Resultaten van de EU-onderhandelingen met Japan en Singapore

De voorzitter

De heer Vanlouwe heeft het woord.

Minister-president, op een gezamenlijke persconferentie in Straatsburg van EU-commissarissen Malmström en Katainen werden op 18 april 2018 de resultaten van de onderhandelingen over de economische partnerschapsovereenkomst met Japan en de handels- en investeringsovereenkomst met Singapore voorgesteld. De Europese Commissie heeft deze resultaten nu overgemaakt aan de Raad. Ik zou de oppositie, die hier niet aanwezig is, toch al willen waarschuwen dit tijdig te willen opvolgen en niet op het laatste moment met kritiek af te komen op deze partnerschaps- en handels- en investeringsovereenkomst.

De onderhandelingen tussen de Europese Unie en Japan over een strategische partnerschapsovereenkomst werden nog niet afgeklopt, maar bevinden zich wel in het eindstadium. De overeenkomsten met Japan en Singapore bevatten naast hoofdstukken over handel, ook heel wat hoofdstukken over duurzame ontwikkeling, veiligheid, milieu- en consumentenbescherming et cetera. Het is nuttig dat we dit nu reeds benadrukken, want ik verwacht binnen een of twee jaar dat de nodige kritiek zal komen dat er weinig of geen debat zal zijn geweest, maar ik stel vast dat de leden van de oppositie dit nu niet opportuun vinden.

Wanneer de Raad de overeenkomsten nu aanneemt, zullen ze worden voorgelegd aan het Europees Parlement. Voor de overeenkomst met betrekking tot investeringsbescherming met Singapore zal er ook een ratificatieprocedure op lidstaatniveau moeten plaatsvinden ingevolge het gekende Singapore-arrest. De onderhandelingen over het luik investeringsbescherming met Japan worden nog verdergezet.

Minister-president, hoe verwelkomt u deze bekendmaking door de Europese Commissie over de akkoorden met Japan en Singapore? Kunt u wat toelichting geven over de bereikte akkoorden en hun impact op onze economie in Vlaanderen? Kunt u meer toelichting geven bij de volgende stappen waarbij Vlaanderen rechtstreeks dan wel onrechtstreeks wordt betrokken? Op welke manier meent u dit in goede banen te kunnen leiden?

Minister-president Bourgeois heeft het woord.

Collega's, ik wil er nog even aan herinneren dat ik naar aanleiding van de beslissing van de Europese Commissie om het Comprehensive Economic and Trade Agreement (CETA) als een gemengd verdrag te beschouwen, heb voorgesteld om over te gaan tot de splitsing tussen enerzijds handels- en anderzijds investerings- en investeringsbeschermingsverdragen. Ik denk dat ik daarmee bij de eerste regeringsleiders was binnen de EU, zo niet de allereerste, die dit verdedigd heeft. Ik ben blij dat wat Singapore betreft, nu wordt gewerkt in de lijn van het Singapore-advies dat daarna verstrekt is door het Europese Hof van Justitie. Daarbij is gezegd dat handel de exclusieve bevoegdheid is van de Europese Commissie, investeringen de indirecte, gemengde bevoegdheid, zoals uiteraard ook de investeringsgeschillenbeslechting, aangezien het dan gaat over overdracht van bevoegdheid door de lidstaten.

Ik ben ook tevreden dat in de investeringsbeschermingsregeling met Singapore een Investment Court System (ICS) opgenomen wordt, net zoals bij CETA, en dat daar een overeenkomst is om, net zoals met de Canadezen, verder werk te maken van een multilateraal investeringshof een Multilateral Investment Court (MIC). Dat zijn zaken die ik toejuich.

Met Japan is onderhandeld van 2013 tot 8 december 2017. Er is een akkoord over handel. Het akkoord over investeringsbescherming wordt, zoals u zelf zegt, nog verder onderhandeld. We hebben het altijd heel nauwgezet opgevolgd om onze Vlaamse belangen zo veel mogelijk te laten meenemen. Ik verwijs ook naar vroegere antwoorden die ik daaromtrent gaf. Commissievoorzitter Juncker heeft het als een erezaak beschouwd om de goedkeuring van de handelsovereenkomst snel op te starten. Er is veel werk verzet van Europese zijde de laatste maanden. De juridische opschoning, de ‘legal scrubbing’, alsook de vertaling zijn beide afgerond op zeer korte tijd, op minder dan de helft van de tijd die daar normaal voor nodig is. We zijn blij met die inzet. Wij hopen dat de goedkeuringsprocedure spoedig kan verlopen zodat het akkoord in het voorjaar van 2019 in werking kan treden.

De beide akkoorden zijn van groot belang. Ik denk dat in de eerste plaats moet worden gewezen op het strategische belang ervan. In tijden van protectionisme, in tijden van onzekerheid over vrijhandel, slaagt de EU erin om opnieuw de toon te zetten door een akkoord te sluiten met Singapore, door een akkoord te sluiten met Japan. Er zit er ook een in de pijplijn met Vietnam. Het is heel goed dat dit signaal de wereld ingaat en dat de EU werk blijft maken van die internationale handel en aanpak in de wereld.

Samen met Japan vormt de EU een markt van 600 miljoen inwoners, die samen goed zijn voor één derde van het mondiale bnp. In termen van handelswaarde zal 96,2 procent van de Japanse tarieven verdwijnen vanaf de effectieve inwerkingtreding van het vrijhandelsakkoord. Uitgedrukt in aantal tarieflijnen, zal 91 procent van de tarieven verdwijnen vanaf de inwerkingtreding. De langste liberaliseringstermijn bedraagt vijftien jaar. Bijzonder belangrijk zijn ook de resultaten op het vlak van het wegwerken van de niet-tarifaire barrières.

Ook op het vlak van diensten en investeringen werden belangrijke barrières aangepakt. Europese bedrijven zullen ook toegang hebben tot de overheidsopdrachten van centrale overheidsentiteiten en de 48 zogenaamde ‘core cities’ in Japan. De markt gaat dus open voor onze aannemers, onze wegenbouwers, onze bruggenbouwers, havenbouwers, baggeraars enzovoort.

Singapore is het eerste ASEAN-land waarmee de EU een bilateraal handelsakkoord sluit en het is bovendien de grootste handelspartner van de EU in de ASEAN-regio. Het is voor heel wat Europese bedrijven een hub naar de bredere regio, zowel voor export als voor investeringen. De tarieven van Singapore stonden veelal al op nul voor EU-bedrijven, maar deze werden nu in het akkoord ‘gebonden’ zodat Singapore ze niet meer kan verhogen. Dit was nog niet in een verdrag opgenomen. Er waren blijkbaar nog wel tarieven voor een aantal alcoholische dranken.

Daarnaast is het werken met internationale standaarden belangrijk voor het verwijderen van technische barrières voor de handel. Zoals bij Japan is dit heel belangrijk voor de automobielsector, waar de EU-regels worden erkend door Singapore, voor de meeste elektronica wordt het dubbel testen afgeschaft, er zijn nu ook afspraken over normen voor voeding enzovoort. Ook de markten voor diensten en investeringen en overheidsopdrachten worden verder geopend met Singapore.

Deze net genoemde algemene resultaten vertalen zich uiteraard ook naar Vlaanderen: Japan stond in 2017 op de negentiende plaats als exportmarkt met 2,96 miljard euro voor Vlaanderen. Vlaanderen staat voor 90,29 procent van de Belgische totaalexport naar Japan. In 2016 brachten we nog een staatsbezoek, waar ik onder anderen in een overleg met premier Shinzo Abe nog eens heb gewezen op het belang van het handelsakkoord.

U weet dat Japan tot nog toe een vrij gesloten markt was, zeker voor agrovoedingsproducten. De Vlaamse voedingssector kan alleen maar wel varen bij de opening van die markt. Het wegwerken van de handelsbarrières in Japan wordt dan ook zeer positief onthaald. Japan is tevens de zesde grootste buitenlandse investeerder in Vlaanderen.

De andere prioritaire offensieve belangen voor Vlaanderen in het handelsakkoord met Japan waren: de verlaging van de tarieven voor de meeste van onze prioritaire agrovoedingsproducten – de tarieven worden gefaseerd naar nul gebracht; niet-tarifaire belemmeringen inzake bier; technische obstakels voor handel met betrekking tot de auto-industrie, chemie, metaal- en farmaceutische producten en textiel; respect voor internationale standaarden; versoepeling en harmonisering van importcontroles; betere toegang tot de dienstensector; het openen van een groot aantal openbare aanbestedingen en investeringen; en duurzame ontwikkeling. Algemeen genomen, kunnen we stellen dat de resultaten voor deze Vlaamse belangen positief tot zeer positief zijn. Indien u graag meer gedetailleerde informatie wilt krijgen over bepaalde elementen, wil ik u vragen om deze in te dienen als schriftelijke vragen. Ik kan natuurlijk niet voor elk van die sectoren opsommingen beginnen te geven.

Wat Singapore betreft: dit is een kleinere markt, maar een zeer koopkrachtige markt en een belangrijke exportmarkt voor ons met een zeer strategische ligging. Het is een draaischijf voor toegang tot andere markten in Zuidoost-Azië en is het eerste ASEAN-land waarmee de EU een bilateraal handelsakkoord bereikt.

De volgende stap, de echte start van de goedkeuringsprocedure, werd op 18 april door de Europese Commissie gegeven met het voordragen van de besluiten aan de Raad van Ministers van de EU. Die worden nu eerst door het EU-Handelscomité besproken. Daarna klimmen ze verder omhoog in de raadsstructuren, tot op het niveau van de Raad van Ministers.

Op de Raad Buitenlandse Zaken-Handel van 22 mei 2018 werd een eerste keer hierover gesproken. De splitsing van het akkoord met Singapore in een handelsakkoord en een investeringsbeschermingsakkoord werd hierbij niet gecontesteerd. De Commissie gaf hierbij duidelijk aan dat ze voor het investeringsbeschermingsakkoord geen voorlopige toepassing voorstelt, wat ook logisch is, gelet op het gemengde karakter.

Het Free Trade Agreement (FTA) is EU only en treedt in werking na de afronding van de procedure op het Europese niveau. De Raad zal de akkoorden voorlopig goedkeuren zodat de partijen de teksten kunnen ondertekenen. Voor de EU en Japan is dat gepland op 11 of 12 juli 2018. Voor de EU en Singapore is dit gepland voor 18 of 19 oktober in de marge van de ASEM-top.

Voor de handelsakkoorden is het daarna aan het Europees Parlement om in te stemmen. Enkel na instemming door het Europees Parlement kan de EU formeel de akkoorden goedkeuren. Wat het investeringsbeschermingsakkoord met Singapore betreft, moet niet enkel het Europees Parlement instemmen. Ook de nationale goedkeuringsprocedures moeten worden doorlopen.

Uiteraard is met de formele goedkeuring het werk niet afgelopen. Het Departement Buitenlandse Zaken en FIT bereiden de inwerkingtreding van deze akkoorden zeer goed voor, onder meer via informatievoorziening aan de Vlaamse bedrijven, zodat ze zo snel mogelijk van de voordelen ervan kunnen genieten.

De heer Vanlouwe heeft het woord.

Minister-president, dank u voor uw zeer uitgebreid antwoord. Ik kijk alvast uit naar het schriftelijk verslag van uw antwoord en de bijlage die u zult bezorgen.

Ik heb ook gelezen dat – dat kan interessant zijn voor het verslag – het geheel van douanerechten die Europese bedrijven per jaar storten aan Japan, meer dan 1 miljard euro bedraagt. Natuurlijk is dat gespreid over alle Europese bedrijven die exporteren naar Japan. Ik heb ook gelezen dat de onderhandelingen tussen Japan en de Europese Unie gedurende vele jaren bijzonder moeilijk en stroef verliepen. Ik ga me er niet over uitspreken, maar ik citeer wat ik hier lees: “(…) tot het aantreden van Trump de gesprekken een nieuw elan kregen, en plots alles in een stroomversnelling kwam.” Daarover zal ik me niet verder uitspreken.

Ik dank u ook voor de toelichting over de volgende stappen die werden gezet, binnen de raadsstructuren en relatief binnenkort voor de Raad van Europese ministers. Ik noteerde dat de goedkeuring voor het EU-Japanverdrag 11 juli, onze feestdag, was. Het EU-Singaporeverdrag is voor de Aziëtop in oktober. Daar moeten we rekening houden met de goedkeuring per lidstaat.

Daarover heb ik nog een kleine vraag. We hebben de hele CETA-discussie gekend, en morgen zullen we die hier hopelijk afsluiten. Vreest u niet dat er plots vanuit het niets opnieuw een gelijkaardige oppositie kan ontstaan tegen die goedkeuring per lidstaat?

Ik ga nog even in op die laatste vraag. Het kan natuurlijk dat bepaalde lidstaten of deelstaten problemen maken over het investeringsbeschermingsakkoord. Het handelsverdrag is uitsluitend een Europese bevoegdheid. Voor Japan is er alleen maar een handelsverdrag op dit ogenblik.

Mijns inziens – maar wie ben ik – geeft dat geen onoverkomelijke problemen, omdat het geen betrekking heeft op de interne markt, en handel wel. Als je geen investeringsbeschermingsakkoord kunt hebben voor Slowakije, Oostenrijk of Wallonië, om maar wat te noemen, kan dat perfect, aangezien het een gemengd verdrag is. Je kunt zeggen dat het geldt in een aantal lidstaten en in een aantal andere niet. Je kunt niet invoeren in een bepaald land en een hele interne handel hebben zonder dat dit geldt voor de hele Europese interne markt. Dat moet misschien nog eens nader worden bekeken, maar mijn eerste aanvoelen is dat dit niet leidt tot onoverkomelijke problemen omdat het alleen slaat op dat aspect van indirecte investeringen en investeringsbescherming, en niet op vrijhandel.

De heer Kennes heeft het woord.

Ik wil mijn tevredenheid uitdrukken over het feit dat we er met de Europese Unie in geslaagd zijn om zo'n verdrag met Japan voor te bereiden, want Japan is een wat gesloten samenleving. Het is wel een sterke, moderne samenleving met een grote economische impact, maar het blijft nog altijd wat beschermend voor buitenlandse import, invloeden en migratie. Als we erin geslaagd zijn barrières weg te werken en toegang te krijgen tot overheidsopdrachten – hun agro-alimentaire markt wordt heel goed beschermd, maar daar komen ook openingen in –, dan wordt er goed werk geleverd.

Ik sluit me ook aan bij de bekommernis dat we dit in het parlement goed voorbereiden, dat de mensen van de oppositie die hier vandaag niet zijn, op een bepaald moment samen met andere krachten in Vlaanderen de kans krijgen om hun licht hierover te laten schijnen.

Dit zal niet meer voor de zomer gebeuren. In de loop van de komende maanden moeten we in deze commissie maar eens een hoorzitting organiseren. Dit is van groot belang voor Vlaanderen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.