Het waait harder dan vroeger

In het noordelijk halfrond, boven de grote landmassa’s van Azië, Europa en Noord-Amerika, zijn de regionale windsnelheden tussen 2010 en 2017 met gemiddeld 7 procent toegenomen. Daarmee heeft de landwind de afzwakking tijdens de voorbije drie decennia (de ­jaren 80, 90 en 00) in een wip goedgemaakt. Tijdens die periode liep de gemiddelde windsterkte slechts met 2,3 procent per decennium terug, iets wat al langer bekend was en in de vakliteratuur beschreven staat als ‘global stilling’. Het einde van het fenomeen, en het begin van een periode van wereldwijd aanzwellende winden, vormen nu de kern van een artikel van Amerikaanse, Chinese en ­Europese meteorologen in het vakblad Nature Climate Change (18 november). Daarin presenteren de auteurs een analyse van gegevens van anemometers in meer dan 1.400 weerstations.
 
Het fenomeen van global stilling werd ruim tien jaar geleden ontdekt, nadat meteorologen in (andere) weerdata een terugval van de gemiddelde windsnelheid hadden vastgesteld van een halve km/uur per decennium. Bovendien ging dat afzwakken van de wind al terug tot de jaren 60. En ook daarbij ging het vooral om landwind dicht bij het aardoppervlak – in de onderste zone van de atmosfeer, tot hoogstens enkele tientallen meter boven de grond.
 
De oorzaken van de afnemende windsterkte werden voorheen gelegd bij toenemende bebouwing, vegetatie en andere vormen van ‘landschapsverstoring’ die de kracht van landwind kunnen wegvangen. Maar de auteurs van de nieuwe studie vegen dit zonder pardon van tafel. ‘Deze trends zijn in 2010 niet gestopt, integendeel, er is alleen maar meer gebouwd’, zegt hoofdauteur Zhenzhong Zeng in een persbericht van zijn voormalige werkgever (hij is inmiddels aangesteld aan een Chinese universiteit).
 
Hoewel de toegenomen (en nog altijd toenemende) windsterkte vooral op land werd gemeten – ook al omdat zich daar de meeste weerstations bevinden – zoeken Zeng en zijn collega’s de oorzaak van de waargenomen stijging op zee. Meer bepaald in de wisselwerking tussen het wateroppervlak en de onderste luchtlagen. Ze koppelden de variaties in windsterkte aan historische data van zogeheten ‘oceaan-atmosfeer-oscillaties’ waaronder de Noord-Atlantische Oscillatie, die het weer in West-Europa mee bepaalt. Anomalieën in deze en andere oscillaties – die sinds de jaren 60 worden gemonitord – bleken mooi samen te ­vallen met de trage neerwaartse en vervolgens snel opwaartse trend in de windsterkte.
 
De meteorologen ontwaarden ook het begin van een cyclisch patroon, wat zou betekenen dat de windsterkte op land over luttele decennia weer zal afnemen. Op basis van de traagheid in de oscillaties (die veranderen op het ritme van decennia) durven ze te voorspellen dat de wind nog minstens tien jaar in kracht zal blijven toenemen. Welk effect dat heeft op de frequentie van stormen en ander extreem weer, hebben de onderzoekers niet bestudeerd. En over de link met de klimaatopwarming schrijven ze alleen dat het nog onduidelijk is hoe de oceaan-atmosfeer-oscillaties hierop reageren. Eigenlijk zeggen ze daarmee dat de opstekende wind betrekkelijk ‘normaal’ is. Net zoals de global stilling dat al was, een fenomeen dat over een à twee decennia wellicht terugkeert.
 
Maar de auteurs publiceren wel in Nature Climate Change, waarin vooral het deel van hun onderzoek tot zijn recht komt dat betrekking heeft op de productie van windenergie – en wat de nieuwe inzichten daarvoor betekenen. In de eerste plaats goed nieuws, met het einde van de global stilling. Voor een middelhoge windturbine komen de vorsers tussen 2010 en 2017 uit op een stijging van het geproduceerde vermogen van 17 procent. Voor 2024 voorspellen ze zelfs een toename van 37 procent (tegenover 2010). Een interessante bedenking die Zhenzhong Zeng maakt: de effi­ciëntiewinst die exploitanten van windturbines de laatste jaren hebben gemaakt zou voor een stuk te danken zijn aan de toenemende wind, en minder (dan vaak wordt verondersteld) aan technische verbeteringen.
 
In ieder geval komen de aanzwellende winden precies op het juiste moment, net nu er op vele plaatsen in de wereld volop windmolens worden gebouwd.