Eiwitstrategie 2030

– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw  Schauvliege heeft het woord.

Voorzitter, minister, ik zal ook proberen om mijn inleiding kort en efficiënt te houden.

U hebt onlangs de eiwitstrategie gelanceerd. De bedoeling is dat we onze eiwitten meer uit peulvruchten moeten halen en dat we het voedsel voor onze dieren ook meer zelf moeten telen. Er was heel veel enthousiasme. Je ziet ook dat er twintig instanties betrokken zijn bij dat actieprogramma dat u gelanceerd hebt. Het finale doel is dat tegen 2030 een duurzame, diverse en toekomstgerichte eiwitvoorziening gerealiseerd wordt bij ons. U werkt rond zes thema’s: duurzaam dierenvoeder, duurzame dierlijke productie, meer plantaardige eiwitten, meer nieuwe eiwitten, meer productdiversiteit en duurzame eiwitconsumptie.

U zou de landbouwers ook stimuleren om over te schakelen en ook meer eiwithoudende gewassen te telen. Dit ter vervanging natuurlijk van de geïmporteerde soja, die een belangrijke klimaatimpact heeft, en die op die manier toch op een meer duurzame manier geproduceerd zou kunnen worden.

Er zal ook steun nodig zijn, niet alleen financieel, maar ook begeleiding om bijvoorbeeld tijdelijk grasland om te zetten in grasklaver of grasluzerne. De transitie biedt heel wat economische kansen voor onze landbouwers, maar ook voor onze voedingsindustrie. Als minister heb ik zelf nog de eerste soja mee mogen oogsten in Vlaanderen en ik ben blij dat dat ook op die manier wordt verdergezet. U trekt 10 miljoen euro uit voor 2021-2022. Dat gaat ook fors naar ondersteuning, maar ook naar onderzoek.

Minister, kunt u wat meer details geven over de geplande projecten op korte en middellange termijn? Ziet u kansen in het relanceplan en het toekomstig gemeenschappelijk landbouwbeleid? De komende maanden wordt het actieplan opgemaakt om uitvoering te geven aan de strategie. Hoe zal dat concreet verlopen? Wanneer mogen we dat actieplan verwachten?

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Mijn vragen zijn gelijkaardig natuurlijk. Ik zal beginnen met een positieve noot. We zaten namelijk in de top drie voor de aankoop van certificaten voor maatschappelijk verantwoorde soja.

Dat is hoopgevend, maar beter nog is dat we in Vlaanderen zelf actief op zoek gaan naar mogelijkheden om alternatieve eiwitten te telen en dit niet alleen voor diervoeders maar ook voor menselijke consumptie. Dan denken we aan nieuwe teelten zoals quinoa of het opschalen van bestaande teelten als linzen en kikkererwten. De eiwitstrategie 2030 werd ondertekend door de minister en zestien partners uit de agrovoedingsketen. We verwachten daar heel wat van. De strategie wordt gebaseerd op zes thema’s, maar die zal ik niet opsommen.

Het is belangrijk om de weg naar verduurzaming en diversificatie in onze eiwitproductie en -consumptie in te slaan. Uit een studie in opdracht van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) is trouwens gebleken dat er op dit gebied diverse opportuniteiten liggen voor de sector en de kenniswereld. Dat is positief. De landbouworganisaties wijzen er wel op dat hefbomen noodzakelijk zullen zijn om de strategie te versterken.

Mijn vragen, minister, gaan over het actieprogramma dat moet worden uitgerold voor de eiwitstrategie. Welke stappen en timing wordt vooropgesteld?

Zal er worden gewerkt met concrete streefcijfers voor elk van de zes thema’s die onderdeel uitmaken van de strategie?

Is er zicht op de concrete aanwending van de 10 miljoen euro aan middelen?

Welk deel daarvan zal expliciet ten goede komen van de boeren?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega’s Schauvliege en Talpe, samen met zestien partners heb ik recent de Vlaamse eiwitstrategie 2030 voorgesteld. De hele agrovoedingsketen, middenveldorganisaties, wetenschappelijke instellingen en de Vlaamse overheid engageren zich met deze strategie om het eiwitaanbod in Vlaanderen te vergroten én te verduurzamen. Er is een toenemende vraag naar plantaardige eiwitten zoals peulvruchten en quinoa en tegelijk is er een maatschappelijke vraag naar meer duurzame dierlijke eiwitten. Met deze eiwitstrategie creëren we duurzame kansen zowel voor onze boeren als voor de voedingsbedrijven. Tegelijk geven we onze ambities op het vlak van gezonde voeding een duwtje in de rug en komen we met deze strategie tegemoet aan een wijzigend voedingspatroon van de Vlamingen.

Dit voorjaar starten concreet drie demonstratieprojecten om landbouwers sensibiliseren om meer in te zetten op de teelt van eiwithoudende gewassen voor humane of dierlijke consumptie en voor de toepassing ervan in een voederrantsoen.

Daarnaast zal ook een Europees Innovatiepartnerschap ‘KIK-LOVE: KIKkererwt - LOkaal Vlaams Eiwit’ van start gaan dat loopt tot 2023. De ene afkorting is al sexyer dan de andere, deze vind ik wel goed gevonden. Twee landbouwers, Inagro en een verwerker van peulvruchten zoeken samen vernieuwende oplossingen op het vlak van teelttechniek, afzet, naoogsttechnologie en lokale verwerking.

Ook het Vlaams Instituut voor Landbouw, Visserij en Voeding (ILVO) is al zeven jaar bezig met divers onderzoek naar sojaveredeling. Recent heb ik ook als ‘meter’ samen met het ILVO, het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), UGent, en KU Leuven een burgerwetenschapsproject gelanceerd dat de duurzame sojateelt in Vlaanderen moet stimuleren door lokaal aanwezige bodembacteriën in kaart te brengen. We zochten 1000 vierkante meter, duizend mensen die 1 vierkanter meter van hun tuin wilden afstaan om te zien hoe de bodem reageert en dergelijke. Er zijn meer dan vijfduizend burgers gevonden die een vierkante meter van hun tuin met soja willen opvolgen. We moeten nog bekijken – er is een heel lange wachtlijst – of het zinvol is om dat aantal te vergroten. Dat loopt nog. Het doet wel deugd dat zoveel mensen bereid zijn om mee te werken aan zo’n project. Dit leert me dat burgers betrekken bij wetenschappelijke projecten een super goed instrument is om te sensibiliseren. Mensen werken graag mee aan de wetenschap, dat stel ik nu vast.

Bij VLAIO zijn heel wat projecten ingediend, die worden momenteel geëvalueerd.

Ik kom tot uw tweede, derde en vierde vraag. Ik zie absoluut kansen in het toekomstige gemeenschappelijk landbouwbeleid, zowel op het vlak van de ondersteuning van eiwitteelten en duurzame dierlijke en plantaardige productie als op het vlak van het bevorderen van kennis en innovatie. We bekijken op dit ogenblik de mogelijkheid van een ecoregeling of een agromilieu- en klimaatmaatregel. Ook in het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) krijgen investeringen op het vlak van milieu en klimaat, waaronder investeringen gericht op de teelt van plantaardige eiwitten, voorrang in de selectie.

Mijn administratie onderzoekt ook de mogelijkheden voor een nieuwe maatregel die land- en tuinbouwers financieel ondersteunt die van verdienmodel willen veranderen of actief willen gaan samenwerken. Dat is dus ook voor verdienmodellen in het kader van plantaardige eiwitten. De kennis- en innovatie-instrumenten in het nieuwe GLB zullen toelaten om ook op het vlak van duurzame eiwitvoorziening landbouwers te informeren en te sensibiliseren, en hen te ondersteunen in hun zoektocht naar innovatieve oplossingen.

In het kader van de Blue Deal is er ook in een budget voorzien, ten belope van 10 miljoen euro, voor een aantal acties op het vlak van droogteresistente teelten en nieuwe teelten, zoals eiwitten, die we kunnen inzetten op het vlak van teeltverfijning en -begeleiding, het stimuleren van boeren, de verwerking van de eiwitten en het sensibiliseren van consumenten in het kader van de eiwitstrategie. Welk budget daarvan specifiek naar onze boeren zal gaan, is natuurlijk mede afhankelijk van de interesse van onze boeren.

De implementatie van de strategie in concrete acties gebeurt stapsgewijs door de diverse partners. In de komende periode gaan we met de partners aan de slag om hun engagement om te zetten in concrete acties die bijdragen aan de strategie. We maken ook afspraken over de governance en de opvolging van de acties. We bekijken ook waar doelstellingen nog verder kunnen worden verfijnd en hoe we die kunnen opvolgen. In de strategie is voorzien in het opmaken van een publieke voortgangsrapportage vanaf 2022. De monitoring van de doelstellingen gebeurt vanaf 2022. De frequentie zal afhankelijk zijn van beschikbare databronnen.

Voor sommige thema’s, zoals duurzame veevoeders, is er al in heel concrete streefcijfers voorzien. Voor die doelstelling kunnen we terugvallen op de historische samenwerking tussen ons Departement Landbouw en Visserij en de Belgian Feed Association (BFA), die in het kader van de eiwitstrategie ook wordt voortgezet. Zo wordt er ook duidelijk gestreefd naar een aandeel van 50 procent van de gebruikte grondstoffen in de Belgische diervoederindustrie uit nevenstromen tegen 2030. Voor andere thema’s zijn die nog niet helemaal klaar. We moeten dus nog een aantal extra kwantificeringsoefeningen doen. Met de voorziene monitoring volgen we dan al die doelstellingen op.

Er zit dus heel veel muziek in de initiatieven, maar er zijn natuurlijk nog een aantal klippen te omzeilen, zoals het klimaat hier bij ons. Vandaar ook de forse investeringen om tot leefbare projecten te komen, ook voor onze boeren.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, dank u wel voor uw uitvoerige antwoord. Ik wil nog twee bedenkingen formuleren.

Ten eerste, ik denk dat dit ook een goede klimaatstrategie is. Het is natuurlijk beter dat we hier die eiwitgewassen kunnen telen in plaats van dat dat heel ver weg gebeurt. Misschien zijn er dus ook wel mogelijkheden om in het kader van het klimaatbeleid wat projecten te kunnen financieren of ondersteunen. Wordt dat ook mee bekeken?

Ten tweede, in het kader van het oplijsten van de knelpunten zou een van de grote knelpunten ook wel kunnen zijn dat er voldoende ruimte moet zijn om die eiwitgewassen bij ons te telen. Men heeft voldoende oppervlakte nodig om aan actieve landbouw te gaan doen. Ik denk dat het ook heel belangrijk is om dat mee te nemen en dus ook het ruimtelijke aspect voldoende te bekijken bij de knelpunten, om te zien welke oplossingen er daarvoor moeten komen.

Bedankt voor uw inzet. Wij kijken uit naar de concrete acties.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister, ook ik wil mijn waardering uitspreken voor uw volledige antwoord. Ik ben heel blij dat er heel wat inspanningen gebeuren rond de eiwitstrategie. Sommigen zeggen wel dat we nog meer inspanningen kunnen leveren, maar het is natuurlijk een evolutief proces dat we goed moeten aanpakken. Eerlijk gezegd, Vlaanderen is al vijftien jaar de kar aan het trekken wat die alternatieve eiwitstrategie betreft, dus op dat vlak zijn we helemaal niet slecht bezig. En ere wie ere toekomt, BFA heeft altijd aan de kar getrokken. U haalde ook aan dat ILVO al zeven jaar initiatieven neemt. Ik denk dat we hier verschillende partners hebben.

U verwees ook naar het project om soja tot in de tuin van de burger te brengen. Ik had daar ook over gelezen en ik was daar heel enthousiast over. Nu blijkt dat er vijfduizend inschrijvingen waren, terwijl men eigenlijk naar duizend mensen zocht. Dat is toch een heel positief signaal. We zullen het ook opvolgen, en ik zal daar ook vragen over stellen om te zien tot welke resultaten dat zal leiden.

Ik wilde tot slot nog vragen naar een monitoringsysteem, maar daar bent u al op ingegaan. Het is ook al voorzien om regelmatig te evalueren. Het lijkt mij belangrijk dat we ook kunnen bijsturen wanneer dat nodig zou blijken te zijn.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Ik zou zeker willen aansluiten bij de positieve geluiden hierover. Het lijkt mij een heel positieve zaak dat er zo’n eiwitstrategie wordt uitgerold. Waar ik mij de meeste zorgen over maak – dat is misschien het verkeerde woord – of waar ik zeker de nadruk op wil leggen, is dat er snelheid wordt gemaakt, dat er vaart wordt gemaakt. Wat hier wordt voorgesteld is niet nieuw. We weten dat er al heel lang pleidooien worden gevoerd voor zo’n omschakeling of een evolutie richting meer plantaardige eiwitten. Voor veevoeder zijn daar nog weinig, of toch minder obstakels. Er is wel nog wat werk als we soja bijvoorbeeld willen gebruiken voor menselijke voeding.

Ik hoor dat er demonstratieprojecten zijn. Dat is natuurlijk geen probleem, maar er lopen al heel wat van die demonstratieprojecten. Het proefcentrum in mijn eigen gemeente Herent heeft ook al jarenlang sojaproeven lopen. We moeten dus voortmaken. Het is echt iets dat heel sterk maatschappelijk gedragen is, en veel boeren zijn er ondertussen wel van overtuigd zijn dat het mogelijk is, en dat ze daar echt een nieuw verdienmodel in kunnen vinden.

Ik vind ook dat burgerinitiatief heel goed, heel interessant, omdat het ook de betrokkenheid van mensen vergroot. CurieuzeNeuzen had 50.000 inschrijven om deel te nemen, denk ik, al is dat ook een naam die al wat bekender klinkt. Ik zat in een vorig leven in Natuurpunt, en dat is bijvoorbeeld ook een organisatie die al vele jaren aan ‘citizen science’ doet. Het is ongelooflijk hoe sterk je betrokkenheid kunt creëren door mensen mee te nemen in zo’n wetenschappelijke dataverzameling. Zo kunnen zij mee nadenken en mee impulsen geven aan zo’n project.

Ik heb niet echt een vraag voor u, ik geef alleen veel ondersteuning voor dat initiatief. En ik pleit ervoor om vaart te maken.

De heer Coel heeft het woord.

Ook onze fractie is heel enthousiast over de eiwitstrategie en de uitrol ervan. We kijken vooral ook uit naar hoe de concrete projecten zullen worden gerealiseerd. Ik zal het kort houden. Mijn vraag sluit aan bij de laatste opmerking van mevrouw Schauvliege over de ruimte. We weten allemaal dat de ruimte voor landbouw in Vlaanderen onder druk staat. Als we willen opschalen naar ewitrijke productie, zowel voor menselijke consumptie als voor veevoeders, moet er ook plaats voor zijn. Welke verschuiving verwacht u, welke teelten ziet u afnemen in het landbouwareaal om plaats te maken voor eiwitrijke producten?

Ik denk dat de aantrekkingskracht van de productie ook gepaard zal gaan met economische rendabiliteit. Als ik de huidige cijfers zie, zowel die van de opbrengst van soja als die van de verkoopprijs, is er nog wel wat werk aan de winkel. Het zou goed zijn, mochten die eiwithoudende gewassen een voorbeeld zijn waarbij degenen die de producten verwerken, de trekkers zijn om deze productie aan te zwengelen. Het is natuurlijk belangrijk dat er ondersteuning is in het kader van het op punt zetten van die teelten, rassenselectie en dergelijke, maar finaal zal het toch nog altijd uit de markt moeten komen. Daar zullen de verwerker en de consument de trekkers moeten zijn om de prijsvorming op een goed spoor te krijgen.

Minister Crevits heeft het woord.

Dank u wel, collega’s. Ik ben blij het enthousiasme te horen over de eiwitstrategie.

Ik zou eerst willen stilstaan bij de opmerking van collega Joke Schauvliege. Het is absoluut terecht dat er ruimte moet zijn om boeren financiële en ruimtelijke vrijheid te geven. Dat is de reden waarom we inzetten op die GLB-ecoregelingen. Die ruimte is beperkt in Vlaanderen. Dat is een aandachtspunt. Daarom denk ik dat het heel goed is dat ILVO voldoende proeven doet om na te gaan welke bodem precies geschikt is voor welk type eiwitteelt. Zo zou het bijvoorbeeld goed zijn als we hiervoor op termijn ook minder vruchtbare gronden zouden kunnen inzetten. Dat is ook de reden waarom we nu dat grootschalig project uitvoeren: om te kijken hoe soja reageert op al die verschillende soorten grond die Vlaanderen rijk is. Ik heb een heel wetenschappelijke uitleg gekregen over de stikstofwaarden en de verbindingen die zo belangrijk zijn. Dat was superinteressant. Dat is voorlopig nog toekomstmuziek, maar we zetten er nu al heel fors op in.

Collega Talpe, het is de bedoeling om samen met de zestien partners regelmatig de uitrol van die strategie op te volgen, zodat we ook stappen vooruit kunnen zetten op het terrein. Net zoals ik in deze commissie positieve sentimenten hieromtrent voel, voel ik ook bij de partners enorm veel engagement om dit mogelijk te maken, zowel in de wetenschappelijke wereld als bij de boeren zelf. Je voelt dat men ook snakt naar een beetje zuurstof op dat vlak.

We zullen ook wel snel resultaten zien, maar we moeten beseffen dat zo’n transitie, collega Steenwegen, ook komt met de nodige vraagstukken, moeilijkheden en bottlenecks. Die transitie moet vooral ook duurzaam en werkbaar zijn. Ik wil dus komen tot duurzame nieuwe verdienmodellen voor onze boeren. Daarvoor hebben we – opnieuw – uiteraard de ketenpartners nodig en de consumenten. De consumenten zijn alvast enthousiast. Ik heb het hier al vaak gezegd: in het lijstje met ‘potentiëlen’ scoren die plantaardige eiwitten heel hoog bij de Vlaamse consumenten. Dat is positief. Daarom is het dus de moeite om daar ook budgetten voor te voorzien, zodat we dat in Vlaanderen kunnen realiseren.

Er lopen al een paar jaar proeven. Het is nu een kwestie van onze boeren te overtuigen om in die verdienmodellen te investeren. Maar het heeft geen zin om iedereen er nu volop op los te laten, als de teelttechnieken nog niet helemaal op punt staan en als de rendabiliteit nog niet gegarandeerd is. Daarom hebben we dus nog wel wat onderzoek nodig. Daarom willen we graag de ecoregelingen inzetten om onze boeren een duwtje in de rug te geven.

Collega Coenegrachts, die verschuivingen zullen sowieso aan de landbouwers zijn. Het is moeilijk om daarvan een inschatting te maken. Maar we zetten in op die eiwitten voor menselijke voeding en ook voor voedergewassen. Die shift zou zich dus bij een aantal teelten kunnen voordoen. Ik ben ervan overtuigd, als ik met boeren spreek, dat ze ook echt geïnteresseerd zijn in nieuwe verdienmodellen. Je vindt dus wel boeren die dat willen doen.

Collega Dochy, het klopt dat de markt de prijs moet bepalen. Wij zetten nu in op onderzoek, innovatie en begeleiding. Maar de vraag en de bereidheid tot het betalen van een correcte prijs zullen er ook moeten zijn bij de consument, daar ben ik het absoluut mee eens. Daarom betrekken we dus de hele keten bij wat we nu aan het doen zijn.

Dat was toch al iets efficiënter, voorzitter?

Het begint te lopen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Ik heb daar niets meer aan toe te voegen.

Dat is zeer efficiënt.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Ik wil iedereen bedanken om die eiwitstrategie volop te ondersteunen. Ik denk dat de uitrol van soja in Vlaanderen enorm belangrijk is. ILVO heeft nu voor twee teelten erkenning aangevraagd bij Europa. De teeltdiversificatie, die ik al aanhaalde, is een heel belangrijk element.

Zoals u zei als reactie op collega Steenwegen, minister, kost die omschakeling inderdaad tijd. We moeten er zeker voor zorgen dat wat we doen, ook leefbaar is voor onze boeren.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.