Op vrijdag 30 november 2018 oogst het onderzoeksinstituut in De Pinte een proefveld van 2 ha rubberpaardenbloemen, in het bijzijn van Vlaams minister van Landbouw Joke Schauvliege en het Nederlandse veredelingsbedrijf KeyGene. Europa is vandaag sterk afhankelijk van de invoer van natuurlijk rubber uit Azië. Tegen 2040 wil het 20% van de inlandse vraag zelf invullen. Een dreigend tekort en volatiele prijzen op de wereldmarkt voeden die ambitie. Minister van Landbouw Joke Schauvliege: “Binnen de Vlaamse landbouw is er interesse voor alternatieve teelten met groot afzetpotentieel. De rubberpaardenbloem kan op dat vlak een win-win betekenen.”
Sterke vraag naar alternatieve, lokale bron van natuurlijk rubber
Rubber is een product dat voor ontelbaar veel toepassingen wordt gebruikt. Natuurlijk rubber (in tegenstelling tot synthetisch rubber) wordt gebruikt in autobanden, meubelen, sportkledij- en schoenen en machinebouw. Zo’n 90% van de productie situeert zich in rubberboomplantages in Zuidoost-Azië. Een oprukkende schimmelziekte, de tanende interesse van lokale boeren en weersomstandigheden bedreigen die plantages, terwijl de wereldwijde vraag naar natuurlijk rubber blijft stijgen. Het gevolg zijn volatiele prijzen op de wereldmarkt en een reëel risico op tekorten in de toekomst.
In Europa is de vraag naar een alternatieve, lokale bron daarom groot. Eigen rubberproductie zou bovendien niet alleen de afhankelijkheid van import verkleinen en het concurrentievermogen van de bedrijven ten goede komen, maar ook een boost kunnen geven aan de Europese bio-economie.
Enkele cijfers over natuurlijk rubber:
Jaarlijkse wereldwijde productie 11.965.000 ton
Grootste producerende landen
Thailand 32%
Indonesië 26%
Vietnam 8%
India 8%
Jaarlijkse Europese consumptie 1.200.000 ton
Belangrijkste eindproducten in Europa
Automobilia 75%
Meubelen 12%
Sportkledij en -schoenen 5%
Machinebouw 4%
Taraxacum: voor rubber en meer
Taraxacum koksaghyz of rubberpaardenbloem is een potentiële lokale rubberbron. De wortel van de plant bevat ruim 10% natuurlijk rubber en ook nog eens 40% inuline (interessant voor de productie van bioplastics). Eén droge wortelstok weegt ongeveer 10 gram. Daar halen de onderzoekers nu al makkelijk 1 gram natuurrubber uit.
De bruikbaarheid van dit type rubber in diverse producten (bv. autobanden) werd al aangetoond in eerder onderzoek. Centraal in het net afgelopen onderzoeksproject Drive4EU stond volgende vraag:
Kan de natuurlijke rubberproductie uit rubberpaardenbloem in Europa voldoende worden opgeschaald voor een rendabele Europese productieketen? Het antwoord op die vraag is drievoudig positief:
-
Opschaling van de teelt is vandaag al haalbaar. ILVO is er op korte tijd in geslaagd de productie onder Vlaamse omstandigheden uit te breiden van experimentele veldjes van 6 m² naar 4 ha en het potentieel is nog veel groter.
-
De bioraffinage en verwerking blijken opschaalbaar. De procedés zijn relatief eenvoudig en efficiënt.
-
De kwaliteit van het eindproduct is uitstekend. Rubber van de rubberpaardenbloem is opvallend flexibel, sterk, taai en slijtvast.
Een Vlaamse teelt in wording?
ILVO-expert Hilde Muylle is ervan overtuigd: “Rubberpaardenbloem zou op termijn een succesvolle nicheteelt in de Vlaamse landbouw kunnen worden. De teelt past ook binnen een gewone teeltrotatie, zoals bv. suikerbieten”.
ILVO concentreerde zich in het project Drive4EU op de optimalisatie en opschaling van de teelt-, oogst- en bewaartechnologie. “En dat lukt allemaal prima. We zijn erin geslaagd de teelt op te schalen tot 4 ha en zijn nu klaar voor een volgende stap naar 100 en zelfs 1000 ha.”
Paardenbloem is geen veeleisende teelt. Alleen is de onkruiddruk door de trage jeugdgroei relatief groot en zijn er nog geen gewasbeschermingsmiddelen voor dit gewas erkend. Ook wat de mechanisatie van de oogst betreft, moeten nog stappen worden gezet. Maar de proeven met een prototype machine gebaseerd op een aardbeiplantenrooier zijn alvast veelbelovend.
Rubbergehaltes te optimaliseren?
Momenteel haalt ILVO in zijn veldproeven 3,5 ton droge stof aan wortels per hectare. Dat betekent zo’n 300 kg rubber per hectare per jaar. Dat is zeker niet slecht, maar via veredeling en verdere teeltoptimalisatie wordt gemikt op een verdrievoudiging. Ter vergelijking: een productieve rubberboom brengt 800 tot 2000 kg rubber per hectare per jaar op. Om economisch rendabel te zijn moet de opbrengst van de rubberpaardenbloem stijgen naar 700 tot 900 kg per hectare per jaar.
Volgens Anker Sørensen van KeyGene is dat haalbaar: “Wij als veredelaars werken aan plantmateriaal dat een dikkere penwortel levert én een hoger rubbergehalte. ILVO op zijn beurt onderzoekt de mogelijkheid van een hogere zaaidichtheid.”
Uiteindelijk wil Europa tegen 2040 20 procent van zijn binnenlandse vraag naar natuurlijk rubber zelf produceren. Dat komt neer op zo’n 250.000 ton per jaar of 1 procent van de wereldwijde productie.
Het eindproduct: een kwalitatief hoogwaardig natuurrubber voor specifieke toepassingen
Na het oogsten, wassen en (tijdelijk) bewaren wordt ruwe rubber en inuline uit de wortels geëxtraheerd. Dat raffinageproces is eenvoudig, efficiënt en kan gemakkelijk opgeschaald worden. In vergelijking met het extractieprocedé bij rubberbomen is het bovendien minder arbeidsintensief.
De ruwe rubber wordt vervolgens verwerkt tot een eindproduct. In het project Drive4EU werden succesvolle testen gedaan met autobanden, fietsbanden en producten voor de bouwindustrie. Hilde Muylle (ILVO): “Voor toepassingen met minder toegevoegde waarde in bulk is het rubber van de rubberpaardenbloem minder geschikt, maar voor specifieke robuuste toepassingen die slijtvaste en flexibele rubber vereisen is het uitermate geschikt. Uiteraard denken we dan aan banden – de auto-industrie is niet voor niets de grootste gebruiker van natuurlijk rubber wereldwijd (75%) – maar ook aan industriële bouwmaterialen of machineonderdelen. Denk bijvoorbeeld aan sluitingen in onderwatertunnels die lange tijd blootgesteld worden aan hoge druk.”
Wat nu? KeyGene en ILVO zetten onderzoek verder, geïnteresseerde partners mogen zich melden
De introductie van lokaal geproduceerd natuurlijk rubber uit paardenbloem in ons dagelijkse leven is niet veraf meer. Volgens de partners van het project Drive4EU is een doorbraak binnen 5 tot 10 jaar realistisch. ILVO en het Nederlandse onderzoeks- en veredelingsbedrijf KeyGene zetten hun samenwerking alvast verder.
Anker Sørensen (KeyGene): “Wij geloven sterk in het potentieel van rubber uit de rubberpaardenbloem en blijven daarom investeren in het gewas. Samen met ILVO zetten we in op de verdere optimalisering van de teelt. Binnen enkele jaren willen wij geschikte rassen op de markt brengen.”
Hilde Muylle (ILVO): “Wij zijn klaar om de teelt verder op te schalen en zoeken Vlaamse/Belgische rubberverwerkende bedrijven om lokale productieketens op te zetten. Geïnteresseerde partners mogen zich melden via hilde.muylle@ilvo.vlaanderen.be.”
