KMI erkent hitte/zonneschijn zomer 2019 als 'uitzonderlijk'

Op 29 augustus jl. bracht toenmalig minister Koen Vandenheuvel op uitnodiging van Europees parlementslid Hilde Vautmans een bezoek aan enkele Limburgse fruitplantages om met eigen ogen de schade te zien die droogte en zonneschijn toegebracht hadden aan de appelen en peren. “De minister zegde toen toe om aan het KMI een erkenning te vragen voor deze extreme zonneschijn.”

In het Vlaams parlement vroeg Volksvertegenwoordiger Steven Coenegrachts vandaag naar de stand van zaken. Minister Hilde Crevits antwoorde dat het KMI inderdaad erkende dat de zonneschijn in juli uitzonderlijk was en dat dit tot schade aan de gewassen kan hebben geleid.

De afgelopen zomer waren er droogte en drie hittegolven en daar middenin een ‘extreme’ hittegolf met recordtemperaturen die de veertig graden hebben overschreden. Het bijkomend oppompverbod dat van kracht is geweest, liet de schade gedurende de zomermaanden alleen maar toenemen.

De minister vroeg daarom bijkomend aan het KMI om ook te onderzoeken of naast de zonneschijn, ook de droogte uitzonderlijk was.
 
“Dit is een erg belangrijke stap in de erkenning van deze schade als landbouwramp” zeggen Hilde Vautmans en Steven Coenegrachts. “Maar we zijn er nog niet. We zullen enerzijds aandringen op een snelle afhandeling. Anderzijds moet nu er officieel aangetoond worden dat de schade aan een bepaalde teelt minimaal 30% bedraagt.” Het is daarom belangrijk dat de gemeentebesturen de rapporten van de gemeentelijke schadecommissies snel overmaken aan de Administratie Landbouw van de Vlaamse overheid. De minister zal hiervoor een schrijven richten aan de gemeentebesturen. “Wij roepen alle gemeentebesturen op dit snel te doen zodat er vaart komt in dit dossier.”
 
Het Landbouwrampenfonds houdt eind dit jaar op te bestaan als aparte entiteit, maar tot zolang speelt het nog ten volle zijn rol. Wellicht geen overbodige luxe, want ook de afgelopen zomer heeft andermaal aanleiding gegeven tot heel wat schade in de landbouwsector. Niet alleen heeft de hevige hitte geleid tot grote schade. Ook de droogte heeft de hele landbouwsector heel wat schade opgeleverd.
 
Steven Coenegrachts verkreeg verder de garantie van de minister dat deze schade volledig valt binnen de regeling van het Landbouwrampenfonds, ook na 1 januari als wanneer het fonds niet langer operationeel zal zijn.
 
Dit een belangrijke stap vooruit voor de erkenning als landbouwramp. ”Na vier jaar op rij geconfronteerd te worden met uitzonderlijke weersomstandigheden, staat het water nog meer aan de lippen van onze land- en tuinbouwers.

Met dank voor de medewerking aan Hilde Vautmans in het Europees Parlement, en Steven Coenegrachts in het Vlaams Parlement, een sterke Limburgse tandem inzake het landbouwbeleid.  Ook de heer Dochy die de landbouwcommissie voorzit, dank.

BELUISTER/LEES HET DEBAT IN HET VLAAMS PARLEMENT

De heer Coenegrachts heeft het woord.

We blijven in de fruitsector. Voor het vierde jaar op rij waren de weersomstandigheden vrij uitzonderlijk. In 2016 was er een erkenning als ramp voor de neerslag, in 2017 voor de droogte, in 2018 ook, en deze zomer was er opnieuw een lange periode van hitte en droogte, met een bijkomend oppompverbod wegens het watertekort. Er was dus natuurlijk veel schade. Eind juli werd die geraamd op 50 miljoen euro. In augustus en september zal het er niet minder op geworden zijn.

Uw voorganger is ter plaatse geweest om de schade te bekijken, samen met mevrouw Vautmans, en heeft daar aangekondigd dat hij het KMI opdracht zou geven om het onderzoek op te starten voor de erkenning als landbouwramp. Eind september zou er meer nieuws zijn.

Minister, zijn de bevindingen over de droogteperiode en hittegolven van afgelopen zomer klaar? Zo ja, wat zijn die bevindingen? Hebt u enig zicht op de geraamde schade in de sector en voor de Limburgse fruitsector in het bijzonder?

Zult u de procedure opstarten tot erkenning van de droogte als landbouwramp? Welke timing plant u voor de officiële erkenning en uitbetaling van de dossiers?

Minister Crevits heeft het woord.

Ik heb zelf nog geen actie kunnen ondernemen. Maar zoals u zegt, heeft mijn voorganger aan het Departement Landbouw en Visserij de opdracht gegeven om aan het KMI een advies te vragen over het uitzonderlijke karakter op basis van een analyse van de maximale zonintensiteit tijdens de maanden juli en augustus 2019. Dat advies werd gevraagd naar aanleiding van de berichten die bij hem toekwamen over schade aan fruit door zonnebrand. Er is een hele discussie geweest over de vraag of zonnebrand daaronder valt of niet. Ik heb er vanmorgen nog over gediscussieerd met mijn adjunct-kabinetschef, maar de juristen kwamen tot de conclusie dat het er dus wel degelijk onder valt. Er is dan ook een advies gevraagd dat we op 26 september hebben ontvangen.

De conclusie van het KMI is dat de hitte eind juli 2019, in het bijzonder op 24 en 25 juli, als uitzonderlijk kan worden beschouwd voor alle gemeenten in Vlaanderen, en dit met een terugkeerperiode van meer dan twintig jaar.

Het advies stelt ook dat deze hoge temperaturen, in combinatie met droogte, intense zonnestraling en een lage luchtvochtigheid, een verhoogd risico vormen en oorzaak kunnen zijn van het fenomeen zonnebrand in de fruitsector. Dit werd gebaseerd op een literatuurstudie bij appelen. Dit kan mogelijk ook doorgetrokken worden naar andere gewassen.

De gemeentebesturen hebben geen schadevaststellingen bezorgd aan de administratie. Om de schade volledig in kaart te brengen, is een registratie en beoordeling nodig van alle schadevaststellingen die door de gemeentebesturen zijn gebeurd. Dat is een omvangrijk werk dat alleen maar kan worden opgestart wanneer er voldoende aanwijzingen zijn dat een procedure voor erkenning van een landbouwramp kan worden opgestart. Daarvoor is eerst een advies nodig. We kunnen nu pas een brief sturen naar de gemeenten om hun te zeggen dat ze hun dossiers mogen indienen. Ik zal mijn administratie de opdracht geven om dat te doen.

Het is echter nog niet mogelijk om de procedure tot erkenning van de droogte als landbouwramp op te starten omdat we alleen nog maar het advies van het KMI hebben. Tot nu toe zijn er weinig meldingen binnengekomen. Er waren minder meldingen over schade dan de jaren voordien.

Elke droogte en hitte is anders dan voorgaande. Dat stellen we ook vast voor 2019 in vergelijking met 2018 en 2017. De zomer 2019 was globaal gesproken droog en heet, maar uit opbrengstgegevens blijkt dat de impact van de droogte op de landbouw minder groot is dan de vorige twee zomers. Dit heeft onder meer te maken met het feit dat de droogte later in het seizoen optrad en de gewassen al een betere start hadden in het voorjaar. Daardoor was er meer bedekking op het moment van de grootste hitte. Bovendien viel er enigszins gespreid toch wat neerslag die door de gesloten gewassen maximaal werd benut.

Dit jaar is de droogte niet zo vroeg gestart als vorig jaar waardoor de schade aan de meeste gewassen beperkt bleef door goede groei tot in juni 2019.

De droogte is pas echt begonnen in tweede helft van juni en werd onderbroken door gespreide regenval, zoals ik al zei.

Inzake droogteschade was er in 2019 ook een minder uniform patroon in verschillende teelten en verschillende regio’s vast te stellen, zoals dit wel het geval was in 2018. Daarmee zeg ik dus niet dat er geen schade kan zijn bij individuele teelten of bedrijven, maar globaal gezien heeft de droogte in 2019 een minder grote impact gehad dan het jaar daarvoor. Heel wat teelten konden zich ook hernemen door de neerslag na de warmste periode en de opbrengstverliezen bleven daardoor nog enigszins beperkt.

Ik heb mij vanmorgen goed laten informeren over welke voorwaarden er gelden vooraleer de procedure kan worden opgestart. Om tot erkenning te komen moet de schade voor een bepaalde teelt meer dan 30 procent bedragen. Op basis van de analyse van de droogteperiode van de zomer 2019 kunnen we vandaag nog niet zeggen of de droogte als ramp erkend zal kunnen worden. Ik stel voor om het advies van het KMI door te sturen naar de gemeentebesturen en hun de mogelijkheid te geven om eventuele dossiers ook over te maken. Er zijn wel al argumenten – maar ik ben heel voorzichtig, want ik kan nog geen definitieve conclusies maken – om aan te nemen dat de droogte in 2019 een minder grote impact heeft gehad dan in de twee jaren daarvoor.

De heer Coenegrachts heeft het woord.

Dank u wel, minister.Het is alleszins positief dat het KMI de droogte als uitzonderlijke situatie erkent en dat er literatuur bestaat die aantoont dat zonnebrand daarmee te maken heeft. Ik begrijp dat de procedure voortgezet en verder opgevolgd moet worden. Ik vermoed dat de gemeentebesturen waar ik contacten mee heb, wel heel wat dossiers aan u zullen overmaken. Zij zijn immers wel altijd ter plaatse geweest, samen met de landbouwcommissies, en hebben dossiers opgemaakt, voor het geval er sprake zou kunnen zijn van een erkenning. We zullen zien of we dan aan die 30 procent raken. Daar kan ik nu nog niet op vooruitlopen, maar de vraag is wel of de switch van het Landbouwrampenfonds naar de brede weersverzekering op 1 januari de afwerking van dossier niet in het gedrang zal brengen. Is dat gegarandeerd?

De heer Pieters heeft het woord.

Een oplossing proberen te bieden na een ramp, is natuurlijk altijd wel aan de orde, maar ik heb een vraag over het voortraject. Zijn er ook al onderzoeken gebeurd om droogte te voorkomen? Droogte kan bijvoorbeeld voorkomen worden door water aan te voeren. In de groenteteelt is het al zo dat er op bepaalde plaatsen grond- of regenwater tot bij de gronden gebracht wordt via een buizenstelsel. In het Maasland hebben we redelijk wat water: in de diepe kiezelgroeves is enorm veel water beschikbaar. Ik heb ook begrepen van burgemeester Terwingen dat er in Eisden redelijk wat water voorradig is dat eigenlijk gewoon wegstroomt. In welke mate zijn er testen gebeurd of zijn er initiatieven om het water te brengen naar de plaatsen waar het nodig is en eventueel buizenstelsels aan te leggen?

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Bedankt voor uw antwoord, minister. Sowieso moeten de verschillende in de regelgeving voorziene stappen gevolgd worden. De eerste stap is gezet met het advies van het KMI. Dat is positief. Nu moeten we de hoogte van de schade afwachten . Het is pas als alle voorwaarden voldaan zij dat de Vlaamse Regering kan beslissen of er sprake is van een landbouwramp.

Het gaat hier over zonnebrand, niet over droogte, denk ik. Er zijn heel wat onderzoeken gebeurd op alle vlakken. Sowieso zal dit afgehandeld kunnen worden binnen de huidige regelgeving wat landbouwrampen betreft. De brede weersverzekering start pas in januari en dan zitten we in een heel andere situatie.

In elk geval bedankt voor het antwoord. We kijken uit naar de schadedossiers die ingediend zullen worden. Pas dan kunnen we conclusies trekken.

Ik wil me aansluiten bij wat mevrouw Schauvliege zegt, maar het verrast wel een beetje dat het advies van het KMI zich zou beperken tot het aspect zonnebrand. Het is noodzakelijk om ook de droogte als dusdanig te onderzoeken. Dan is de vraag, minister, om goed te zien wanneer de procedure gestart wordt. Moet er eerst nog een advies inzake droogte komen of niet? Uw diensten zullen dit moeten beoordelen. Laat ons daar alstublieft geen fouten maken.

Er zal misschien een differentiatie zijn in Vlaanderen, maar bepaalde delen zijn dit jaar heel sterk getroffen. Ik heb weet van heel veel gemeenten waar de schattingscommissies evenveel als vorig jaar op pad zijn geweest en dus heel veel dossiers hebben. Dat zal misschien in andere gemeenten anders zijn. Er zijn in elk geval regio's in Vlaanderen die heel sterk getroffen zijn.

Ik wil me ook aansluiten bij de vraag van de heer Pieters. In het kader van het voorkomen van droogte door te voorzien in water is er in West-Vlaanderen in de omgeving van Ardooie, in samenwerking met Ardovries, een buizenstelsel aangelegd, in de vorm van een coöperatie, om de landbouwvelden in de omgeving te bedienen met het restwater van de diepvriesindustrie. Staan er nog dergelijke initiatieven op stapel? In welke mate probeert de administratie dergelijke initiatieven te stimuleren en er bijkomend in te participeren via het VLIF of via Europees geld?

Minister Crevits heeft het woord.

Het klopt inderdaad dat het advies dat mijn voorganger heeft aangevraagd, een advies is over zonnebrand. Ik heb u gezegd dat daarover discussie is geweest, maar het is zo.

Over droogte is er nog geen advies gevraagd. De droogte heeft ook aangehouden tot september. Het is perfect mogelijk om nu advies te vragen. Het is mijn eigen suggestie om dat ook effectief te doen. Ik weet niet of we moeten wachten op de kans die mensen krijgen om meldingen te doen, omdat er mogelijkerwijze schade is puur op basis van zonnebrand. Sowieso lijkt het mij nuttig, nu de droogte min of meer voorbij is, om daarover ook een advies te vragen. Het zou ook kunnen dat het ene en het andere op elkaar hebben ingewerkt.

Ik zal met mijn administratie overleggen of ik beter wacht met het versturen van de brieven tot na het ontvangen van het advies, maar sowieso is het belangrijk. Het gaat over 2019. Het is de laatste keer dat het onder de oude procedureregels valt, zoals mevrouw Schauvliege terecht zegt. Het moet dan ook binnen dat kader volledig afgehandeld worden. Vanaf 1 januari 2020 treedt de nieuwe regeling in werking.

Er was ook een vraag over preventieve maatregelen. Sinds november 2018 is er een actieplan Water voor land- en tuinbouw. Er zijn projectoproepen gebeurd in functie van droogte. We zien ook dat er een heel sterke stijging is van de aanvragen voor VLIF-steun en de bedrijfsadviezen die door KRATOS gegeven worden. De sector is er dus absoluut mee bezig. Ik heb dat ook vastgesteld bij bedrijfsbezoeken in het voorbije halfjaar. Het is een topprioriteit om te kijken hoe de grote schommelingen opgevangen kunnen worden en hoe er gebufferd kan worden als er te veel is om dan te gebruiken als er te weinig is. Dat is zeer actueel en volop bezig.

De heer Coenegrachts heeft het woord.

Het is belangrijk om te bevestigen dat dit volledig binnen het Landbouwrampenfonds blijft vallen. Het is ook heel goed om droogte en zonnebrand te combineren. Die problemen kunnen inderdaad niet los van elkaar gezien worden. Op deze manier hebben we misschien ook een sterker dossier voor de erkenning.

De vraag om uitleg is afgehandeld.