Rol van de landbouw in Natuurrapport

Het Natuurrapport 2020 van het INBO is duidelijk: de natuur in Vlaanderen, de rijkdom aan planten en dieren, mag er hier en daar misschien lichtjes op vooruit gaan, de algemene toestand is nog steeds niet goed. "Van de zes doelstellingen die in 2010 werden vooropgesteld door Europa, hebben we vijf en een halve niet gehaald", stelt INBO-woordvoerder Koen Van Muylem. Kort samengevat: in Vlaanderen liggen veel kansen voor een rijke biodiversiteit, maar de hoge milieudruk doorkruist die kansen.

Eerste pijnpunt: de natuur is nog steeds veel te versnipperd in Vlaanderen, waardoor ze zwaar onder druk staat en kwetsbaar blijft, o.a. voor klimaatverandering. Voor dieren en planten is er meestal een status quo, maar niet in een heel goede toestand, en sommige soorten gaan erop achteruit. "Er is nog steeds veel druk van uitheemse soorten die hier problemen veroorzaken", zegt Van Muylem.

Het enige waar we eigenlijk goed op scoren, is het beheer van de invasieve soorten (uitheemse soorten die zich soms op een agressieve manier hier komen vestigen, red.): "In sommige gevallen slagen we erin om die op tijd op te sporen en terug te dringen. Maar dit is dan ook ongeveer het enige wat goed gegaan is de voorbije tien jaar."

Bijna een derde van onze plant- en dierensoorten staat op de rode lijst. De trends van meer algemene soorten tonen een variabel beeld. "7 procent van de 2.727 onderzochte planten- en dierensoorten in Vlaanderen is in de loop van de voorbije eeuw regionaal uitgestorven. Bijna 30 procent kreeg rake klappen, is kwetsbaar of is met uitsterven bedreigd. Nog eens 16 procent is 'bijna in gevaar'", schetst het rapport.

Naast de versnippering van groene gebieden vormen o.a. ook de bemesting van landbouwgebieden, vervuiling van water en lucht en de klimaatverandering (denk aan de algemene opwarming en de droogteperiodes van de afgelopen jaren) evidente gevaren. (lees door onder de lijst)
Wat zijn de zes Europese doelstellingen?

Wat waren nu precies die EU-doelstellingen voor 2020, en waar scoort België niet goed?

    Voer de habitat- en vogelrichtlijn volledig uit, stop de achteruitgang en bereik een aanzienlijke en meetbare verbetering van de toestand. Niet geslaagd, zegt het rapport. "De vooruitgang is onvoldoende."
    Handhaaf en verbeter tegen 2020 ecosystemen en en ecosysteemdiensten. Niet geslaagd. "De open ruimte tussen beschermde gebieden daalt en versnippert."
    Verhoog de bijdrage van de landbouw aan de biodiversiteit. Niet geslaagd: "De druk vanuit de landbouw daalt onvoldoende." De biodiversiteit in bosbouw verbetert licht, maar onvoldoende.
    Verzeker een duurzaam gebruik van de visbestanden. Niet geslaagd: "De druk op de zeebodem blijft hoog, vooral door bodemberoerende visserij."
    Identificeer invasieve uitheemse soorten, en start een goed beheer ervan op. Hier krijgt Vlaanderen code geel: niet gebuisd, maar het kan nog beter.
    Help om het mondiale biodiversiteitsverlies om te buigen. Niet geslaagd: "Het wereldwijde biodiversiteitsverlies door Vlaamse consumptie is te hoog." Met andere woorden, we zouden ons consumptiegedrag moeten aanpassen om zo de biodiversiteit elders in de wereld vooruit te helpen. Denk aan de druk van sojaplantages op regenwouden, of van bossen palmolieplantages.

Wat kunnen we de komende tien jaar doen?

Hoe kan het beter in de komende tien jaar? Koen Van Muylem zegt dat er eigenlijk een "systeemverandering" nodig is. "Iedereen zou bezig moeten zijn met de natuur: niet enkel de mensen uit de sector zelf, maar ook vanuit de economie zou het bekeken moeten worden, vanuit transport, ruimtelijke ordening." Pas als iedereen er aandacht aan schenkt, zullen we vooruit kunnen gaan, zegt Van Muylem.

Wat de versnippering betreft, zitten we nu eenmaal met een verstedelijkt Vlaanderen: daar moet de prioriteit zijn om goed te beschermen wat we nog hebben: "Er mag absoluut geen bos, en al zeker geen oud bos, meer verdwijnen, want dat is het meest waardevol. En we moeten proberen om de stukken natuur die we hebben, te verbinden, bijvoorbeeld met ecoducten, om zo een groter gebied te creëren."  

Van Muylem doet een oproep aan de verschillende sectoren om mee te werken. Wat de landbouw betreft, wil hij niet met een beschuldigende vinger wijzen: "Het gaat niet op om de landbouw te beschuldigen van allerlei dingen, je moet hen ook geld en middelen geven om mee te helpen aan het herstel van biodiversiteit." Hij hoopt dat er 2030 dingen kunnen verbeteren. 

"Proberen de tanker te keren"

De uitdaging is enorm groot, erkent Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA): "Dat bewijst dit rapport wederom. Stap voor stap hebben we het voorbije jaar zaken in beweging gezet om de biodiversiteit te verbeteren om de tanker te keren. Denk aan ons bosuitbreidingsplan, onze Blue Deal in de strijd tegen droogte, en ons investeringsplan om natuur beter te verbinden. Maar er zijn nog grote uitdagingen en die zullen we moeten aanpakken."

"Een Vlaams herstelplan voor de biodiversiteit zal inspanningen vragen doorheen alle sectoren, maar we maken daar werk van. Wetenschappelijk onderbouwd en in lijn met de Europese biodiversiteitsstrategie zet ik mijn schouders hier alvast al onder".

Omdat we het in Vlaanderen en Europees moeten gaan doen, is het alvast op de politieke agenda gezet voor volgend jaar, zegt Demir: "We willen een globale aanpak maken qua biodiversiteit, want met de traditionele recepten gaan we er helaas niet komen. Er moet dus een biodiversiteitsstrategie komen op Vlaams niveau in lijn met de Europese. Maar met natuurverenigingen en dergelijke zullen we er niet komen, we gaan het bord wat ruimer moeten maken."