Resultaten Eurobarometer en vertrouwen in en de steun voor de EU

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister-president, in de Eurobarometer publiceert de Europese Commissie de resultaten van haar periodieke opiniepeilingen. Begin december vorig jaar werden de resultaten van een onderzoek in oktober 2019 bekend gemaakt. Daarin werd aan de Europeanen onder meer gevraagd welke politieke kwesties het Europees Parlement volgens hen prioritair zou moeten aanpakken. De strijd tegen klimaatverandering en de strijd tegen armoede bleken bovenaan in de prioriteitenlijst te staan. Wat betreft de Europese waarden, vond de helft van de bevraagde Europese inwoners dat de mensenrechten, vrijheid van meningsuiting en genderlijkgelijkheid beschermd moeten worden.

Interessant was ook de vraag naar de steun voor het EU-lidmaatschap van hun land. Bijna zes op de tien Europeanen gaven aan het lidmaatschap te steunen. België scoort op dat vlak zelfs hoger, met 67 procent. 62 procent van de Belgen gaf ook aan tevreden te zijn met het functioneren van de democratie in de Europese Unie.

Tot slot concludeert het onderzoek ook dat Europese burgers willen dat het Europees Parlement een belangrijkere rol krijgt in de toekomst. 58 procent van de Europeanen antwoordde positief op die vraag, wat een stijging met 7 procent is ten opzichte van begin vorig jaar. Opvallend is ook dat het percentage in ons land nog een stuk hoger lag: 73 procent van de bevraagde landgenoten gaf aan een grotere invloed van het Europees Parlement te willen zien.

In uw beleidsnota benadrukt u al in uw eerste doelstelling te willen bijdragen aan een slagkrachtige Europese Unie, gedragen door haar burgers. Uit het onderzoek van de Europese Commissie blijkt nu alvast dat de meerderheid van de Belgen tevreden is over de EU, al is er uiteraard zeker nog ruimte voor verbetering.

Hoe beoordeelt u de resultaten uit de Eurobarometer? Hebt u ook zicht op de specifieke resultaten voor Vlaanderen? Hoe groot is het vertrouwen en de steun van de Vlamingen voor de Europese Unie? Welke initiatieven wilt u nemen om het vertrouwen en de steun van de Vlamingen te verbeteren en tevens de betrokkenheid te verhogen?

Ik verwijs nog even naar de gedachtewisseling met het Vlaams-Europees Verbindingsagentschap (VLEVA), dat als doelstelling heeft om de kloof tussen Europa en Vlaanderen te verkleinen. VLEVA kijkt daarbij ook naar de lokale besturen en het maatschappelijke middenveld. Wat zijn uw inzichten op dat vlak?

Minister-president Jambon heeft het woord.

Mevrouw Talpe, het is nuttig om de bevraging waar u naar verwijst, eerst even te situeren en enkele algemene bedenkingen te formuleren.

De Eurobarometer is een bevraging die enkele maanden na de Europese verkiezingen werd georganiseerd door het Europees Parlement. Deze bevraging vond plaats in oktober 2019 in alle EU-lidstaten, en werd er voorgelegd aan de inwoners van 15 jaar of ouder. In België werden 1086 enquêtes afgenomen, waarvan 630 in Vlaanderen, 345 in Wallonië en 111 in Brussel. Belangrijke methodologische noot is dat de resultaten op grond van een enquête telkens betrekking hebben op een schatting. Daardoor moet rekening worden gehouden met onzekerheidsmarges. Inhoudelijk gaat het onder meer over de rol die men toedicht aan het Europees Parlement, de steun voor het EU-lidmaatschap, politieke prioriteiten voor het Europees Parlement, en de waarde waaraan men het meeste belang hecht.

Statistiek Vlaanderen maakte een analyse van de Vlaamse resultaten en vergeleek ze met de resultaten van de andere gewesten, België en de EU in haar geheel. Ook hier geldt dat de resultaten met voorzichtigheid moeten worden geïnterpreteerd en dat de statistische significantie niet kan worden beoordeeld op basis van de beschikbare informatie. Niettemin kan ik u allen ten zeerste aanbevelen de analyse van Statistiek Vlaanderen te bekijken. Ze is integraal op hun website beschikbaar. Ik zal de opmerkelijkste resultaten toelichten, met enkele bevindingen.

Ten eerste werd gepeild naar de politieke kwesties die het Europees Parlement prioritair zou moeten aanpakken. Armoede eindigde bovenaan in de prioriteitenlijst, zowel op Europees als op Belgisch en Vlaams niveau. Het zijn thema’s die zowel in Vlaanderen als in België nog frequenter werden genoemd dan globaal genomen in de EU-28. Binnen België zien we evenwel dat de respondenten uit het Waalse Gewest sociale uitsluiting, armoede en het bestrijden van de klimaatverandering frequenter als prioriteit aanduiden dan in Vlaanderen. Binnen het Vlaamse Gewest gaat er verhoudingsgewijs meer prioriteit uit naar het bestrijden van terrorisme en georganiseerde misdaad, het ontwikkelen van een gemeenschappelijk immigratie- en integratiebeleid, het beschermen van de buitengrenzen van de EU, alsook het investeren in onderzoek, wetenschap en innovatie. Wat de strijd tegen de klimaatverandering betreft, verbaast het me geenszins dat dat als een topprioriteit wordt gezien door zowel de Europese als de Vlaamse burgers. De Vlaamse Regering deelt de mening dat de EU een voortrekkersrol moet spelen in de mondiale strijd tegen klimaatverandering, weliswaar op een realistische manier.

Wat de sociale uitsluiting en de strijd tegen armoede betreft, hecht de Vlaamse Regering bijzonder veel belang aan een opwaartse sociale convergentie, wat neerkomt op het nastreven van een socialer en eerlijker Europa, dat een gelijk speelveld op het vlak van sociale zaken en werkgelegenheid kan verzekeren, alsook een faire arbeidsmobiliteit.

De thema’s die verhoudingsgewijs meer prioritair zijn voor de Vlaamse burgers in vergelijking met de rest van de EU, zijn overigens stuk voor stuk prioriteiten voor de Vlaamse Regering.

Ten tweede, wat betreft de prioritaire waarden voor het Europees Parlement, vindt bijna de helft van de bevraagde Vlamingen de gelijkheid tussen mannen en vrouwen, alsook de vrijheid van meningsuiting prioritair. Deze waarden leven meer in Vlaanderen dan globaal genomen in Europa. De inwoners van het Waalse Gewest hechten hier nog meer belang aan dan de inwoners van het Vlaamse of Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Uiteraard zijn gelijkheid tussen mannen en vrouwen en de vrijheid van meningsuiting voor de Vlaamse Regering essentiële waarden.

Ten derde, bijna zes op de tien Europeanen geven aan dat ze het EU-lidmaatschap van hun land steunen. België scoort op dat vlak met 67 procent hoger dan het Europese gemiddelde. Het Vlaamse Gewest scoort zelfs nog iets hoger: 73 procent van de Vlamingen geeft aan dat het EU-lidmaatschap een goede zaak is. Uiteraard kan ik als minister-president van de Vlaamse Regering enkel maar tevreden zijn met het feit dat bijna driekwart van de Vlamingen vindt dat het EU-lidmaatschap een goede zaak is. Niettemin mag het globale cijfer van 59 procent steun voor EU-lidmaatschap wat mij betreft gerust wat stijgen. De EU moet verbinding zoeken met haar burgers en inspanningen leveren om de kloof met de burger te dichten. Ik pleit voor een levendig debat over de EU, ook in de Vlaamse samenleving. De burgers moeten meer betrokken worden en er moet worden geluisterd naar hun verwachtingen, kritiek, angsten en hoop.

Tot slot werd er gevraagd of men van oordeel is dat het Europees Parlement een belangrijkere rol moet krijgen in de toekomst. 58 procent van de Europeanen antwoordde positief op die vraag. Opvallend is dat het percentage van ons land met 73 procent nog een stuk hoger ligt. De verschillen tussen de regio’s zijn eerder klein, hoewel we zien dat men hieraan in het Waalse en Brusselse Hoofdstedelijke Gewest iets meer maar niet significant veel meer belang hecht.

wat betreft de initiatieven waarnaar u vraagt: de Vlaamse Regering is het engagement aangegaan om meer in te zetten op open consultaties van burgers bij de ontwikkeling van zowel Vlaams als Europees beleid. In het witboek ‘Open en wendbare overheid’ wordt een consultatieportaal in het vooruitzicht gesteld waar alle inspraakinitiatieven van de Vlaamse overheid zullen worden ontsloten. Op dit consultatieportaal zullen ook Europese inspraakinitiatieven worden ontsloten die betrekking hebben op Vlaamse bevoegdheden. Op die manier zullen Vlaamse burgers ook worden gestimuleerd om aandacht te hebben voor de ontwikkeling van Europese beleidsinitiatieven, en op die manier zal ook het draagvlak voor de werking van de Europese Unie worden versterkt.

Tegelijk moet er ook worden gewerkt aan een EU-burgerschap gebaseerd op de gedeelde Europese waarden. Het Europese integratieproject mag niet louter het interesseveld zijn van een beperkt deel van de bevolking dat daar professioneel mee bezig is. Al op de schoolbanken moet de burger ermee in contact komen, zodat hij of zij zich de fundamenten van de Europese Unie eigen kan maken. Het succesvolle Erasmusprogramma, dat ook met middelen uit de Vlaamse begroting wordt ondersteund, draagt bij tot het nader bij elkaar brengen van EU-burgers. Vlaamse studenten maken daar ten volle gebruik van.

Het promoten van het EU-burgerschap betekent echter niet dat de specificiteit van nationale culturen mag verdwijnen. De culturele diversiteit van de EU moet worden gekoesterd en ondersteund. Door het Europa van de volkeren en de culturen verder uit te bouwen wordt die diversiteit als een troef en een waarde uitgedragen. Europese kunst en kunstenaars moeten meer met elkaar en met de bevolking in contact worden gebracht. Vlaanderen voert in dit verband een prominent internationaal cultuurbeleid.

Het Vlaamse EU- en buitenlandbeleid moet in het algemeen ook voldoende aan bod komen in overheidscommunicatie. Versterkte inspanningen inzake de communicatie over het Vlaamse buitenlandse en Europese beleid moeten ertoe bijdragen dat dit ook grotere weerklank vindt in de internationale media en bijdraagt aan een correcte beeldvorming over de rol van de EU.

Wat de gedachtewisseling met VLEVA betreft en hoe we dit willen versterken: de Vlaamse Regering sloot in mei 2017 een vijfjarige samenwerkingsovereenkomst af met VLEVA, waarin de Vlaamse Regering vroeg bijzondere aandacht te besteden aan onder meer een meer decentrale werking en een verruiming van het bereikte publiek. VLEVA ondernam daartoe de voorbije jaren al een aantal concrete initiatieven, zoals infosessies in samenwerking met leden over de EU-financiering, de co-organisatie van lokale EU-debatten en burgerdialogen met Vlaamse en Europese beleidsmakers en experts, in samenwerking met de Vlaamse overheid, Europe Direct en diverse partners, de cocreatie van relevante EU-content in communicatiedragers van onze leden, de co-organisatie van een jaarlijkse State of the EU door een bekende Vlaming met Europese ervaring buiten de EU-bubbel, en de jaarlijkse uitreiking van de Ster van Europa aan een persoon, organisatie of project die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor het debat over de EU of de Europese samenwerking in Vlaanderen. Er was ook de lancering van het proefproject voor Limburg, gebaseerd op een lokaal partnerschap tussen de belangrijkste socio-economische actoren in steden en gemeenten in Limburg en gefocust op de uitbouw van een efficiënte en gerichte EU-informatievoorziening en een EU-netwerk op maat van Limburg. Ik stimuleer VLEVA om verder te gaan op deze ingeslagen weg.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister-president, dank u wel voor de uitgebreide toelichting. Het klopt natuurlijk dat dergelijk onderzoek geen waterdichte resultaten levert. Het blijft een peiling, zoals we die ook op andere niveaus kennen, maar die peilingen zijn natuurlijk meestal wel een goede indicatie. Het verheugt me ook dat u stelt dat u de door de Vlamingen aangegeven prioriteiten, zoals klimaat en armoede, ook mee ondersteunt vanuit de Vlaamse Regering. Dat was echter eigenlijk een open deur intrappen. Ik denk dat iedereen ondertussen weet dat ook Vlaanderen wat dat betreft zijn beste beentje zal voorzetten.

U vindt in ons zeker een partner als het gaat over het dichten van de kloof met de burger. Ik vind ook dat we dat bottom-up moeten doen, met de lokale besturen. U haalde ter zake ook heel mooi het onderwijs aan. Ik denk dat het belangrijk is dat we daar van jongs af aan al op inwerken. Europeaan kun je worden door voortschrijdend inzicht, maar het is beter dat je je altijd al Europeaan hebt gevoeld, zoals we ons ook allemaal Vlaming voelen.

Het Europese verhaal is enorm belangrijk, want er zijn een aantal uitdagingen, zoals onder andere het klimaat, zoals migratie, die we echt samen zullen moeten aanpakken. Ik vind dus dat we dat ook zo moeten aanvoelen, allemaal als Europeanen samen, en een sterk en efficiënt Europa nastreven.

Misschien toch ook even terugkeren naar de brexit. Als het Verenigd Koninkrijk vertrekt uit de EU, dan zal dat misschien de indruk geven aan de Vlamingen dat de EU wat verzwakt achterblijft. Ik wil dus nog even meegeven dat men daar ook voldoende aandacht voor moet hebben: als die kogel eenmaal door de kerk is, dan moeten we ons heel sterk houden.

De heer Vanlouwe heeft het woord.

Minister-president, bedankt voor uw toelichting. Ik vind de studie van deze Eurobarometer bijzonder interessant en ik vind het eveneens interessant dat Statistiek Vlaanderen de resultaten nog grondiger geanalyseerd heeft. We zien inderdaad dat er verschillen zijn tussen de lidstaten. Statistiek Vlaanderen benadrukt dat er ook binnen België belangrijke verschillen zijn, zoals u ook aanhaalt. De klimaatverandering en de strijd tegen armoede zijn zeker prioriteiten in Vlaanderen en Wallonië, maar er zijn verschillen. In het Waalse Gewest worden de strijd tegen armoede, tegen sociale uitsluiting en zelfs die tegen de klimaatverandering frequenter als prioritair beschouwd, terwijl er in Vlaanderen verhoudingsgewijs meer aandacht gaat naar de strijd tegen terrorisme, criminaliteit, georganiseerde misdaad en het ontwikkelen van een sterk gemeenschappelijk immigratie- en integratiebeleid. Ook het beschermen van de buitengrens en onderzoek en ontwikkeling (O&O) staan bovenaan de lijst. Het is dus nuttig dat de Eurobarometer erop wijst dat er niet alleen verschillen zijn tussen de lidstaten, maar ook binnen de lidstaten.

De vraag om uitleg is afgehandeld.