Vlees: welles nietes

“Het antivlees­discours begint een bedreiging te vormen voor ons maatschappelijke welzijn. Bepaalde bevolkingsgroepen kunnen er overdreven sterk in meegaan, waardoor er nutritionele problemen ontstaan.” Dat zegt voedingsbiotechnoloog Frédéric Leroy (VUB) in Knack. Hij maakt zich zorgen over de gevolgen van het slechte imago van vlees en vond al eerder dat nuance en wetenschappelijke onderbouwing vaak ver te zoeken zijn in het debat.
 
Heeft Leroy een punt? Heeft het publieke debat zich onredelijk tegen vlees gekeerd? “Het klopt dat er veel ongenuanceerde voedingsgerelateerde berichten in de pers verschijnen, die niet gestoeld zijn op wetenschappelijk onderzoek. Ook over vlees”, zegt Nena Baeyens, woordvoerder van het Ethisch Vegetarisch Alternatief (Eva). “Dat zeggen wij ook: wij vinden niet dat vlees dé boeman is en dat alle problemen opgelost raken door veganistisch te eten.”
 
Maar over die ‘nutritionele problemen’ door vegetarisch of veganistisch eten is Baeyens duidelijk: “Kan professor Leroy met cijfers aantonen dat het aantal ongezonde mensen stijgt door vegetarisch of veganistisch te eten?” Zij wijst erop dat het Eva samen met diëtisten voedingsadvies geeft aan mensen die vegetarisch of veganistisch willen eten.
 
Ook Loes Neven van het Vlaams Instituut Gezond Leven denkt dat de nutritionele problemen goed gekend zijn bij vegetariërs of veganisten. “En wie gewoon enkele dagen per week minder of geen vlees eet, moet dat niet compenseren”, zegt Neven.
 
“Ik twijfel er niet aan dat veel veganisten goed nadenken over hun dieet”, reageert Frédéric Leroy. “Maar er zijn ook veel jonge mensen binnen de veganistische beweging die niet veel kennis hebben van nutritionele zaken. Ik baseer me op wetenschappelijke literatuur en op artsen die rapporteren dat jonge kinderen of zwangere vrouwen met tekorten soms in ziekenhuizen worden binnengebracht. Dat gebeurt, hoewel nog niet substantieel in Vlaanderen. Als mensen weinig of geen vlees eten, gaat de robuustheid in ons dieet verloren.”
 
“Ik erger me aan het niet-vlees-eten-wel-vlees-eten-debat”, zegt Neven. “Het is precies alsof je ofwel een rasechte vleeseter bent ofwel een diehard veganist. De gewone Vlaming bevindt zich ergens daartussen. Leroy en anderen blijven zich maar verdedigen tegen extreme communicatie over vlees uit een bepaalde veganistische of vegetarische hoek. Maar de gewone Vlaming wordt toch niet richting veganisme gepusht?”
 
De vraag is wat Leroy precies met ‘antivleesdiscours’ bedoelt. Niemand zal ontkennen dat een groep in de samenleving zich tegen het eten van vlees keert. Die groep mag dan wel ‘luidruchtig’ zijn, zij blijft erg klein. Volgens enquêtes van het Eva is in Vlaanderen 1 procent veganist en 3 procent vegetariër (cijfers uit 2018). Leroy geeft toe dat het ‘antivleesdiscours’ nog niet sterk aanwezig is in Vlaanderen, maar dat het wel wint aan belang.
 
Gezond mét vlees
 
Toch vindt ook Theo Niewold, voedingsdeskundige aan de KU Leuven, dat de discussie te vaak ‘voor’ of ‘tegen’ een bepaald voedingsmiddel verloopt. “Leroy heeft gelijk dat vlees niet inherent schadelijk is. Maar we moeten het hebben over hoeveelheden. Mijn eerste drie aanbevelingen zijn altijd: eet niet te veel, eet niet te veel, eet niet te veel. Het allergrootste probleem is dat we gewoon te veel eten, dus ook te veel vlees.”
 
Ook voor Neven draait het debat niet rond stoppen met vlees, maar rond minderen. “Onze voedingsdriehoek zegt dat er verschillende gezonde voedings­patronen mogelijk zijn, zowel met als zonder vlees.”
 
We eten de laatste jaren minder vlees, al voltrekt de trend zich langzaam. Het totale aangekochte volume vlees (inclusief gevogelte, wild en diepvriesvlees, maar exclusief charcuterie) bedroeg in 2008 bijvoorbeeld 34,9 kilogram per persoon, in 2017 was dat nog 28,1 kilogram. Het aantal kilogram charcuterie per persoon daalde van 11,6 kilo in 2008 naar 10,8 in 2017. “Nog altijd te veel”, zegt Neven. Ze wijst op cijfers uit 2014, waaruit blijkt dat de Vlaming 777 gram vlees per week eet, ruim 250 gram boven de aanbevelingen.