Programmatische Aanpak Stikstof

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Bij de goedkeuring van de Europese natuurdoelen in april 2014 ging onmiddellijk een overgangsperiode voor de programmatische aanpak stikstof (PAS) van start. Er was toen afgesproken dat tegen 2019 een definitieve PAS uitgewerkt zou worden.

Ik ben er al meerdere keren hier in deze commissie en in de plenaire over tussengekomen, maar op woensdag 6 januari kondigde u in de plenaire van het Vlaams Parlement aan dat u voor de zomer 2021 een definitieve PAS-regeling rond zou hebben en zou voorleggen aan het Vlaams Parlement. U zou hiervoor een dienst Stikstof oprichten met mensen van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en het Departement Omgeving. En u zou ook beleidsoverschrijdend werken met Mobiliteit, Landbouw en Economie.

Ik citeer u letterlijk: “Wat gaan we doen in de komende maanden? Voor het zomerreces wil ik met een definitieve PAS-regeling eindigen. Als we willen voorkomen dat er een of ander arrest komt neergedwarreld vanuit een bepaalde instantie, dan wil dat zeggen dat we een definitieve PAS moeten hebben, die ook de Europese toets weerstaat.

In de komende weken zal er een plan-MER met bijhorend openbaar onderzoek volgen om de milieueffecten van de verschillende scenario’s die op dit moment op tafel liggen, in kaart te brengen en om na te gaan of dit voldoet aan de Europese toets. Er komt ook een PAS-panel, met experten die voldoende economische en juridische kennis hebben die de regering zullen adviseren. Vervolgens zal de dienst Stikstof werk maken van een mix van maatregelen die het nodige resultaat oplevert.”

U zegt dat er overleg komt met Nederland.

Op 21 januari legde u aan de Vlaamse Regering een mededeling voor waarin u het expertenpanel voorstelde – u verwees ernaar in de plenaire vergadering van 6 januari – en een doorkijk naar de vervolgstappen schetste.

U stelt in deze mededeling dat de komende maanden het plan-MER en het ontwerp PAS worden opgeleverd. Deze worden vervolgens afgestemd via beleidsdomeinoverschrijdend- en stakeholderoverleg met haven, landbouw, natuur- en milieuorganisaties, andere bestuursniveaus en besproken binnen de Vlaamse Regering. Vervolgens gaan beide stukken in openbaar onderzoek. Dit openbaar onderzoek moet nog voor de zomer van 2021 worden aangevat. Van een definitieve PAS voor het zomerreces is geen sprake, wel van een openbaar onderzoek.

Verder werd ook een expertenpanel samengesteld bestaande uit economen en juristen met volgende samenstelling: Silvia Lenaerts als voorzitter, Peter De Smedt, Steven Van Passel, Johan Eyckmans, Guido Van Huylenbroeck en Kurt Deketelaere. Er zou nog Nederlandse expertise worden toegevoegd.

Opvallend is dat noch in de vervolgstappen noch in het expertenpanel, onze Vlaamse wetenschappelijke instellingen zoals het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) of het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) of de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) vertegenwoordigd zijn.

Minister, de opmaak van de definitieve PAS loopt grote vertraging op. De afgelopen maanden wijzigde de timing van 'eind 2021 een voorstel naar de Vlaamse Regering', naar 'eind 2021 af', naar 'zomer 2021 af', naar 'openbaar onderzoek gestart tegen zomer 2021'. Kunt u duidelijkheid geven over de timing? Wanneer zal deze PAS-regeling af zijn? Kunt u de stappen en het tijdspad in detail beschrijven? Ik veronderstel dat het in het begin nog wat onduidelijk was, maar als er nu zo'n strikte timing wordt vooropgesteld, dan zouden die detailstappen nu toch wel beschikbaar moeten zijn zodat we de vooropgestelde timing kunnen halen.

U zou een dienst stikstof oprichten in de schoot van de administratie. Hoe ver staat u met die plannen? Hoe groot is deze dienst? Binnen welke administratie krijgt deze dienst vorm? Welke rol ziet u voor de Vlaamse wetenschappelijke instellingen zoals INBO en ILVO in dit traject?

U zei in het antwoord op mijn schriftelijke vraag 570 dat verschillende scenario’s werden verkend in het kader van de vereiste bijstelling van het PAS-programma. Graag kreeg ik duiding bij de verschillende scenario’s.

Bent u van oordeel dat de bestaande decretale regeling, die enkel een erg summiere verwijzing naar PAS bevat, voldoende is om op robuuste juridische basis een PAS goed te keuren?

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, we proberen inderdaad de waterproblematiek op te lossen. Stikstof is ook een belangrijk dossier. Ik heb fijne bevoegdheden, zoals u merkt.

Ik heb niet stilgezeten. Over de PAS heb ik vorig jaar met Nederland samen gezeten. We hebben ook een MER voor de voorlopige PAS gedaan. De uitwerking van een definitief PAS is ook voor mij een belangrijk dossier. Ik wil komen tot een definitieve PAS die standhoudt voor een rechtbank en rechtszekerheid biedt aan iedereen. Situaties zoals in Nederland wil ik niet meemaken. Vandaar dat ik dit dossier ook heb opgepakt.

Vergis u niet, het PAS-dossier is een complex dossier waar verschillende sectoren betrokken zijn. Ik ga niet ondoordacht tewerk. Ook voor dit dossier wil ik een zo groot mogelijk draagvlak: overleg met actoren, entiteiten binnen de Vlaamse overheid, maar ook met de collega’s van Nederland is een cruciaal element omdat het ook een grensproblematiek is. De Nederlandse minister, maar ook de Nederlandse ambassadeur, hebben mij al verschillende keren aangesproken.

Een van de eerste dingen die we gedaan hebben, is nakijken hoeveel knowhow we in huis hebben. Vandaar een dienst stikstof waarop ik straks zal terugkomen. Ik vond het ook belangrijk om een experten-panel PAS te hebben dat we de kans en de ruimte zullen geven om hun expertise in te brengen. De ernst van de situatie is te groot – ik hoop dat iedereen dat inziet – om kunst- en vliegwerk af te leveren. Blijven talmen is ook geen optie.

Ik heb gezegd dat ik voor de zomer met een voorstel ‘Definitief PAS-kader’ wil komen dat ik voorleg aan de Vlaamse Regering, en dat is nog steeds mijn intentie.

Begin januari 2021 hebben we binnen het beleidsdomein Omgeving inderdaad een Dienst Stikstof opgericht. In deze dienst werden zestien medewerkers uit verschillende entiteiten binnen het beleidsdomein – departement Omgeving, de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), het Agentschap Natuur en Bos (ANB), de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), INBO – samengebracht om de stikstofaanpak uit te werken. De coördinatie van deze dienst ligt bij het departement Omgeving. Naast een kernteam, is de werking van de dienst thematisch georganiseerd rond de verschillende inhoudelijke aspecten van de beoogde programmatische aanpak.

Nu de opstartfase achter de rug is, wordt bij de uitwerking van verschillende thema’s gaandeweg ook samenwerking en overleg opgezet met entiteiten buiten het beleidsdomein Omgeving zoals ILVO, het departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW), departement Landbouw en Visserij (LV) en met externe experten.

De scenario’s waar ik in antwoord op uw schriftelijke vraag naar verwees, zijn beleidsscenario’s die in het kader van de in opmaak zijnde plan-MER onderzocht worden als alternatieven. Die beleidsscenario’s hebben onder meer betrekking op de emissiereductie die nodig en voldoende is om onze verplichtingen inzake het Europese Natura 2000-beleid te kunnen waarmaken; de maatregelen die genomen kunnen worden om de uitstoot van stikstof terug te dringen; aanpassingen aan ons juridisch instrumentarium om te komen tot een rechtszekere toestemmingverlening aan activiteiten of projecten die stikstof uitstoten; afstemming met aangrenzende regio’s om tot een zo gelijk mogelijk speelveld te komen aan de grenzen van het Vlaams Gewest. De plan-MER is momenteel in opmaak. Zoals ik u al eerder aangegeven heb, kan ik niet vooruitlopen op het resultaat van dit MER-onderzoek.

Het Natuurdecreet vormt de juridische basis voor de opmaak en de vaststelling van de PAS. Zoals jullie weten, gaat het over artikel 50ter. De parlementaire voorbereiding voor de betrokken bepaling bevestigt dat: “In de vierde paragraaf van artikel 50ter wordt de decretale basis gelegd voor de ontwikkeling van een programmatische aanpak ter vermindering van milieudrukken. Een eerste milieudruk waarvoor dit zal worden uitgewerkt, is de depositie van stikstof.” Dit artikel bepaalt ook waaruit een programmatische aanpak ten minste moet bestaan. Dit kader biedt dus voldoende rechtsbasis voor de opmaak van een programmatische aanpak stikstof.

Ik heb begrepen dat in de schoot van de commissie ook hoorzittingen zullen worden georganiseerd. Ik vind dat een goed idee. Misschien komen daar ook nog zaken naar boven. Ik kan twee dingen doen: ofwel doe ik niets, met alle gevolgen van dien en onverwachte situaties, ofwel maak ik een definitieve PAS die rechtszekerheid biedt aan alle sectoren. Ik denk dat het belangrijk is dat we alle expertise in huis halen. Dat was een jaar geleden ook het advies vanuit Nederland: ‘Wij zijn geconfronteerd geweest met het probleem en wij hadden zelfs geen expertise. We hebben snel moet reageren.’

Vandaar dat ik het belangrijk vind dat het PAS-panel wordt opgericht, maar ook de dienst Stikstof binnen de administratie. Zestien medewerkers die de knowhow en de kennis hebben, zullen werken op deze problematiek zodat we met alle cijfers en inzichten op zak een definitieve PAS kunnen opstellen en en rechts zekere positie van al onze sectoren kunnen veiligstellen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. U begrijpt dat we dit inderdaad heel belangrijk vinden en we zijn tevreden dat u er intussen werk van maakt.

Het is me nog altijd niet duidelijk wat de exacte timing en de verschillende stappen zijn die in dat proces worden gezet. Het is belangrijk om daar een zicht op te krijgen, ook omdat wij onze parlementaire rol willen vervullen en dit proces mee willen volgen, want het is wel een zeer belangrijk proces dat niet eenvoudig is – daar geef ik u helemaal gelijk in.

In de nota die aan de Vlaamse Regering werd bezorgd, staat dat het expertenteam, waarvan ik de samenstelling hebt opgesomd, zou worden uitgebreid met Nederlandse experten. Is dat intussen gebeurd? Wie zijn dat dan precies?

Ik had dus nog graag de verschillende stappen in dit proces gehoord.

Minister Demir heeft het woord.

Ik vind het verbazend dat er niemand anders tussenkomt omdat het een heel belangrijk dossier is. Ik had het nochtans verwacht.

Ik denk dat het duidelijk is dat ik voor de zomer met een ontwerp-PAS wil komen. De timing is dus glashelder: voor de zomer een ontwerp van definitieve PAS. Voor we dit voorleggen aan de Vlaamse Regering, gaat de MER ook in openbaar onderzoek moeten gaan.

U vroeg ook naar de Nederlandse experten. Ik sta ervan versteld dat u dat allemaal moet weten en dat u dat allemaal zo belangrijk vindt. U geeft de indruk dat we rare dingen aan het doen zijn. Het gaat over professor Erisman en de heer Backes. Ze hebben veel expertise over stikstof.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, u geeft eerst zelf aan hoe belangrijk het proces is. U bent versteld dat er geen vragen komen en dan probeert u een paar verwijten naar mijn hoofd te slingeren dat ik te veel details zou vragen. Wij vinden het inderdaad een zeer belangrijk proces. Er staat heel veel op het spel. Wij begrijpen dat de opdracht niet gemakkelijk is. Wij willen er heel graag actief mee over discussiëren. Ik ga dit dossier zeker niet laten liggen. We zullen het proberen op de agenda te blijven zetten om ervoor te zorgen dat er stappen vooruit worden gezet. Voor elke stap die we nemen en die een vooruitgang betekent, zullen wij u steunen, maar natuurlijk moeten we die stappen dan mee kunnen volgen.

Zoals u ziet, heb ik alleen maar toffe dossiers op mijn bureau liggen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.