Vriesweer een zegen voor de landbouw

Virussen: vloek

“We weten dat koud weer de verspreiding van virussen in de hand kan werken”, aldus viroloog Steven Van Gucht (Sciensano). “Voor corona hebben we daar nog geen duidelijk zicht op, maar we zien het wel bij de griep. Koude lucht is vaak droge lucht, en dat kan de verspreiding via aerosollen bevorderen. De druppeltjes die we uitstoten, worden dan kleiner en kunnen zo langer en verder zweven. Daarnaast vertonen onze slijmvliezen bij koud weer ook minder weerstand.”

Zonnepanelen: zegen

“Zonnepanelen houden wel van fris weer”, klink het bij installateur Elektro Dossche uit Merendree. “Want we zien dat bij hete temperaturen het rendement daalt. Al wordt dat tijdens de zomer natuurlijk ruimschoots gecompenseerd door de vele uren aan zonneschijn. Maar voor dit moment van de winter is dit dus de best mogelijke situatie: fris én ook veel zon. Al kan een sneeuwlaag op de panelen wel een spelbreker zijn. Kun je er makkelijk bij, verwijder de sneeuw dan met een trekker. Gooi er zeker geen heet water op, want dan riskeer je dat het glas net zoals bij de voorruit van een wagen gaat barsten. Een krabber gebruiken, is ook geen goed idee. Voor die paar procenten verschil aan rendement – daarover gaat het – riskeer je beter geen ongelukken of schade.”

De landbouw: zegen

Boeren durven al eens te klagen over het weer, maar van deze diepvriestemperaturen worden ze blij. “Het is goed voor de grond”, zegt Stefanie Fiers uit Kortemark. “Als het zo hard vriest, breekt die namelijk in stukken. Zo moeten we er in het voorjaar minder op werken om die mooi fijn en korrelig te krijgen voor het zaaien. Daarnaast vriest ook alle onkruid dat nog op de velden stond kapot, dat hoeven we dus in het voorjaar niet meer te verwijderen. En het is nu ook het ideale momenten voor deze temperaturen, want behalve prei staat er nu toch niets meer op het veld.”

Je huid: vloek

“De intense, felle koude kan voor vrieswonden zorgen als de huid er te lang aan is blootgesteld”, zegt dermatoloog Thomas Maselis. “Je riskeert met dit weer ook koudebulten. Dat is het fenomeen van de wintertenen. Je lichaam probeert de warmte centraal te houden zodat er aan de vingers, neus, oren en tenen vaatvernauwingen ontstaan. Daar kan het weefsel wat zuurstoftekort krijgen, waardoor cellen gaan afsterven en je van die paarse bulten krijgt die bij aanraking met warmte, bijvoorbeeld een bad, gaan jeuken. De droge lucht die ook bij dit weer hoort, zorgt er dan weer voor dat je huid nog sneller gaat uitdrogen. Dat zorgt voor de typische kapotte handen of lippen. Vaak insmeren met crème en balsem is de boodschap.”

De bermplantjes: zegen en vloek

Vrieskou en sneeuw staat gelijk aan zout op de weg. De voorbije dagen strooide het Agentschap Wegen en Verkeer al 11.400 ton strooizout op straat. Een groot deel van de bermplanten kan daar niet tegen, maar andere – zoals het Deens lepelblad of grijze melde – houden er wel van. Die eerste is typisch voor zanderige stroken aan de kust, die tweede groeide vroeger vooral op de Oekraïense zoutsteppe. Maar door het strooizout vind je ze in groten getale op middenbermen, want daar komt het zout van twee kanten en ligt er dus ook het meest.

De postbode: vloek

“Ongevallen hebben we gelukkig nog niet gehad”, vertelt Veerle Van Mierlo van Bpost. “Maar het zijn zeker niet de makkelijkste dagen voor onze postbodes. Op die plekken waar de wegen moeilijk berijdbaar zijn, ondervinden zij ook problemen. Sowieso adviseren we de postbodes die normaal met de fiets de ronde doen, om – als dat kan – nu de wagen te nemen. We voorzien daarvoor extra wagens die ook sneeuw- en ijsvrij gehouden worden. Op die manier worden de vertragingen van de leveringen toch zo klein mogelijk gehouden.”

De luchtkwaliteit: vloek

Mensen denken vaak dat vrieskou én zon gelijk is aan de gezondste lucht die je met grote frisse teugen naar binnen kan halen. “Maar dat klopt niet, de gezondste lucht is er bij regen en wind”, zegt Frans Fierens van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL). “We hebben nu te maken met noordoostelijke luchtstromingen. Wind van over land, dus, en die is nu eenmaal vuiler dan wanneer de lucht van over de oceaan komt. Je hebt de uitstoot van de industrie plus dan nog eens het feit dat mensen door het koude weer meer gaan stoken. Al valt het momenteel wel zeer goed mee omdat er een wind staat die de vervuiling voldoende verdunt. Ik zie zeker geen overschrijdingen. Als de wind gaat vallen, wordt het een ander verhaal.”

De bouw: vloek

“De bouw ligt met dit weer voor een groot stuk stil omdat er bij vriestemperaturen simpelweg niet gemetst kan worden”, zegt Marc Dillen van de Vlaamse Confederatie Bouw. “Enkel binnen kunnen er nog wat werken gebeuren, maar over het algemeen is er nu sprake van weerverlet. We verwachten geen grote vertragingen omdat er sowieso elke winter rekening wordt gehouden met een vriesperiode. Mocht het nu tot maart blijven vriezen, dan komen er wel problemen.”

De gasfactuur: vloek

“Vorige maandag lag het gasverbruik bij de gezinnen al 39 procent hoger dan de maandag ervoor”, zegt Laurent Remy, woordvoerder van gasinfrastructuurbedrijf Fluxys. “Ik verwacht dat het de volgende dagen nog zal stijgen omdat de koude wel wat tijd nodig heeft om in de huizen binnen te raken. Hoe langer een koudeperiode duurt, hoe meer er dagelijks gestookt moet worden.”

De muggen en andere insecten: vloek noch zegen

Slecht nieuws voor wie in de volkswijsheid gelooft dat een strenge winter garant staat voor een zomer zonder veel muggen. “Het aantal steekmuggen hangt vooral af van het feit of er later op het jaar genoeg periodes van regen en warmte elkaar afwisselen”, zegt entomoloog Wouter Dekoninck van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen. “Een koude winter kan er wel voor zorgen dat er wat minder overwinterende muggen overleven, maar eens de populaties opnieuw opgebouwd zijn, kan het weer snel gaan. Ook voor andere insecten maakt deze koude periode weinig uit. Het is zelfs beter dan een te warme periode. Als wilde bijen bijvoorbeeld te vroeg wakker worden omdat ze denken dat het al lente is, maar de bloemen die ze zoeken er nog niet zijn, raken die in de problemen.”

Onze bomen en planten: zegen

“Voor onze inheemse natuur is dit een goeie zaak”, zegt Koen Es van de Plantentuin Meise. “Die bomen en planten zijn het al miljoenen jaren gewoon dat het tijdens de winter vriest. Ze hebben tijdens deze maanden de vrieskou zelfs nodig om bepaalde hormonale processen in gang te zetten zodat de zaden later op het jaar kunnen kiemen. In kwakkelwinters zonder vrieskou gebeurt dat niet en liggen de zaden – bijvoorbeeld eikels – gewoon te rotten op de grond. Dan schieten er geen nieuwe bomen op in het bos. Wat geen ramp is als het maar één jaar gebeurt, maar meerdere keren na elkaar is wel erg. Ook de sneeuwklokjes in je tuin vinden dit heus niet erg. Als het volgende week opnieuw warmer wordt, schieten ze weer in gang alsof er niets gebeurd is. Mocht het nu april zijn, dan is het natuurlijk anders. Dat is te laat voor zware vrieskou, dan krijg je wel schade aan pakweg de fruitbomen.”

Exotische bomen en planten: vloek

“Zo fijn onze inheemse natuur dit vindt, zo problematisch het is voor exotische bomen of planten”, zegt Koen Es. “Want die zijn de vriestemperaturen niet gewoon. Die soorten moet je beschermen, anders vriezen ze kapot.” Ronny Gypen uit Mol heeft in zijn ‘tropical garden’ zo’n twaalf are aan yucca’s, palmbomen, cactussen en tal van andere exotische planten staan. “Ik maakte grote hokken van verschillende vierkante meter groot om ze te beschermen. Daarin plaats ik elektrische vuurtjes, hangen er fleecedekens én ik draai ook kerstlampjes rond de planten om ze nog wat extra op te warmen. Zonder ledjes, die geven geen warmte, maar met gewone lampen. Voorlopig lukt het zo. Gisteravond was het buiten min zes en binnen in mijn hokjes plus twee graden. Al verwacht ik wel een zeer hoge elektriciteitsfactuur.”

De strooizoutverkopers: zegen

“Sinds vorige zaterdag verkopen we in al onze winkels samen 100 ton strooizout per dag”, aldus Roel Dekelver van Delhaize. “Tijdens een warme winter is die verkoop verwaarloosbaar. Het is een typische reflexaankoop bij sneeuw of ijzel.”

De (tweedehands)verkopers van sledes: zegen

Bij professionele verkopers vliegen de sledes over de toonbank, maar ook op tweedehandssites wordt er druk naar gezocht. “De voorbije dagen zagen we het aantal zoekopdrachten naar zowel sledes als schaatsen fors stijgen”, zegt Alexandra Vidanovski van 2dehands.be. “Op 1 februari zochten 31 mensen naar een slede, op 7 februari waren er dat al 5.670. Bij de schaatsen ging het in enkele dagen tijd van 93 naar 1.511 zoekopdrachten.”

De dieren van de dierentuin: overwegend zegen

“Veel dieren zijn dezer dagen best wel in hun nopjes”, zegt Mathieu Goedefroy van Pairi Daiza. “In veel delen van de wereld is het namelijk ook al eens winter. De ijsberen, bruine beren, panda’s, sneeuwluipaarden en nog veel andere soorten zie je momenteel opvallend veel buiten. Ze vinden de koude plezant. En de soorten die uit pakweg Afrika komen en daardoor meer van de warmte houden, die blijven dan weer voornamelijk binnen. Want ze hebben altijd zelf de keuze. De leeuwen komen bijvoorbeeld maar een uurtje per dag buiten. En de tropische vogels zitten sowieso in hun winterverblijf. De Australische pelikanen vangen we al tijdens de herfst om ze een warmer onderkomen te geven. Hier lijdt dus niemand kou.”