Behalve afgelopen nacht en vandaag waar we een ietsje regen - heel plaatselijk - mochten verwachten, blijft het droog tot begin mei.
In de (zware) poldergronden doen haspels en andere - mede door enkele technisch onderlegde creatievelingen - irrigatietechnieken hun werk, alvorens te planten/zaaien en ook in de net ingezaaide vlaspercelen.
2020 warme zomer?
Begin maart heeft het nog stevig geregend, maar intussen is het al een maand zo goed als droog. En dat is al te merken, we merken dat de waterpeilen laag staan. Bijna op het niveau zoals ze de afgelopen zomer, tijdens de heel droge zomers van 2018 en 2019 waren
Dat belooft dus voor de komende zomer. Al kan het natuurlijk nog altijd dat het fel gaat regenen de komende maanden. Voor de tweede helft van deze maand zien de voorspellingen er niet zo goed uit, op enkele lokale korte buien na.
Weerman Frank Deboosere liet afgelopen weekend al op zijn website uitschijnen dat hij vermoedt dat we opnieuw een hete zomer zullen krijgen:
Begin maart 2020 zag het er nog naar uit dat we waren begonnen aan een langzame inhaalbeweging om de grote droogte van de voorbije jaren ongedaan te maken.
Maar het teveel aan water is ondertussen al helemaal verdampt. Op 13 maart 2020 viel er in Ukkel nog 0,7 mm regen. Dan volgde een droge week. Op 20 maart 2020 gingen de hemelsluizen in Ukkel nog even open, goed voor 3,9 mm. Daarna was het gedaan.
De voorbije 31 dagen scheen de zon meer dan 258 uur. Het waren dikwijls dagen met een erg lage luchtvochtigheid. En dus komen we stilaan weer in de problemen met het grondwater.
De situatie is nog niet zo erg als in april 2019. Maar de meeste computermodellen geven voor de tweede helft van april 2020 niet veel neerslag. En dus is het goed mogelijk dat we opnieuw evolueren naar een zeer warme zomer.
Want bij een droge bodem moet de energie van het zonlicht niet gebruikt worden om te verdampen, want er valt niks meer te verdampen. Al die energie kan dus meteen gebruikt worden om het kwik de hoogte in te jagen.
Vlaanderen is per hoofd van de bevolking één van de droogste regio's van Europa. Toch blijven we morsen met kostbaar water. Drinkwater.
Zowat alle experts zijn het er over eens: we moeten tijdig maatregelen nemen om voorbereid te zijn op grote droogte.
"Bij een droge bodem moet de energie van het zonlicht niet gebruikt worden om te verdampen, want er valt niks meer te verdampen", schrijft Deboosere. "Al die energie kan dus meteen gebruikt worden om het kwik de hoogte in te jagen."
Droogte/hitte zomer 2019: landbouwramp
Minister Crevits bevestigde verleden week in de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement - die voor het eerst digitaal gebeurde - bezig te zijn om de procedure tot definitieve erkenning in te zetten.
Het KMI erkende eind 2019 zowel de hitte (zonnebrand) als de droogte als 'uitzonderlijk'. Het Kabinet van de minister verzamelde intussen alle (voorlopige) cijfers van schattingscommissies en experten. Als het bedrag hiervan 1.240.000 euro over heel Vlaanderen overschrijdt, is ook de tweede voorwaarde tot erkenning van de landbouwramp ingevuld.
We hopen, temeer de uitzonderlijke omstandigheden waarin onze economie nu verkeert door het Corona virus, dat de Vlaamse regering dit asap goedkeurt, zodat dat alle getroffen land- en tuinbouwers hun schadedossier kunnen indienen en navenant vergoed worden.
Nederland
Het droogteseizoen is net begonnen, maar intussen loopt het neerslagtekort al aardig op omdat er amper regen valt. Het KNMI verwacht eind april een neerslagtekort van 72 millimeter. In diverse regio’s dalen de grondwaterstanden hard en zijn boeren gestart met beregenen.
Het neerslagtekort is op het moment 37 millimeter. Omdat tot het einde van april geen neerslag van betekenis wordt verwacht, loopt het tekort volgens het KNMI op naar ongeveer 72 millimeter. Het gaat hierbij om het verschil tussen de hoeveelheid regen die valt en de hoeveelheid vocht die verdampt uit gras.
Zowel nu als over twee weken is het neerslagtekort hoger dan in dezelfde tijd van het jaar in 1976. Toen werd in de zomer het record van 363 millimeter gevestigd. De lente is daarmee erg droog en trouwens ook warm en zonnig begonnen. Het zou in mei twee keer zo veel als normaal moeten regenen om het neerslagtekort van eind april te compenseren. Dat wordt onwaarschijnlijk geacht.
Het is nog te vroeg om hieraan al conclusies voor de rest van het jaar te verbinden, maar het verschil met de kletsnatte winter is wel duidelijk. In de eerste droogtemonitor van 2020 in verband met de officiële start van het droogteseizoen op 1 april spreekt de Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling van een normale uitgangssituatie. Door de vele regen in vooral februari waren de grondwatervoorraden goed aangevuld.
Dalende grondwaterstanden
Inmiddels zijn de grondwaterstanden alweer hard aan het dalen. Vooral in het oosten en zuiden van het land moeten agrariërs en natuurbeheerders rekening gaan houden met dreigende watertekorten. Boeren zijn in diverse gebieden erg vroeg begonnen met het beregenen van jonge aanplant. Zoals in de Achterhoek, waar het ook in 2018 en 2019 bijzonder droog was.
Woordvoerder Vanya Ginsel van Waterschap Rijn en IJssel noemt de situatie in deze streek ‘heel vervelend’ tegenover dagblad De Gelderlander. “De natuur is door de droogte van de afgelopen jaren kwetsbaar geworden. Op sommige plekken is er sprake van een zandbak. Juist nu hebben bomen en gewassen water nodig om te groeien. En het lijkt er op dat de regen voorlopig uitblijft.”
Waterschap Rijn en IJssel heeft - net als andere waterschappen - geleerd van de twee eerdere droge zomers. Ginsel: “In de winter zijn al maatregelen genomen om het water langer vast te houden. Dat doen we door duikers af te sluiten, zodat het water niet weg kan lopen richting de rivieren.” Boeren werken hieraan mee. “We hebben samen schotten geplaatst.”
Tendens
We krijgen hete zomers zonder droge seizoenen. Een beetje zoals het klimaat nu is in de buurt van Toscane.
Nu kennen we nog een gematigd klimaat, met warme zomers en geen droge seizoenen. Dat is een van de beste klimaten die er zijn: het is niet te warm en niet te koud en er is het hele jaar door voldoende neerslag om planten in leven te houden. Over 50 jaar zouden we in een andere zone komen te liggen. Er zullen nog altijd geen droge seizoenen zijn, maar de zomers worden heet.
Dat klimaat is te vergelijken met wat we nu kennen in het zuidoosten van de Verenigde Staten of het zuiden van Brazilië. “Tegen 2070 zal het klimaat in Brussel te vergelijken zijn met wat we nu kennen in het Italiaanse Cingoli”, aldus National Geographic. Cingoli ligt net ten oosten van Toscane.
Zowel in de winter als in de zomer zal de maximumtemperatuur omhooggaan. Waar die in de winter nu tussen 0,3 en 6 graden is, zal die in 2070 tussen 4 en 9 graden liggen. In de zomer zal ze stijgen van de 12 tot 23 graden die we nu kennen naar 16 tot 27 graden. Ook het aantal dagen met extreme warmte (temperaturen boven 35 graden) gaat omhoog. Nu kennen we dat eigenlijk niet (vorig jaar buiten beschouwing gelaten), in 2080 zullen we gemiddeld twee extreem hete dagen per jaar hebben.
Er zullen ook veranderingen zijn op het vlak van neerslag. Er zal meer neerslag vallen in de winter en minder in de zomer. Dat is een tendens die wereldwijd te zien is: het verschil tussen nat en droog wordt extremer, waardoor sneller zware overstromingen en grote droogtes zullen ontstaan.
Opmerkelijk: deze veranderingen staan op het menu voor het binnenland van Vlaanderen en Brussel. Aan onze kust en met uitbreiding in het westelijke deel van West-Vlaanderen, zou het klimaat voor een groot deel hetzelfde blijven als vandaag.
Al bij al valt het rapport voor ons land mee. We blijken relatief weinig gevaar te lopen door de verandering van het klimaat. Rijke landen met stabiele regeringen zijn theoretisch immers beter uitgerust om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden dan armere landen.
Het volledige rapport van National Geographic kan je hier bekijken.
Vlaanderen is een erg droge regio
Er zit weinig water in onze Vlaamse bodem. Vlaanderen is een van de droogste regio's van Europa. Van 164 landen staat België op de 23e plaats in de categorie "hoge waterschaarste". Ook al regent het hier veel, al jarenlang zitten we in de zomer met problemen.
In Vlaanderen slaat de droogte eveneens toe. Een maand geleden meldde de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) nog dat de grondwaterstanden grotendeels op peil waren. Inmiddels zijn na een droge periode de grondwaterstanden in ruim 45 procent van de meetplaatsen laag of te laag.
Grondwaterexpert Marijke Huysmans (VUB/KU Leuven) legt in deze video uit hoe dat komt.
Sofie Scherpereel - Landbouw expert
