Vlaanderen voorbereiden op het crash-scenario in het brexitdossier (harde brexit)

De heer Van Rompuy heeft het woord.

Minister-president, hoe meer de voorzitter van het Lagerhuis in Groot-Brittannië ‘order’ roept, hoe groter de wanorde. Toen ik mijn vraag opstelde, was het meest waarschijnlijke scenario nog de no-dealbrexit. Sinds gisterenavond is er voor het eerst een beetje licht in de tunnel, nadat Theresa May in plaats van in de afgrond te stappen, beslist heeft om zich vast te klampen aan Jeremy Corbyn, in de hoop eindelijk te doen wat het gezond verstand zegt te doen, namelijk in het belang van Groot-Brittannië over de partijgrenzen heen een akkoord te zoeken over de brexit. Het meest voor de hand liggende scenario op dit ogenblik is de douane-unie, die vorige week slechts drie stemmen tekortkwam in het Britse parlement.

Nu, het lijkt eenvoudig om daar rap op af te kloppen, maar het is moeilijker dan dat. De douane-unie behelst vrij verkeer van goederen en niet van personen. Zeker voor de Ierse en de Noord-Ierse grens is vrij verkeer van personen op termijn nodig om te komen tot een deal die de eindmeet kan halen.

Wat ik zelf belangrijker vind en wat minder is besproken, is dat Theresa May heeft gezegd dat haar regering alles zal uitvoeren waarover in het parlement een meerderheid is. Ik denk dat dit misschien nog de grootste doorbraak is, namelijk dat ze niet noodzakelijk dwars zal liggen wanneer er iets uitkomt dat haar niet zou aanstaan.

De inzet van dit pokerspel is voor Vlaanderen van zeer groot belang. 28.000 jobs staan op het spel. Dat zijn evenveel jobs als inwoners van een middelgrote Vlaamse gemeente.

Minister-president, zijn de Vlaamse Regering en de Vlaamse administratie voorbereid op alle mogelijke scenario’s? Het begint nu wel ‘money time’ te worden.

Minister-president Bourgeois heeft het woord.

Mijnheer Van Rompuy, uw uiteenzetting gaat inderdaad grotendeels over de totaal nieuwe wending die zich voordoet en die ertoe zou kunnen leiden dat we niet tot een no-dealscenario komen. Het is bijzonder opmerkelijk dat voor het eerst in de Britse parlementaire geschiedenis meerderheid en oppositie samen gaan zitten, dat er een dialoog wordt aangegaan over dit thema en dat het de bedoeling is dat er aan de House of Commons een oplossing wordt voorgelegd, nog voor de staats- en regeringsleiders volgende week woensdag bijeenkomen.

Uit mijn informatie blijkt dat het de bedoeling is om te komen tot een voorstel dat bijvoorbeeld de douane-unie kan zijn, maar met een zo sterk mogelijke alignering op de interne markt. Als daar niet één oplossing uitkomt, dan zijn er meerdere oplossingen, maar elk daarvan zou uitgaan van het scheidingsakkoord. Dat is belangrijk. Een optie is dus een akkoord tussen meerderheid en oppositie, ofwel diverse voorstellen. Uiterst belangrijk: geen indicatieve stemming maar een regering die zegt uit te voeren wat in het parlement wordt beslist. Dat is nieuw. Dat stemt mij hoopvol dat we er alsnog uit geraken op een ordelijke manier.

Nog een ander scenario, als dit niet lukt en vooraleer we in een no-deal zitten, is dat er toch deelname komt aan de Europese verkiezingen, dat er een langer uitstel komt. Europees voorzitter Tusk heeft al gezegd daar open voor te staan. Ik denk dat we in elk scenario zo flexibel mogelijk moeten zijn.

Als dat allemaal niet lukt en als er voor de top van de staats- en regeringsleiders niets uit de bus komt, dan moeten we rekening houden met het no-dealscenario. U vraagt of we daar op voorbereid zijn. U kent alle maatregelen voor het bedrijfsleven. Ik zal ze niet herhalen. Ondertussen hebben meer dan 31.000 bedrijven onze website ‘brexitready’ bezocht. Er zijn tal van maatregelen genomen voor het bedrijfsleven. Ik heb gisteren nog contact gehad met bedrijfsleiders. We weten dat er in het Verenigd Koninkrijk enorme voorraden zijn ingeslagen. West-Vlaamse bedrijven hebben niets anders gedaan dan massaal geëxporteerd, zodat men eventueel een periode van drie tot zes weken kan overbruggen. Er is het nooddecreet dat we hier hebben goedgekeurd. Er is de federale noodwetgeving en de Europese noodwetgeving.

Tot slot kan ik zeggen dat wij met het Vlaams Verkeerscentrum, met de Federale Regering en met de gouverneurs van West- en Oost-Vlaanderen samen hebben gezeten om klaar te zijn voor een noodscenario, voor een chaotisch scenario waarbij grenzen dicht zijn, waarbij vrachtwagens geblokkeerd zijn, waarbij we rekening moeten houden met duizenden vrachtwagens die moeten worden geparkeerd, ‘gestockeerd’ zoals dat in het jargon wordt genoemd, waarbij omleidingcircuits worden gemaakt en dergelijke. In het geval van een noodsituatie kan worden opgetreden door onze gouverneurs.

Zijn we daarmee voor 100 procent voorbereid op dat scenario? Neen. Dat kan ook niet. Dit is een vorm van chaos. Je weet niet welke tarieven er zullen gelden en er zijn tal van zaken niet in orde. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat wat nu bezig is, het manoeuvre meerderheid-oppositie, tot een oplossing leidt. Zo niet, langer uitstel. ‘Worst case’ is natuurlijk die no-deal, maar we doen er al het mogelijke aan om erop voorbereid te zijn, maar dat kan niet voor 100 procent.

Ik heb vorige week nog een Vlaamse kmo in Limburg bezocht. Deze kmo exporteert fietsen. Alleen al door de onzekerheid is hun export naar Groot-Brittannië van 4 miljoen euro per jaar naar 600.000 euro per jaar gedaald.

Vorige week heeft de haven van Zeebrugge nog laten weten dat de export van het aantal diesels intussen gehalveerd zou zijn.

Vlaanderen heeft er alle belang bij om in onze voorbereidingen de versnelling zo hoog mogelijk te zetten. Er zijn vorige week 250 maatregelen door de Federale Regering genomen. Er komen extra douaneambtenaren en dergelijke meer. De machine draait dus volop om het Vlaamse bedrijfsleven zo goed als mogelijk te beschermen tegen de impact van de no-dealbrexit. Ik denk dat het een goede zaak is dat het Vlaams Parlement de Vlaamse Regering bijzondere machten gegeven heeft om ook tijdens de loop van de verkiezingen snel op de bal te kunnen spelen, mocht dat nodig blijken te zijn.

De heer Vanlouwe heeft het woord.

Wat hebben we de voorbije weken en maanden zo vaak gehoord? “The noes have it. Order. Order.” We kunnen toch zeggen dat er een soort wanorde in het Britse parlement heerste.

Wij moeten het hoofd koel houden en kalm blijven. Vlaanderen heeft inderdaad veel gedaan. U hebt nog voor de brexit was gestemd een studie laten voorbereiden. Er is een visie, er is een actieplan. De website van Flanders Investment & Trade (FIT) geeft advies aan de verschillende bedrijven over heel wat zaken zoals douaneformaliteiten, vergunningen, invoerformaliteiten, tarieven, contracten, het betalingsverkeer, het arbeidsrecht en wat onze studenten moeten doen. Er wordt voortdurend advies gegeven aan onze onderdanen en onze bedrijven die zaken willen blijven doen met het Verenigd Koninkrijk.

Het blijft speculeren waar we naartoe gaan. Komen we toch tot een deal? Er is nu een nieuwe koerswijziging door het overleg met de oppositie. Komen we tot een douane-unie? Laten we dat hopen.

Het ziet ernaar uit dat de brexit er wel zal komen, maar laten we vooral niet revanchistisch zijn ten opzichte van de Britten. Het blijven onze buren. We zullen met de Britten handelsrelaties blijven onderhouden en we zullen onze studenten naar het Verenigd Koninkrijk blijven sturen.

De heer De Croo heeft het woord.

Wat mij inspireert, voorzitter, is dat de kiesstelsels toch een eigenaardig effect hebben. We hebben in vele landen een proportioneel kiesstelsel en die landen zijn verplicht om coalitieregeringen te vormen. Als men een meerderheidsstelsel heeft, dan krijgt men echter een situatie zoals de heer Van Rompuy heeft geschetst. Dat is moeilijk en ook mentaal nagenoeg onoverbrugbaar. Misschien komt daar verandering in.

Wat me treft, is dat de verwevenheid van een land – nog onafhankelijk in hun gemeenschap – enorm is. Het is net alsof men uit een roerei van 27 eieren één ei moet halen. Dat blijkt nagenoeg onmogelijk te zijn. Ik weet het wel, we hebben een kruisweg van veertien staties. Hier zijn het er misschien een paar honderden meer, maar misschien zijn het pragmatisme en de hoop toch op komst.

Minister-president, ik vraag u om de overlegtechnieken die er tussen onze bevoegdheden en de andere bevoegdheden in dit land bestaan, versneld en origineel uit te spelen. Dan hebben we hoop dat dit toch nuttig en positief kan verlopen.

De heer Vanbesien heeft het woord.

Ik zou met veel plezier van mening willen verschillen met de heer De Croo. Hij zegt dat Europa niet eensgezind kan zijn en dat het toch moeilijk is om één roerei te bakken met 27 eieren. In heel het brexitdossier is Europa echter heel eensgezind geweest. Dat is een goede zaak.

De gevolgen van de brexit zijn verder heel belangrijk voor Vlaanderen. Ik vind het goed dat we die hier bespreken en dat ons Vlaams Parlement het oog op de internationale context houdt. Maar nu is het wat het is. We weten welke mogelijke scenario’s er bestaan. We zijn, in de mate dat dat mogelijk is, voorbereid op wat er komt. Een verder debat daarover is nu niet zo effectief.

In het overleg met de federale overheid doet Vlaanderen er alles aan zodat we op een lijn zitten.

Er zijn ook steeds de tussenkomsten vanwege de ambassadeur bij het gremium van de Europese Unie. We hebben zoveel belangen te verdedigen dat we absoluut alles moeten doen om een no-dealscenario te vermijden. Dit is een economische ramp.

Dit is een economisch rampscenario. Ook al helpen we onze bedrijven en zijn we bezig met ze te laten diversifiëren – we hebben 2 miljoen euro premies uitgetrokken, we hebben een website, roadshows, seminaries, noem maar op, en we hebben allerlei maatregelen genomen –, je kunt niet garanderen dat dit geen gevolgen heeft. Het omgekeerde is waar. Het zijn zware gevolgen. Je verliest tot 28.000 jobs. Dat is dramatisch veel.

Mijnheer Vanbesien, ik ben blij dat u ook wijst op het belang van de integriteit van de interne markt. De 27 stellen dat altijd als basisvoorwaarde in de onderhandelingen. Wij staan daar volledig achter. Mijnheer De Croo en mijnheer Vanlouwe, u herinnert zich dat ik van in het begin in de commissie heb gezegd dat er zo moeilijk een oplossing kon komen voor de grens tussen de republiek Ierland en Noord-Ierland. Ik heb die backstop de kwadratuur van de cirkel genoemd. Wij hebben gezegd dat de integriteit van de interne markt voorop moet staan. Je kunt daar geen grote gaten in slaan. Je kunt alignering hebben van Noord-Ierland op de interne markt. Maar het hele Verenigd Koninkrijk als een open trechter, als een derde land, laten binnenkomen in de interne markt: dat gaat niet.

Mijnheer Van Rompuy, wat zijn tot nu toe de gevolgen? Ik heb vorige week de exportcijfers bekendgemaakt. Die zijn gelukkig niet zo dramatisch als voor dat Limburgse bedrijf dat u ontmoet hebt. De exportcijfers van Vlaanderen naar het Verenigd Koninkrijk zijn – ik zeg het uit het hoofd – met dik 2 procent gedaald in de voorbije periode. Dat heeft te maken met de zware daling van de koopkracht – nu al! – in het Verenigd Koninkrijk, met de daling van de koers van het pond, maar vooral – zoals u zelf ook al zei – met de grote daling van de export van dieselwagens. Dat heeft niets te maken met de brexit op zich maar met het feit dat het Verenigd Koninkrijk een zeer zware taks heeft ingevoerd op dieselwagens, waardoor die export fel is gedaald. Niettemin zie je al in de cijfers dat voor textiel en voor onze landbouwproducten nu al een daling is ingezet.

Voorzitter, ik herhaal wat voor mij het belangrijkste is: ik blijf hopen dat we tot een deal komen. Ik zie een wending, met een dialoog tussen meerderheid en oppositie, met het voornemen om naar het House of Commons te gaan met een zo mogelijk gezamenlijk voorstel, maar altijd uitgaand van het terugtrekkingsakkoord, dat rechtszekerheid biedt tot minstens eind 2020 en verlengbaar is, waardoor er niets verandert en de internemarktregels blijven gelden. Indien daar een gezamenlijk voorstel uit voortkomt, mogen we hoop hebben. Het voorstel voor de douane-unie had vier stemmen te kort, zelfs het voorstel voor een Noors statuut had niet zoveel stemmen te kort. We mogen hopen dat er een meerderheid is voor een gezamenlijk voorstel. Als die meerderheid er niet komt, kunnen er diverse voorstellen worden ingediend. Het allerbelangrijkste is dat het geen indicatieve stellingen meer zijn. De regering heeft gezegd dat ze zich zal gedragen volgens de wil van het parlement. Als dat niet lukt, hoop ik dat er een lang uitstel komt en dat ze deelnemen aan de Europese verkiezingen. Zo niet zal het op heel korte termijn een no-deal zijn, met alle zware gevolgen van dien.

Voor een kleine open economie als Vlaanderen is een klimaat van protectionisme altijd nefast. We zitten niet alleen met de brexit maar ook met de handelsoorlog met Trump. Tegen 10 april moet er duidelijkheid zijn. Laat ons hopen dat er de volgende dagen witte rook komt uit het Verenigd Koninkrijk en dat het wel degelijk een zachte vorm van brexit wordt of misschien wel een uitstel. Vlaanderen, maar ook Europa, heeft daar alle belang bij. We moeten ons kunnen ontdoen van die loden bol, die ons belet van ons bezig te houden met onze eigen problemen en hervormingen. Na de Europese verkiezingen moeten we met Europa stappen vooruit kunnen zetten. We moeten ons dan niet langer bezighouden met de brexit, een probleem dat werd gecreëerd door anderen en alleen maar kan worden opgelost door de Britten zelf.

De actuele vraag is afgehandeld.