Dat is het uitgangspunt van de 16 onderzoekscentra uit Europese 11 landen die betrokken zijn bij het Horizon2020 onderzoeksproject SURE-farm (voluit “Towards SUstainable and Resilient EU FARMing systems”). De veerkracht van de landbouwsector is een belangrijke doelstelling van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De uitdagingen worden de jongste jaren alleen maar groter.
Uitdagingen en onzekerheden
Europese landbouwers krijgen steeds meer te maken met prijsschommelingen. Met extremere weersomstandigheden die de oogstzekerheid verminderen. Ook daalt het aantal bedrijven. De beroepsgroep vergrijst en de overblijvende bedrijven worden vaak groter. Consumenten gaan bewuster om met hun voeding zodat hun koopgedrag verandert.
Er zijn qua uitdagingen sterke verschillen tussen de Europese regio’s. Sommige zijn kwetsbaarder voor klimatologische of ziekterisico’s. Andere zien zich geconfronteerd met een veranderende houding ten opzichte van de landbouw.
Enkel veerkrachtige bedrijven kunnen al deze uitdagingen het hoofd bieden. Er is daarom vraag naar de benodigde trajecten om de drie types van veerkracht in Europa te ontwikkelen, nl. stabiliteit, flexibiliteit en transitie.
In het onderzoeksproject SURE-Farm gaat een groep Europese onderzoekers de beleidsmakers en de sector ondersteunen bij het verbeteren van de veerkracht van de landbouwsector. De onderzoekers zijn van mening dat traditionele strategieën niet volstaan. Veerkracht gaat veel verder dan de veronderstelling dat beleidsmaatregelen en marktinstrumenten gericht moeten zijn op robuuste bedrijven en inkomens, die stabiel blijven als ze onder druk komen te staan door externe of interne uitdagingen.
Projectcoördinator van SURE-farm Prof. Miranda Meuwissen (WUR): “Soms zijn radicale veranderingen nodig in de manier waarop goederen en diensten worden geproduceerd, gefinancierd en op de markt gebracht. Het zijn niet de bedrijven op zich die centraal moeten staan in het beleid, maar de functies die zij vervullen, zoals de productie van voedsel, het genereren van inkomens in plattelandsgebieden, en het leveren van ecosysteemdiensten. Dit kan enkel worden bereikt als meerdere processen gelijktijdig aangepakt worden. Denk daarbij aan de Europese beleidsvorming, risicomanagement, demografische verandering, institutionele verandering en nieuwe manieren van produceren. De landbouwsector moet zelf bijdragen aan veerkracht via bottom-up leerprocessen, ondernemerschap en innovatie.”
SURE-farm in de 11 landen
In de 11 betrokken Europese landbouwregio’s wordt de veerkracht van specifieke landbouwtypes bestudeerd. In elke regio zullen de lokale uitdagingen en functies van de landbouw geanalyseerd worden en zal onderzocht worden welke factoren impact hebben op de veerkracht van de bedrijven en hoe deze beïnvloed worden door het beleid. Voor sommige bedrijven zullen strategieën die inzetten op stabiliteit volstaan. Anderen zullen zich moeten aanpassen of zelfs transformeren om hun essentiële functies te kunnen behouden. Deze trajecten zullen samen met landbouwers en belanghebbenden ontwikkeld worden, aangezien de nodige kennis doorgaans niet beschikbaar is in statistieken en databases.
Vlaanderen focust op melkveehouderij
SURE-farm heeft in Vlaanderen gekozen om te werken op de intensieve melkveehouderij.
Erwin Wauters (ILVO): “Melkveebedrijven zetten vooral in op groei. Ze zijn vaak sterk afhankelijk van externe inputs en worden ook kapitaalintensiever. Dat brengt vooral financiële risico’s met zich mee. Deze worden versterkt door volatiele melkprijzen die het gevolg zijn van het wegvallen van het quotum drie jaar geleden. “
Erik Mathijs (KULeuven): “Een heel diverse set aan onderzoeksmethodes geeft ons inzicht in factoren die bepalend zijn voor de veerkracht van onze Vlaamse melkveebedrijven. Naast het kwantitatieve modelleren van de impact van veerkracht-verbeterende strategieën en regelgeving, gebruiken we ook co-creatie met stakeholders. We vertrekken van uitgebreide scenario’s van uitdagingen en zoeken samen met de sector naar effectieve en bruikbare strategieën, om bijvoorbeeld de sector aantrekkelijker te maken voor nieuwkomers en toekomstige generaties.”
De Vlaamse SURE-Farm onderzoekscentra geven ook aandacht aan de vraag hoe het beleid de uitvoering van deze strategieën optimaal kan ondersteunen.
