Grondwaterarrest

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, u kent ongetwijfeld het grondwaterarrest waar veel over te doen is na het arrest over stikstof. De Raad van State heeft op 9 maart 2021 een vergunning vernietigd voor grondwaterwinning door een landbouwbedrijf in de provincie Antwerpen. De redenering van de Raad van State is dat de Europese habitatrichtlijnen vereisen dat bij iedere waterwinning wetenschappelijk wordt gecontroleerd of natuurschade wordt berokkend aan habitatgebieden. Onze natuurgebieden hebben immers zwaar te lijden onder lange periodes van droogte die de voorbije jaren steeds vaker de kop opsteken. Momenteel is de regel dat wanneer het effect van grondwaterwinning op een speciale beschermingszone kleiner is dan een daling van het grondwater met 5 centimeter, de vergunning wordt goedgekeurd.

In het nieuwe arrest stelt de Raad van State in vraag of deze regel van 5 centimeter wel voldoende wetenschappelijk onderbouwd is. Daarnaast merkt de Raad van State ook op dat 43 van de 46 speciale beschermingszones zich momenteel niet in goede staat bevinden. In eerdere commissievergaderingen hebben we het al gehad over het grondwatergebruik van de landbouwsector. Wanneer deze regelgeving onwettig wordt verklaard, kan dit dus grote gevolgen hebben voor de landbouwsector aangezien dan geen vergunningen meer kunnen worden gegeven en dat mogelijks vergunningen uit het verleden worden onderuitgehaald.

Minister, u bent ongetwijfeld op de hoogte van de uitspraak, maar hoe groot schat u de impact in van de uitspraak op de landbouwsector?

Daar zijn nogal wat diverse interpretaties over. In die zin dat uw collega, minister Demir, al gezegd heeft dat de uitspraak van de Raad van State vergelijkbaar is met het stikstofarrest. Langs de andere kant lees en hoor ik van landbouworganisaties dat zij de impact helemaal niet vergelijkbaar en niet zo groot achten.

Minister Demir startte al eerder met het bijsturen van het grondwaterwinningbeleid in het kader van de Blue Deal. Bent u daar vanuit de landbouwsector bij betrokken? Wat is de stand van zaken? Wordt er rekening gehouden met deze uitspraak, gezien de enge interpretatie van minister Demir? Hoe zal het nieuwe grondwaterwinningsbeleid de bescherming van de grondwaterlagen verenigen met de toenemende vraag naar grondwater vanuit de landbouwsector?

Minister Crevits heeft het woord.

Mijnheer Vandenhove, ik heb uiteraard kennisgenomen van dit arrest van de Raad van State. Ik weet dat er een paar interpretatievragen rond de impact van het arrest zijn. Ik heb het zelf ook bekeken.

De Raad van State heeft de vergunning voor een grondwaterwinning vernietigd, maar als ik dat goed lees, is de vernietiging gebaseerd op een onvoldoende motivering door de vergunningverlenende overheid. Door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) waren twee verschillende adviezen, waarvan één negatief, afgeleverd en de vergunningverlenende overheid had beter moeten onderbouwen waarom zij de activiteit, ondanks dat negatieve advies, toch wilde vergunnen. Verder waren tijdens het openbaar onderzoek niet alle documenten in het aanvraagdossier aanwezig, wat een vormgebrek vormt.

Ondanks het feit dat dit arrest een duidelijk andere ‘ampleur’ heeft dan het stikstofarrest, is het op dit moment moeilijk om de impact van dit arrest op de vergunningverlening voor alle sectoren in te schatten. Ik heb een eigen lezing van dit arrest en de implicaties ervan. U hebt waarschijnlijk ook de Panoreportage over de grondwaterproblematiek gezien. Dat is een majeur probleem. Grondwater blijft een belangrijke bron van water voor de landbouw- en agrovoedingssector, maar evenzeer voor de productie van drinkwater en voor de industrie. We moeten daarin echt stappen vooruit zetten.

Ik kan me zeker aansluiten bij de verhoogde aandacht voor en de noodzaak van de bewustwording inzake verantwoord watergebruik. Ik zag deze zomer, toen het zo droog was, bijvoorbeeld dat water bij bouwwerken gewoon in de riolen werd weggepompt. Ik heb het daar echt heel moeilijk mee. We moeten toch goed het kader bekijken waarin we willen werken. Oppervlakte- en grondwater blijven een belangrijke bron voor de landbouw- en agrovoedingssector, maar evenzeer voor de industrie.

Binnen mijn bevoegdheid zal ik hoe dan ook vragen om betrokken te worden bij het beleid ter zake. De rechtszekerheid voor de landbouwbedrijven is hierbij voor mij fundamenteel. Voor een antwoord op de vraag naar de stand van zaken inzake de bijsturing van het grondwaterwinningsbeleid verwijs ik u naar minister Demir.

In de Blue Deal zit een heel interessant pakket maatregelen, waarmee we de robuustheid van de grondwatervoorraad ten aanzien van zijn receptoren willen vergroten door onder andere actiever in te zetten op bijkomende infiltratie, vernattingsprojecten en de gestuurde aanvulling van de grondwatervoorraden.

Ook vanuit Landbouw wil ik hieraan absoluut bijdragen in het kader van de Blue Deal. Dat doen we onder andere door een verhoogde inzet op niet-productieve investeringssteun voor waterbeheer, het hergebruik van restwater, het onderzoek naar droogteresistente teelten en de versterking van de samenwerking, sensibilisering en digitalisering.

Innovatie kan hierbij ook echt een heel grote hulp zijn. Ik heb in mijn antwoord op een van de vorige vragen al gemeld dat het correct bewateren van plantjes zelfs op druppelniveau mogelijk is. Ik vind het ongelooflijk wat er nu mogelijk is om waterbesparend te werken. Er ligt dus veel werk op de plank. Ook ik ben erg bezorgd over de stand van ons grondwater.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Ik heb een paar korte reacties.

U zegt zelf dat u een eigen lezing van dat arrest hebt, daar is uiteraard geen probleem mee. Maar ik heb de indruk dat mevrouw Demir ook een eigen lezing van het arrest heeft. Ik denk dat het belangrijk is dat er wat dat betreft een duidelijke visie komt vanuit de Vlaamse Regering en niet zozeer van de ene of de andere minister. De lezing is duidelijk. U hebt het vooral over het punt dat de Raad van State bedoelt dat de vergunningsverlenende overheid beter had moeten motiveren waarom de activiteit vergund wordt. Mevrouw Demir maakt heel duidelijk de vergelijking met de stikstofproblematiek.

Als tweede bemerking geef ik aan dat ik blij ben – u hebt dat ook al de vorige keren geantwoord – dat u inderdaad ook bezorgd bent over de hele problematiek van het water en dat u ook de sector landbouw inschakelt in het hele Blue Deal-verhaal. Ik denk inderdaad dat we daar stappen vooruit moeten zetten, ik deel uw mening daarover. Gisteren of eergisteren was er nog veel te doen in de media over een positief project in de buurt van Kinrooi, waarbij nu ook gezuiverd water gebruikt zal worden om de nodige besproeiing te voorzien. Ik had nog graag uw idee over het grondwaterverbruik gehoord. De meting van het huidige grondwaterverbruik, laten we zeggen rond de 55 miljoen kubieke meter per jaar, is uiteindelijk gebaseerd op een ruwe schatting van begin jaren 2000. Zou het niet goed zijn om actuele metingen te doen rond dat grondwaterverbruik? Ondertussen zijn we bijna twintig jaar verder en zijn er toegenomen droogteperiodes. Er is ook de gestegen productie, ik denk onder ander aan het pluimvee. Zou het ook niet goed zijn dat er eens een nieuwe schatting gemaakt wordt, gezien de toestand van de grondwaterlagen als gevolg van de droogte? Hoe je het draait of keert, daar zijn we het over eens. Laat daar geen discussie over bestaan. Landbouw zal altijd water nodig hebben, dat is zo. Maar langs de andere kant kunnen we niet ontkomen aan de evolutie van het klimaat. De uitdaging moet inderdaad zijn om een goed evenwicht te vinden tussen een goede waterhuishouding, natuur en landbouw. Ik denk inderdaad dat het in die zin toch ook wel belangrijk is dat we eens kijken naar dat grondwaterverbruik. Ik had graag als bijkomende vraag daar uw reactie op gehad, dat samen met de minister van Milieu toch eens bekeken wordt of de cijfers van ongeveer twintig jaar geleden nog kloppen. Natuurlijk kunnen we zeggen: als we dat gaan doen, dan gaat het misschien nog erger zijn. Daar gaat het eigenlijk niet over. Als het erger zou zijn, dan moeten we inderdaad bijkomende maatregelen nemen.

De heer Coel heeft het woord.

Minister, nog los van de lezing van het arrest of de al dan niet precedentwaarde, denk ik dat we het allemaal eens zijn dat de grondwaterproblematiek een reële uitdaging is, zeker ook voor de landbouwsector. Het mag gezegd worden dat het drinkwater de grootste slokop is in het gebruik van grondwater, dus dat we eigenlijk – om het zo te zeggen – allemaal mee in het bad zitten. Het is niet alleen de landbouwsector die daar een verantwoordelijkheid heeft, maar wij allemaal. Maar het aandeel van de landbouw is ook substantieel en relevant. Net zoals in andere debatten wordt in dit debat ook opgeworpen dat de industrie al een aantal inspanningen gedaan heeft en haar verbruik een dalende tendens heeft, terwijl dat bij landbouw stabiel is. Maar ik ben zeer blij dat u dat erkent en dat u ook aangeeft dat u als Landbouwminister mee de nodige initiatieven wilt nemen om dat waterverbruik binnen de landbouw verder aan te pakken.

Ik wil me een beetje aansluiten bij de laatste vraag van collega Vandenhove. Ik denk dat het belangrijk is dat we dat verbruik ook goed monitoren, dat we de inspanningen die de komende jaren in de sector geleverd zullen worden ook meetbaar maken, zodat we ook met de sector kunnen aantonen dat inspanningen die gedaan worden, een reëel effect hebben. Dat kan de positie van de sector alleen maar versterken in toekomstige debatten over het aandeel in de problematiek. Dat blijft in het belang van de landbouwers zelf. De collega’s hebben het al aangehaald: water is een essentiële grondstof om aan landbouw te doen. Het is belangrijk dat dat voorhanden blijft en dat er op een verantwoorde manier mee omgegaan wordt. Daarom ook mijn vraag naar die monitoring en om te kijken hoe we dat verder kunnen aanpakken.

Collega Rombouts en collega Steenwegen, jullie staan voor een bijzondere uitdaging, jullie hebben de reputatie een klein beetje tegen, maar jullie hebben nu twee minuten voor jullie tussenkomst.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Ik wil graag tussenkomen in deze vraag omdat deze vraag ook al besproken werd toen ik die inderdaad had ingediend bij minister Demir. Ik wil toch even herhalen: wat betreft de 5 centimeter die ook in de vraag van mijn collega vermeld stond, moet ik vaststellen dat ik daar niets over lees in het arrest, dus dat dat onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd zou zijn, tenzij u mij de paragraaf kunt aangeven. Maar ik moet vaststellen dat ik daar niets over kan lezen in het arrest. Ik lees wel, en dan wil ik toch graag, voorzitter, voor de duidelijkheid niet mijn lezing van het arrest geven, maar datgene wat gepubliceerd staat op de website van de Raad van State. Ik citeer: “De voor het project vereiste passende beoordeling die bij de vergunningsaanvraag werd gevoegd, bevatte volgens adviserende instanties in eerste aanleg onvoldoende informatie. Die beoordeling werd door de aanvrager pas vervolledigd in graad van beroep. In die omstandigheden blijkt dus dat tijdens het openbaar onderzoek niet alle noodzakelijke stukken aanwezig waren in het aanvraagdossier.” Het kader had gezegd dat er een passende beoordeling opgemaakt moest worden, maar die werd als onvoldoende beoordeeld en voor deze vergunning kwam dus een negatief besluit. Dat wil niet zeggen – en ik ontken het ook niet, dat heb ik ook in de commissievergadering aangegeven – dat er geen uitdagingen zijn voor grondwater. Integendeel, er zijn heel wat uitdagingen, we moeten ook goed kijken wie op welke manier welke inspanningen kan leveren. Ik wil toch duidelijk even meegeven, dat dat over een heel ruim kader gaat. Hier wordt weer enkel op landbouw gefocust, maar de grondwateruitdaging en -productie is voor 65 procent voor drinkwater, 15 procent voor industrie en 17 procent voor landbouw en 5 procent voor andere. Dan gaat het over de volumes, om maar aan te geven dat het toch wel een andere grootteorde is. Ik heb het net aangegeven: iedereen moet inspanningen doen, maar we moeten wel kijken wie welke inspanningen doet, waar het water dan ook effectief voor benut wordt en op welke manier dat je eigenlijk in een circulair systeem het water ook beter kunt benutten, of welk nadeel het heeft naar de grondwatertafel.

Minister, ik heb in het verleden al verwezen dat opvolging en monitoring inderdaad belangrijk zijn, ook van de grondwatertafel, uiteraard ook op het vlak van verbruik. Er wordt gevraagd naar cijfers. Ik denk dat die van landbouw zodanig goed in beeld zijn omdat die opgegeven moeten worden. Anderzijds weten we dat we voor privaat gebruik met meldingen zitten, maar dat gebeurt niet altijd. We hebben daar ook al lang aangegeven dat bijvoorbeeld de opvolging van de … (onverstaanbaar) …

Ik ben wel bezorgd over de lezing van dit arrest en de interpretatie. Ik hoop dat de regering zich daarover ontfermt. Ik heb daar ook in de commissie van minister Demir op gewezen: als we de strenge lezing doen, zoals ik ze gehoord heb door de minister in de commissievergadering, dan wil dat zeggen dat er dus heel wat waterwinningen mogen … (onverstaanbaar) … en meer bepaald, als ik specifiek kijk naar de drinkwatervoorzieningen, die 65 procent van de grondwaterproductie voor hun rekening nemen, dat er bijvoorbeeld elf drinkwaterproducties in speciale beschermingszones liggen, die stante pede door die strenge strikte lezing vandaag bij wijze van spreken bedreigd zouden zijn. Ik heb afgelezen van het arrest, maar ik denk dat het belangrijk is dat we daar uitsluitstel over geven.

De heer Steenwegen heeft het woord.

De problematiek is duidelijk, ongeacht wat het arrest precies betekent. De minister heeft heel juist gezegd dat er ongeacht de lezing een uitdaging is die we moeten aanpakken. Grond- en oppervlaktewater zijn heel sterk aan elkaar gekoppeld. Drinkwatervoorziening bijvoorbeeld bestaat al voor meer dan de helft uit oppervlaktewater, terwijl vroeger veel meer grondwater werd gebruikt, maar door de uitputting kan dat niet meer.

Minister, ik wil u nog even interpelleren over het andere aspect, namelijk de drainage en de afvoer van water vanuit de landbouw. Dat is ook een probleem dat we kunnen aanpakken. Ik heb minister Demir al een paar keer gevraagd om toch in overleg te gaan met de Vereniging van Vlaamse Polders en Wateringen (VVPW) of andere besturen die de afvoer van dat water regelen. Het is van het grootste belang dat we proberen om dat water langer op te houden op momenten dat het kan zodanig dat het water niet verloren gaat en in de grond kan sijpelen. Dat is in de eerste plaats in het belang van de landbouw. Mijn vraag aan u, minister, is: bent u bereid om in overleg te gaan met uw collega, minister Demir, wier bevoegdheid het is om de VVPW en diegenen die het beheer van de waterlopen in hun portefeuille hebben, aan te sporen om hun beleid aan te passen zodat het water zolang mogelijk wordt opgehouden en niet zo snel mogelijk wordt afgevoerd?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega’s, wat betreft de interpretatie van het arrest, heb ik aan de administratie gevraagd om dat grondig te bekijken. Het is een theoretisch belangrijke oefening en het is goed om ook de impact ervan te zien, maar ook het stikstofarrest, als ik zo vrij mag zijn, is een uitspraak in een individuele case die natuurlijk min of meer erga omnes impact zal hebben omdat er in andere dossiers ook zal worden geoordeeld. Het is niet helemaal hetzelfde bij het grondwaterarrest omdat de motivering hier expliciet is dat er vormgebreken zijn en dat er aan de motivering niet voldaan is, enzovoort. Dat is niet helemaal hetzelfde. Ik kan minister Demir niet verwijten dat ze de problematiek niet ter harte neemt. We moeten samen naar oplossingen zoeken. Ik wil daaraan mijn volledige medewerking vanuit mijn bevoegdheden verlenen.

Collega Rombouts, de rechtbanken kennen zelf de impact van bepaalde beslissingen, maar dat neemt niet weg dat we rond het dossier actie moeten ondernemen. Dat is belangrijk. Ik heb dat proberen duidelijk te maken. Collega Vandenhove heeft dat ook geapprecieerd, zoals ik begrepen heb uit zijn repliek. Het is heel belangrijk, collega Vandenhove, om te beschikken over de correcte gegevens over het grondwatergebruik. Dus ik ben het volledig met u eens. Als er daar twijfel over is, moeten we dat nog eens bekijken. Dat wil ik ook en ik zal dat ook met mijn collega opnemen.

Collega Steenwegen, u had nog een bijkomende vraag over de drainage en de afvoer van water vanuit de landbouw. Het is van belang om water op te houden. Ik heb me de voorbije week ook verdiept in het ontvangen, vasthouden en het vertraagd afvoeren van het water dat uit de lucht valt en dan omgekeerd, als het over drainage gaat, in de manier om de afvoer van het water op te houden. Ik wil daar zeker een overleg over houden. Omdat de waterproblematiek in alle sectoren en op alle plaatsen zit, van de waterverspilling, de stand van het grondwater, het gebruik van het hemelwater tot het recycleren van water, vind ik het vooral van belang dat we dat in een globaal verhaal bekijken en dat we alle pijnpunten op een goede manier proberen aan te pakken voor de toekomst.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik ben het grotendeels met u eens, los van de inhoud, wat natuurlijk niet gezond is. We hebben het vaak over het bashen van de landbouwsector. Ik ben het er vaak niet mee eens. Iedereen mag zijn mening en visie geven. Wat helemaal niet goed is voor de landbouwsector, is dat er aan zulke uitspraken, afhankelijk van de minister andere interpretaties worden gegeven. Dat is helemaal niet gezond. Los van de eigenheid en de autonomie van elke minister, is het beter om de interpretatie van dat soort adviezen als een geheel naar voren te brengen, dan dat er diverse interpretaties over zijn. Ik begrijp dat dat niet zo evident en simpel is, maar voor het imago van de landbouw is dat niet goed.

De vraag om uitleg is afgehandeld.