Het herstel van natte natuur

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Dank u wel. Vooreerst een gelukkige verjaardag, minister, op deze zonnige dag. Ik heb een vraag over het herstel van natte natuur. Vandaag is hierover trouwens een heel mooi artikel verschenen in De Standaard. Maar deze vraag gaat over een opiniestuk dat eerder  in diezelfde krant verscheen.

De Vlaamse Regering trekt extra geld uit voor het behoud van meer natte natuur. Dat is goed, maar naast extra centen dringen zich ook hervormingen op. Dat bepleiten vijf experten omgevingsrecht in een opiniestuk.

Een van de grondoorzaken dat het zo slecht gesteld is met onze natte natuur, is de te massale drainage van onze gronden waarbij water te snel afgevoerd wordt. Een stringent drainagebeleid ontbreekt. Een voorbeeld: in Vlaanderen geldt geen vergunningsplicht voor het draineren van cultuurgronden in functie van landbouwdoeleinden, evenals voor droogleggingsprojecten van minder dan 50 hectare. De experten vragen zich af of deze ruimhartige vrijstellingen voor drainage in rubriek 53 van het VLAREM-besluit (Vlaams reglement betreffende de milieuvergunningnog) van deze tijd zijn. Wateropslag mag niet enkel een prioriteit zijn in bepaalde natuurgebieden, maar vergt bindende afspraken met alle ruimtegebruikers.

In de commissie van 7 juli 2020, vorig jaar, toen het heel droog en warm was, gaf u aan dat er geen echt overzicht bestaat van de plaatsen waar drainage in Vlaanderen wordt toegepast, omdat het niet vergunningsplichtig is. U gaf terecht aan dat de opmaak van een code voor goede praktijk een belangrijk instrument kan zijn om de overstap naar peilgestuurde drainage te zetten in Vlaanderen. U gaf aan dat we verder moeten durven te kijken en naar andere instrumenten moeten zoeken, en op niveau van de vergunning de opties in kaart brengen. Hier duikt dan een aanpassing van de sectorale voorwaarden voor drainages op waarbij peilsturing als sectorale voorwaarde kan worden opgenomen voor nieuwe drainages. Voor bestaande drainages kan er worden gewerkt met een overgangsregeling of kan prioritair worden gewerkt met betrekking tot kwetsbare gebieden.

Ook in de Blue Deal gaat u daarop in, en werd aangegeven dat er ingezet zal worden op drainagebeperkingen. Er werd echter niet aangegeven op welke wijze en wanneer dat zal gebeuren.

Minister, welke initiatieven hebt u al genomen om het drainagebeleid vorm te geven? Welke initiatieven zitten in de pijplijn? Wat is de voorziene timing?

Bent u van plan om een inventarisatie van bestaande drainages op te starten?

Zult u de aanleg van drainage van cultuurgronden vergunningsplichtig maken? Zal hierbij een impactanalyse op de omgeving worden opgenomen? Wordt peilgestuurde drainage het uitgangspunt?

Mijn vierde vraag: bent u akkoord dat de aanleg van klassieke drainage niet meer verantwoord is? Welke initiatieven zult u nemen om dit te voorkomen?

Welke maatregelen voorziet u om bestaande drainage om te vormen naar peilgestuurde? Op welke termijn wilt u deze omvorming realiseren?

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega. U weet dat ik heel veel dossiers heb die veel tijd van mij vergen. Er is het stikstofdossier, er is alles wat met zonnepanelen te maken heeft, en droogte is nog een ander dossier. 

U weet ook dat ik helaas niet sneller kan werken dan ik vandaag de dag al doe, tenzij het uw bedoeling – of die van enkele collega’s – is dat iedereen hier op het kabinet met een burn-out eindigt, ik weet het niet. Ik besef wel dat er heel wat werk op de plank ligt en ik denk dat ik ook heel snel in actie ben geschoten. Er is ongezien snel een Blue Deal afgesloten, een plan met diverse maatregelen rond de droogteproblematiek en middelen daarvoor. Ik geloof dat dat ook nodig is.

U vraagt me hier weer naar een timing, naar initiatieven, naar ik weet niet wat allemaal. Ik zal u zeggen wat mijn timing is, niet uw timing, maar mijn timing.

Alles wat met bemaling te maken heeft, daar heb ik prioriteit aan gegeven, want heel veel mensen ergeren zich eraan dat er bij bouwprojecten veel water verloren gaat – en terecht. Ik hoop dat volgende maand af te ronden en daarmee naar de regering te stappen. Een tweede aspect uit de Blue Deal waarrond ik acties heb uitgewerkt, is alles wat met grondwater te maken heeft. Ook dat zit in een eindfase.

Van het huidige drainagebeleid heb ik de evaluatie in gang gezet, alsook eventuele aanpassingen die moeten gebeuren. Dat loopt dus. Wat bemaling en grondwater betreft, is de timing eerstdaags, binnen de komende maanden, maar voor drainage wacht ik eerst de evaluatie af en dan hoop ik ergens in mijn agenda – ik heb ook maar zeven dagen – een moment te vinden om de aanpassingen, die ik waarschijnlijk zal krijgen, goed door te nemen. Maar een engagement is een engagement: ook dat probleem ga ik ter harte nemen. U hoeft daar niet ongerust over te zijn. Ik zou ook willen dat we daar allemaal veel eerder mee begonnen waren, maar het is wat het is. We zijn in volle actie.

U vraagt ook of ik van plan ben om een inventarisatie van bestaande drainages op te starten. Ik kan zeggen dat we meer receptorspecifiek te werk zullen gaan, dus ook met aandacht voor bijvoorbeeld kwetsbare natuur. U weet ook dat wij een heel groot budget hebben vrijgemaakt voor die natte natuur. Heel veel projecten zijn ook al vertrokken. Daar heb ik ook voorrang aan gegeven, want ik had het jammer gevonden dat projecten die klaar waren of die al ingediend waren, hadden moeten wachten. We hebben daarmee de afgelopen maanden onze pere gezien.

Een inventarisatie rond specifieke gebieden is wat mij betreft logisch. Ik ga geen voorafname doen op detailniveau – waarschijnlijk vraagt u straks naar de details, maar die ga ik niet geven, maar het mag wel duidelijk zijn dat er ook hier verandering nodig is en dat we de lat hoog genoeg zullen leggen.

Zal ik de aanleg van drainage van cultuurgronden – misschien moet u ook eens uitleggen wat cultuurgronden zijn, want ik begreep de vraag niet – vergunningsplichtig maken? Zal hierbij een impactanalyse op de omgeving worden opgenomen? Wordt peilgestuurde drainage het uitgangspunt? Ik hoop dat u straks wat meer toelichting kunt geven, maar het antwoord dat mijn medewerker al heeft voorbereid, is het volgende – en we hebben dat tijdens een eerdere commissievergadering ook al meegegeven: we moeten inderdaad durven te kijken of een bijsturing van de huidige vergunningsregeling aangewezen is dan wel of we moeten inzetten op andere instrumenten. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan codes van goede praktijk of het opleggen van peilgestuurde drainage als sectorale voorwaarde, waarbij we ook moeten kijken naar een overgangsregeling voor bestaande drainages enzovoort.

De aanleg van een drainage in agrarisch gebied is vandaag meldingsplichtig, maar ik denk dat u wel weet.

Dan vraagt u ook of ik ermee akkoord ga dat de aanleg van klassieke drainage niet meer verantwoord is. Welke initiatieven zal ik nemen om dit te voorkomen? Ook hiervoor verwijs ik naar mijn eerdere antwoorden, want u hebt daar al vragen over gesteld.

Dan vraagt u welke maatregelen ik voorzie om bestaande drainage om te vormen naar peilgestuurde, en op welke termijn ik deze omvorming wil realiseren. Nogmaals, als het van mij afhangt, liever gisteren dan vandaag, maar als u de Blue Deal kent, weet u hoeveel maatregelen daarin vervat zitten. Ik heb maar twee armen en één brein.

Ik heb in het kader van de Blue Deal 15 miljoen euro uitgetrokken voor Water-Land-Schap 2.0. Het omvormen van bestaande drainages is zeker een principe dat onder dit programma kan vallen. Ook kan zeker gekeken worden naar het instrument en de financieringsmogelijkheden binnen het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). U kunt daarover ook vragen stellen aan de bevoegde minister. Mijn administratie bereidt momenteel in ieder geval een oproep voor naar lokale gebiedscoalities voor Water-Land-Schap 2.0, waarvoor we dus 15 miljoen euro hebben uitgetrokken. Ik heb ook vernomen vanuit het lokale niveau dat er heel wat projecten klaar staan die we daarin kunnen inschuiven.

Dus nogmaals, dat drainagebeleid – de evaluatie daarvan en de eventuele aanpassingen – zit in een opstartfase. Maar voor mij zijn de bronbemaling en het grondwater de komende maanden de prioriteit. Ik denk dat dat echt wel heel acute problemen zijn, dus ik heb mijn medewerkers gevraagd om daar vooruitgang te boeken. Dat zal voor de komende week zijn.

Wat het drainagebeleid betreft: eerst de evaluatie, die lopende is, en dan de eventuele aanpassingen. En dan zijn we hopelijk weer een stapje verder.

Ik besef heel goed dat daar heel veel werk rond is en wij proberen dat samen met de medewerkers van de administratie stap voor stap aan te pakken. Maar eigenlijk hebben we iets meer tijd nodig om dat allemaal nog sneller te laten gaan.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, dit was blijkbaar geen erg plezante vraag op uw verjaardag, als ik uw antwoord zo hoor.

Uit de hoorzittingen rond droogte heb ik twee dingen geleerd. Het is heel belangrijk om ervoor te zorgen dat we ruimte hebben voor water, zodat water de grond kan indringen en de grondwatertafel zich kan aanvullen. Dat is nog veel belangrijker dan werken op grondwaterniveau. Dat was een conclusie die zowat alle experten naar voren schoven en daarin waren twee zaken heel belangrijk: ontharding en het realiseren van de bouwshift enerzijds en het voorkomen van drainage anderzijds. Ik denk dus dat het heel belangrijk is om daarop in te zetten. Ik begrijp natuurlijk dat niet alles tegelijkertijd kan, maar ik vraag hier geen centen, ik vraag vooral of u werkt aan een beleidsmatig kader om te voorkomen dat er nieuwe drainages bij komen. U zet nu vooral in op het realiseren van natte natuur, maar als er ondertussen duchtig verder gedraineerd wordt, dan bent u het water letterlijk naar de zee aan het dragen en kunnen heel wat van die mooie en goedbedoelde inspanningen tenietgedaan worden.

Ik ben dus wat teleurgesteld door uw antwoord. Ik begrijp wel dat het niet zo evident is en dat u niet alles tegelijkertijd kunt aanpakken, maar ik hoor vooral ook: ‘Ik ben daar nu totaal niet mee bezig en ik kijk een beetje naar de minister van Landbouw.’ Ik kan alleen maar vaststellen, uit het antwoord op een soortgelijke vraag vorige week, dat dat een beetje hetzelfde antwoord was, maar dan uit de andere kant. Ik vrees dus dat dit zou kunnen betekenen dat we deze legislatuur heel weinig rond drainage zullen doen.

Nu, in een artikel dat vandaag in De Standaard is verschenen rond veenvorming en het belang van veenvorming voor koolstofopslag, natuurherstel en waterhuishouding, pleit Natuurpunt voor de opstart van een Vlaams veenplatform. Daarin zouden landbouwers en natuurbeheerders samen geplaatst worden om ervoor te zorgen dat beide beheerders geen maatregelen nemen die stokken in de wielen steken van het veenbehoud, het herstel van het veen en de veenontwikkeling. Wat denkt u van dat voorstel? Ziet u uzelf daar een faciliterende rol in spelen? 

Mevrouw Perdaens heeft het woord.

Collega Schauvliege gaf al aan dat er een goed begin is; de experten spraken over een heuse ommekeer. Ze zeiden dat de rehabilitatie van het moeras intussen een feit is. Begin deze week kondigde de minister van Omgeving nog fier aan dat ze meer dan 17 miljoen euro vrijmaakt voor meer, betere en nabije natte natuur in de kader van de Blue Deal. Het moet gezegd, in een regio die sinds 1950 maar liefst 95 procent van zijn moerassen heeft zien verloren gaan, is dat een heuse ommekeer. Ik denk dat dat alvast een pluim is op uw hoed, minister.

Nu, experten leggen natuurlijk wel de vinger op de zere wonde, en dat is iets wat u als minister ook aangeeft: er ligt heel veel op uw spreekwoordelijke boterham en dit is daar een van de elementen van. Maar het is natuurlijk een terechte bezorgdheid, dat kunnen we allemaal erkennen.

De experten gaven ook aan dat niet alles verboden hoeft te worden, maar dat er natuurlijk wel vragen zijn over die vrijstellingen voor drainage in het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning (VLAREM), of dat nog past in deze tijd. Het is begrijpelijk dat dat geherevalueerd moet worden. Ik vroeg mij in die zin af, minister, welke VLAREM-wijzigingen er mogelijk in de pijplijn zitten om aan die bezorgdheden tegemoet te komen om dit op termijn te gaan actualiseren.  

De heer Steenwegen heeft het woord.

Ik heb een kleine aanvullende vraag, minister. We hebben het indertijd al gehad over die drainage, maar ook over de polders en wateringen, omdat daar peilgestuurd gewerkt kan worden. Toen hebben we het gehad over het overleg dat u gepland had met de Vereniging van Vlaamse Polders en Wateringen (VVPW), dat toen nog niet was doorgegaan, voor zover ik mij herinner omdat zij een fysiek overleg verkozen boven een digitaal. We spreken over de eerste coronagolf. Mijn vraag is eigenlijk gewoon of er ondertussen al een gelegenheid is geweest om met de VVPW te overleggen, want zij kunnen vandaag al een positieve rol spelen door hun waterbeheer op een andere manier aan te pakken.

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, heel veel vragen waar ik op dit moment niet concreet op kan antwoorden.

Wat VLAREM betreft, collega Perdaens, zullen we bekijken voor welke activiteiten er het best een vergunningsplicht is en voor welke niet.

Ik weet dat er overleg is met de VVPW, collega Steenwegen. In een aantal polders en wateringen gebeuren al activiteiten rond peilgestuurde drainages, maar de laatste stand van zaken rond dat overleg zal ik moeten opvragen.

Collega Schauvliege, nogmaals, de evaluatie is in gang gezet, alsook de aanpassingen. Ik hoop dat ik heel snel – na alles rond de bronbemaling en het grondwater, waar we even voorrang aan hebben gegeven – naar dat punt kan kijken.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, bedankt voor uw bijkomend antwoord, maar ik moet wel toegeven dat ik daar wat ontgoocheld over ben. Maar goed.

Ik begrijp uiteraard dat u niet alles tegelijkertijd kunt aanpakken of uitvoeren, maar het is wel zeer belangrijk dat u, als u investeert in natte natuur, zoals collega Perdaens daarnet vermeldde, ook de impact op de omgeving meeneemt, zodat de natuur die u vernat, aan de andere kant niet drooggetrokken wordt door de drainages in de ruimere omgeving.

Dus ik denk dat het toch wel zeer belangrijk is om daar heel actief op te werken. Daarnaast kijk ik uit naar de aanpassing van de wetgeving zodat we wel degelijk tot een regeling kunnen komen waarbij drainage vergunningsplichtig is en er altijd wordt gewerkt naar peilgestuurde drainage. We moeten stappen zetten in de richting van de omvorming van de bestaande drainage naar die peilgestuurde drainage. Dat kan volgens mij een heel belangrijke oplossing zijn voor onze droogteproblematiek. Dat heb ik alvast goed onthouden uit die zeer interessante hoorzittingen over droogte, werken aan de betonstop, aan ontharding en aan het voorkomen van nieuwe drainage en het omvormen van de bestaande. U kunt erop rekenen dat ik u opnieuw zal bevragen over de stappen die Vlaanderen hierin heeft ondernomen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.