Vlaanderen is een waterschaarse regio

Klimaatverandering zorgt voor een evolutie naar meer extreme weersomstandigheden, met zowel langere droge periodes als meer intense regenval. Denk maar aan de zomeronweders en wateroverlast zoals wij die binnenkort ongetwijfeld ook weer zullen meemaken. Door de hoge urbanisatiegraad zijn Vlaanderen en Brussel ook daar erg gevoelig voor.

De recente droogte van voorjaar 2017 was niet eens zo extreem en bepaalde gebieden in West – en Oost-Vlaanderen hadden reeds te kampen met watertekorten. Indien de droogte één of twee maanden langer had aangehouden, zouden er effectief enorme problemen ontstaan zijn naar watervoorziening voor huishoudens, landbouw en industrie. Omdat het niet precies te voorspellen is hoelang een droogte gaat aanhouden is het belangrijk om het voorzichtigheidsprincipe te hanteren. In die zin was de maatregel van minister Schauvliege om geen drinkwater te verspillen aan het besproeien van de gazon, het wassen van de auto en voor privé-zwembaden zeer goed. Wij leverden daardoor een beetje comfort in, maar voorkwamen dat de zoetwaterreserves uitgeput geraken voor de andere, wel levensnoodzakelijke behoeften. Sommige reacties toen wezen erop dat er bij veel mensen – en zelfs ook bij beleidsmakers – de “sense of urgency” er nog niet is. Zoetwater is toch weelderig en gratis in de natuur beschikbaar, wordt vaak gedacht. Er is dus dringend nood aan meer bewustwording. De recente droogte van voorjaar 2017 heeft daar hopelijk toe bijgedragen.

De waterbeschikbaarheid in Vlaanderen en Brussel in aantal m3 per inwoner en per jaar: één van de laagste in Europa

Door de trend naar meer extreme droogte én hevigere neerslag zullen wij ons watersysteem moeten herzien. Er dient meer ingezet op hergebruik van water. Zo is het bijvoorbeeld geheel onzinnig om ons gazon te besproeien of onze auto te wassen met zuiver drinkbaar water. Regenwater is daarvoor beter geschikt. Gezuiverd afvalwater kan gebruikt worden binnen de landbouw of voor heel wat industriële productieprocessen. Ook dient er blijvend ingezet op waterbesparende maatregelen en de ontwikkeling van waterzuinige technologieën. En – héél belangrijk – wij moeten ons waterbeheer informatiseren. Via slimme sensoren en regelaars kan beslist worden wanneer welk water op welke plaats en voor welke toepassingen best gebruikt wordt. Zo zou het tijdstip waarop de wasmachine start automatisch kunnen beslist worden in functie van het tijdstip van de dag waarop het meeste water beschikbaar is. Een ander voorbeeld zijn wachtbekkens die gebruikt worden voor het tegengaan van overstromingen. Tijdens natte periodes kan men het water ophouden om ze tijdens droge periodes te gebruiken. Dit vraagt een ingenieuze aansturing van die bekkens. Waterbeheer is één van de sectoren waar informatica nog weinig ingang heeft gevonden, maar het kan perfect gekoppeld worden aan de huidige evolutie naar “smart cities” en “internet of things”. Als wij daar vanuit Vlaanderen slim mee omspringen, kunnen daar zeer interessante business cases en innovaties uit gehaald worden. Onze bedrijven, studie/ingenieursbureau’s, onderzoeksinstellingen kunnen die bovendien exporteren naar de rest van de wereld, waar dezelfde problematiek van wateroverlast, droogte én hitte alsmaar nijpender wordt. Denk maar aan de alsmaar groeiende steden. Net zoals Nederland in de rest van de wereld bekend staat voor zijn expertise op het vlak van kustbescherming, en alle burgers de noodzaak tot die bescherming ook in hun hart dragen, zou Vlaanderen trendsetter moeten worden voor oplossingen inzake stedelijke hitte, droogte en wateroverlast. De overheid kan en moet hier ondersteunend werken. De beste oplossingen zijn deze die uit een co-creatie voortvloeien door de zakenwereld, overheden, onderzoekers én burgers. Zo krijgen wij ook de negatieve bijklank – die water vaak heeft – weg en keren het om in een positief verhaal van kansen en opportuniteiten, met aandacht voor de enorme intrinsieke waarde die water – als bron van leven en beleving – heeft.

Deze en andere aanbevelingen zijn ook te vinden in het rapport Vlaanderen wijs met water die wij recent met de Koninklijke Vlaamse Academie van België opmaakten.

Enkele referenties:

• Ntegeka, V., Wolfs, V., Willems, P. (2017), 'Impact van klimaatverandering op meteorologische droogte', Studierapport voor Vlaamse Milieumaatschappij
• Tabari, H., Taye, M.T., Willems, P. (2015), ‘Water availability change in central Belgium for the late 21th century’, Global and Planetary Change, 131, 115-123
• Vansteenkiste, Th., Tavakoli, M., Ntegeka, V., De Smedt, F., Batelaan, O., Pereira, F., Willems, P. (2014), ‘Intercomparison of hydrological model structures and calibration approaches in climate scenario impact projections’, Journal of Hydrology, 519, 743–755

Meer informatie bij de studies naar de impact van de klimaatverandering en toenemende urbanisatie op de waterhuishouding in Vlaanderen: http://www.kuleuven.be/hydr/CCI-HYDRnl.htm