhankelijk en toegepast advies voor telers in de uiteenlopende subsectoren van land- en tuinbouw.
Om de langetermijneffecten van beregenen met alternatieve waterbronnen in kaart te brengen, voert Inagro sinds 2019 irrigatieproeven uit in aardappelen, bloemkool en spinazie. “Naast de beschikbaarheid van voldoende irrigatiewater is ook de waterkwaliteit vaak een heikel punt”, verduidelijkt onderzoeker Tim De Cuypere. “In de beregeningsproeven beregenen we de gewassen onder gecontroleerde omstandigheden met gezuiverd afvalwater. We gaan na welk effect beregenen met alternatieve waterbronnen heeft op zowel de gewasopbrengst en -kwaliteit als op de bodem.”
Op het Proefbedrijf Biologische Landbouw van Inagro ligt dan weer een proef aan rond druppelirrigatie in bloemkool en venkel. “Die techniek wordt vaak genoemd als zuinigere irrigatiemethode, waarbij het water precies ingezet wordt waar het nodig is”, vertelt Joran Barbry, onderzoeksleider biologische landbouw. Voor de toepassing in openluchtteelten zijn uitdagingen veelal van praktische aard. Denk aan de combinatie met mechanische onkruidbestrijding of vragen over het benodigde materiaal, mogelijke problemen tijdens de teelt, de plaatsing van de irrigatieslangen en de herbruikbaarheid. “In onze proef vergelijken we bovengronds en ondergronds aangebrachte druppelslangen. De eerste proeven toonden het nut van druppelslangen aan onder droge omstandigheden”, klinkt het. In 2021 zet Inagro de proef verder om ook de herbruikbaarheid te evalueren.
Naast irrigeren is ook het beschikbaar houden van natuurlijk aanwezig bodemvocht in de bodem voor de hoofdteelt van groot belang. “In hetzelfde project, overigens een CCBT-project, vergelijken we verschillende organische mulchmaterialen in de teelt van venkel. We legden grasklaver, houtsnippers en compost aan in twee verschillende diktes om hun invloed op het bodemvocht en de onkruiddruk te beoordelen”, gaat Joran verder. In de eerste proef konden alle mulchmaterialen het verlies aan bodemvocht door verdamping beperken en de onkruiddruk significant verlagen. Om een breder gamma aan organische mulchmaterialen te vergelijken, voegt Inagro in 2021 ook stro, champost en compostsnippers toe aan de proef.
MIRLET-app helpt telers bij sturing van irrigatiestrategie
Helemaal handig is het als telers advies zelf eenvoudig kunnen oproepen, zonder tussenkomst van een adviseur. Om glastuinbouwers te helpen bij de sturing van hun irrigatiestrategie riepen Inagro, PCG en PSKW de MIRLET-app in het leven. “MIRLET is een handige adviestool om telers van bladgewassen in grondteelt te ondersteunen in hun irrigatiemanagement”, verduidelijkt Simon Craeye, onderzoeker glasgroenten en aardbei bij Inagro.
Sinds 2016 wordt MIRLET in alle seizoenen en op verschillende Vlaamse bodems succesvol gebruikt, zowel in kropsla als in alternatieve slasoorten. Een sensormodule op zonne-energie registreert de nodige klimaatgegevens in het gewas. In de MIRLET-app zien telers hoeveel vocht er dagelijks verdampt is en dus idealiter terug aangevuld moet worden. Het optimale tijdstip van beregening bepalen en de irrigatie effectief uitvoeren, blijven belangrijke taken van de teler.
“Veel telers gebruiken MIRLET om hun vertrouwde irrigatiestrategie af te toetsen aan de werkelijkheid. Dat brengt hen leerrijke inzichten bij”, besluit Simon. Geïnteresseerde telers kunnen nog steeds contact opnemen met de betrokken proefcentra.
> Deze video verzamelt getuigenissen van gebruikers van MIRLET.
Meer info
Meer informatie over bovenvermelde projecten, onderzoeken, adviesdiensten en begeleiding is terug te vinden op www.inagro.be of rechtstreeks bij de betrokken onderzoekers en adviseurs. Via de wekelijkse nieuwsbrief ontvangen land- en tuinbouwers praktijkgericht advies en recente onderzoeksresultaten op maat van hun bedrijf rechtstreeks in hun mailbox. Registreren kan gratis via www.inagro.be/registreer.
