De vrije beroepen vertegenwoordigen bijna één derde, of 30,27% van het totaal aantal zelfstandigen. In vergelijking met tien jaar geleden is dit een stijging met maar liefst 62,46%. Met een stijging van 4,74% het afgelopen jaar is de sector van de vrije beroepen opnieuw de sterkst groeiende sector. “Die cijfers lijken op het eerste gezicht positief, maar een continue aangroei van het aantal vrije beroepen kan op termijn onhoudbaar worden”, reageren Marieke Wyckaert, voorzitter van de Federatie Vrije Beroepen, en Jan Sap, secretaris-generaal van de Federatie Vrije Beroepen. “Er is nu al heel wat concurrentie onder de vrije beroepen en voor velen is het een uitdaging het hoofd boven water te houden”. Uit de Polsslag 2018 blijkt nog dat bijna 1 op 3 zelfstandigen in een vrij beroep start, dat steeds meer vrouwen kiezen voor een vrij beroep, dat er een groot aantal stopzettingen is bij de 25 tot 45-jarigen en dat de vrije beroepers samen bijna 300.000 mensen tewerk stellen.
Stijgende trend in bijna alle sectoren van het vrije beroep
De afgelopen tien jaar vertoonde deze stijgende trend zich in de meeste beroepssectoren van het vrije beroep. De sterkste groeiers zijn de intellectuele diensten met een stijging van 117,82% en de paramedici met een stijging van 67,32%. Ook het aantal architecten steeg de voorbije tien jaar met 22,22%, de advocatuur met 22,09%, de dierenartsen met 16,11%, en de fiscale sector en vastgoedsector met 11,24%. “Die populariteit is goed nieuws, maar betekent ook dat de beschikbare opdrachten (die zeker niet in het zelfde ritme mee stijgen) onder steeds meer beoefenaars moeten worden verdeeld, waardoor het in een aantal beroepen, zoals advocaten, dierenartsen en architecten, steeds moeilijker wordt om rond te komen”, zegt Marieke Wyckaert.
Starters in een vrij beroep
Enkele maanden geleden werd in verschillende media bericht over de 'te grote bescherming van vrije beroepers, die de instroom en normale concurrentie zouden afremmen.' De snel gemaakte conclusie dat vrije beroepen overbeschermd zouden zijn, staat in schril contrast met de cijfers over het aantal starters in een vrij beroep. In 2017 startten 34 696 personen in een vrij beroep, dat is 30,28% of bijna één derde van het totaal aantal starters in een zelfstandige activiteit (114.601). Het vrije beroep is daarmee de sector met het grootste aantal starters in 2017. Ten opzichte van vorig jaar is dit een stijging van 9,49% en in vergelijking met vijf jaar geleden zelfs een stijging van 33,45%. “Heel wat vrije beroepssectoren bereiken het kritische verzadigingspunt door een (te) grote instroom. In deze context moeten we ons durven afvragen of de toegang tot al die vrije beroepen niet net 'te makkelijk' in plaats van 'te moeilijk’ is geworden,” aldus Jan Sap.
Meer dan de helft van de vrije beroepers start voor het vijfendertigste levensjaar (51,92% of 18.031 personen). De meeste beoefenaars starten tussen de leeftijd van 25 tot 35 jaar (36,87%) en ook in de leeftijdscategorie van 35 tot 45 jaar starten heel wat vrije beroepers (24,03%).
Steeds meer vrouwen kiezen voor een vrij beroep
In 2017 startten voor het vijfde jaar op rij net iets meer vrouwen dan mannen in een vrij beroep (52,50% tegenover 47,50%). In 2017 zijn de mannelijke beoefenaars nog steeds in de meerderheid: er waren 55,20% ofwel 181.750 mannen tegenover 44,80% ofwel 147.514 vrouwen aan de slag in een vrij beroep. Volgens Marieke Wyckaert zet de vervrouwelijking in het vrije beroep zich voort. “Qua aantal beroepsbeoefenaars zijn de mannen nog in de meerderheid, maar de kloof verkleint doordat steeds meer vrouwen instromen”.
Dat vrouwelijke beroepsbeoefenaars aan een opmars bezig zijn, blijkt duidelijk wanneer we de cijfers van het afgelopen decennium in rekening brengen. In vergelijking met 10 jaar geleden (2007) zijn er vandaag 72,80% meer vrouwelijke en 54,94% meer mannelijke vrije beroepers. In absolute cijfers vertaalt deze toename zich in 62.146 vrouwen en 64.443 mannen.
Stoppers in een vrij beroep
In 2017 hebben 12.949 vrije beroepers hun activiteit stopgezet. Met 22,42% van het totaal aantal stopzettingen in een zelfstandige activiteit, komt de sector van het vrije beroep daarmee op de derde plaats in het aantal stopzettingen (na handel en nijverheid). Tegenover vorig jaar zijn er 2,56% meer stoppers.
Opmerkelijk is het grote aantal stopzettingen bij de 25 tot 45-jarigen. 32,14% stopt tussen de 25 en 35 jaar en 20,65% stopt tussen de 35 en 45 jaar. Op beroepsniveau zien we een grote uitval bij de jonge beroepsbeoefenaars (25-35 jaar) bij de advocaten (65,45%), gerechtsdeurwaarders (62,50%), architecten (54,83%), dierenartsen (41,26%) en paramedici (39,56%). “Een mogelijke verklaring is het groot aantal studenten dat uit de opleiding uitstroomt en dat na hun stage beslist om te stoppen. Na hun stage zijn deze mensen ook gegeerd op de arbeidsmarkt”, zegt Jan Sap. “Ook de combinatie werk-privé en de concurrentiedruk in bepaalde beroepsgroepen spelen een grote rol. De vrij beroeper van vandaag is niet meer de vrij beroeper van pakweg 20 jaar geleden, hij wordt meer en meer ‘ondernemer’. Dat betekent ook meer concurrentie, meer rompslomp, meer gevraagde expertise, meer investeringen (bv. in digitale hulpmiddelen,) mondigere cliënten of patiënten…. Een deel van de mensen onderschat dit en haakt snel af.”
Tewerkstelling
In 2017 stelden de vrije beroepers 297.081 werknemers tewerk. In de periode 2007-2017 steeg de tewerkstelling bij de vrije beroepen met bijna één vijfde (18,42%) ofwel 46.207 werknemers. De toename van de tewerkstelling vertoont zich in alle sectoren. De grootste groei deed zich voor in de sector van de economische beroepen met een stijging van 57,36%. De grootste groep werknemers is dan weer tewerkgesteld in de zorgsector met 19,73% of 58 599 werknemers.
In 2017 bedraagt het aantal vrije beroepsbeoefenaars dat personeel tewerk stelt 43.217, een lichte stijging in vergelijking met het jaar voordien. Ook hier is de zorgsector de grootste werkgever met een aandeel van 26,73%. “Toch zijn vrije beroepers een nog al te vaak onderschatte werkgever”, aldus nog Jan Sap.
Sinds 1993 bundelt de Federatie Vrije Beroepen in haar Polsslag van het vrije beroep jaarlijks het beschikbare statistische materiaal met betrekking tot haar doelgroep, met name de zelfstandige vrije beroepen.
