Want we mogen dan wel het gevoel hebben dat het dit najaar veel geregend heeft, cijfers van het KMI en van de Vlaamse Milieumaatschappij spreken dat tegen. Bij de laatste metingen, begin december, bleek dat op 85 procent van de meetplaatsen het grondwater op een laag tot zeer laag peil stond en dat we met een chronisch probleem zitten.
We zouden normaal gezien in de natste maanden van het jaar moeten zitten. Oktober en december waren normale maanden, november was veel te droog. In het oosten van Vlaanderen viel er maar 31,5 mm regen, 41,7 mm in de rest van Vlaanderen, terwijl dat normaal 76,4 mm zou moeten zijn. Cijfers van de grondwaterstanden van december worden pas volgende week verwacht. Maar nu al staat vast dat die niet voor een grote inhaalbeweging hebben gezorgd. “Want op 85 procent van de meetlocaties in Vlaanderen bleef het grondwater laag tot zeer laag”, zegt Katrien Smet van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).
Momenteel zorgt dat niet voor grote problemen. Maar die komen er wel. “Omdat we nu al in een slechte uitgangssituatie zitten en de kans klein is dat de tekorten nog worden weggewerkt voor de zomer. Of het zou ineens heel veel moeten regenen”, zegt Smet.
Anders zitten we straks met dezelfde problemen als vorig jaar en zullen landbouwers niet langer water mogen oppompen om hun akkers te besproeien en hun vee te laten drinken. Maar dat is lang niet de enige consequentie, zegt professor Marijke Huysmans, die experte is in grondwaterhydrologie en verbonden is aan de VUB en de KU Leuven. Naast droogteschade aan natuur en landbouw en een beperking op waterverbruik kan ook de drinkwatervoorziening, die voor de helft van oppervlaktewater en de helft van diep grondwater komt, in gevaar brengen. “Op droge en hete dagen kan de vraag naar kraantjeswater tot vijftig procent hoger zijn”.
De concentratie aan schadelijke stoffen die in het grondwater terechtkomen, ligt hoger dan normaal omdat ze onvoldoende verdund worden.
Scheuren
Maar ook het peil in rivieren en beken daalt als gevolg van de klimaatverandering. “Bovendien kan het dalende vochtgehalte in de bodem barsten en scheuren in woningen veroorzaken”, zegt professor Huysmans, die de Vlaamse regering adviseerde bij de opmaak van de Blue Deal, een groot actieplan waarmee minister van Omgeving Demir de toenemende droogte gaat aanpakken.
Maar veel begint bij onszelf, zegt Katrien Smet. “We moeten in de eerste plaats spaarzamer omgaan met ons water. Door verhardingen zoals opritten en terrassen aan te leggen, loopt nog te veel water naar het riool in plaats van dat het in de grond kan dringen. Vang ook zo veel mogelijk regenwater op in je regenwaterput en gebruik dat om je tuin te sproeien, je auto te wassen of het toilet te spoelen.”
Kans op normale grondwaterstanden bij start groeiseizoen is klein
Voor een niet onbelangrijk deel van de grondwaterpeilen en debieten in de onbevaarbare waterlopen blijven de peilen en debieten dus een stuk lager dan diegene die we in een gemiddelde winter verwachten. Voor wat betreft grondwater is de kans klein - tenzij we de komende maanden extra veel neerslag krijgen - dat we het voorjaar en het groeiseizoen zullen aanvangen met normale grondwaterstanden voor de tijd van het jaar.
