Parlementaire vragen inzake krachtdadiger beleid luchtkwaliteit

De voorzitter

De heer Tobback heeft het woord.

Voorzitter, de gemiddelde mens kan ongeveer een paar minuten voort zonder te ademen. Ademen is bijgevolg geen optionele activiteit. In tegenstelling tot eten en drinken is het ook niet iets wat we selectief kunnen doen. Al wat we inademen en in de lucht zit, krijgen we mee binnen. Daarom is zuivere lucht belangrijk, daarom zijn er zowel nationale, Vlaamse als Europese regels, en daarom zijn nogal wat mensen bezorgd wanneer die normen worden overschreden.

Minister, in Vlaanderen worden die normen al zeer lang overschreden. Het gaat langzaam vooruit, maar het gaat in elk geval te langzaam. Om die reden is u een dagvaarding betekend door verschillende middenveldorganisaties die een krachtiger beleid vragen. In een eerste reactie hebt u gezegd dat een dergelijke rechtszaak niet veel kans maakt, maar dat is op zich bijzaak. Dat is een antwoord op de verkeerde vraag.

De echte vraag is of het, in plaats van enkel uw advocaten instructies over het proces te geven, na de vaststelling dat in heel Vlaanderen of in zowat alle stedelijke gebieden in elk geval de Europese en de eigen luchtkwaliteitsnormen worden overschreden, niet belangrijker is ook uw administratie instructies te geven over de uitwerking van een urgentieplan dat heel Vlaanderen bestrijkt en dat niet enkel tegen 2030 resultaten zal boeken in de regio Antwerpen. U zou kunnen ingaan op de suggestie om met de Vlaamse Regering geen infrastructuurprojecten meer op te zetten indien er een stijging van het NO2-gehalte uit zou kunnen voortvloeien. Dat zijn twee zeer concrete voorstellen van de organisaties die een rechtszaak overbodig zouden kunnen maken.

Minister, mijn vraag is zeer duidelijk. Ik vind dat u hier absoluut op zou moeten ingaan. Bent u hiertoe bereid?

Mevrouw Meuleman heeft het woord.

Voorzitter, de luchtkwaliteit zit overal. We hebben het project AIRbezen gehad. Er is het project CurieuzeNeuzen Vlaanderen. Er zijn de metingen van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), die ook aantonen dat er zo goed als overal in Vlaanderen een probleem is met het halen van de normen. Er zijn de absoluut verontrustende metingen van Greenpeace in scholen geweest. Daarop is een reportage van Pano gevolgd die duidelijk heeft gemaakt hoe groot het probleem eigenlijk is. We zien in Brussel protesten aan de scholen. Kinderen, leerkrachten en ouders gaan de straat op en sluiten straten af omdat ze de slechte luchtkwaliteit beu zijn. Mensen willen propere lucht. Kinderen willen buiten kunnen en ouders zijn het beu meer puffers en aerosoltoestellen te moeten kopen.

Minister, uiteindelijk hebben Greenpeace en twee Antwerpse middenveldorganisaties u gedagvaard. Uw reactie was dat dit in de lijn der verwachtingen lag want u had al een aanmaning gekregen, dat het voor Greenpeace nooit genoeg zal zijn, dat u de mensen niet kunt verplichten hun auto te laten staan en dat dit niet enkel een Vlaams probleem is. Dit was een absoluut bedroevende reactie voor een minister van Leefmilieu.

Op datzelfde ogenblik heeft de Nederlandse staatssecretaris Stientje van Veldhoven wel met een plan gekomen, want haar hingen gelijkaardige rechtszaken boven het hoofd. Er is een duidelijk plan gekomen met maatregelen en een soort van pact tussen de steden, de gemeenten en de hogere overheid. Meer dan honderd maatregelen moeten de luchtkwaliteit verbeteren.

Dat plan is niet perfect, maar het is beter dan het Vlaams luchtkwaliteitsplan, want dat is er nog steeds niet.

In 2017 zou er een nieuw plan komen. Het is nog steeds wachten op een deftig luchtkwaliteitsplan dat een antwoord zal bieden op de problemen, op de zaken die aangekaart worden in de aanmaning die u op 11 september vorig jaar kreeg en waarop u al een antwoord had kunnen bieden om een rechtszaak te vermijden. U hebt dat niet willen doen, u bent niet met een antwoord gekomen. Gaat u dat nu doen om een veroordeling te voorkomen?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Jullie vraag is: wat is nu de reactie op de dagvaarding van Greenpeace en een aantal actiegroepen? Eerst en vooral is het goed dat de aandacht wordt gevestigd op de luchtkwaliteit in Vlaanderen. Het klopt natuurlijk dat we er nog niet helemaal zijn en dat er bijkomende maatregelen moeten worden genomen. We halen – ik wil dat toch herhalen – wel de Europese norm. De Europese norm is 40 microgram fijn stof per kubieke meter lucht. We halen die norm. Inderdaad, inzichten veranderen en ook wetenschappers zeggen nu dat de 40 microgram die op Europees niveau is afgesproken, eigenlijk naar 20 microgram fijn stof per kubieke meter lucht moet. Uiteraard zullen wij ook daarvoor bijkomende actie ondernemen, dat heb ik ook altijd gezegd. Ons nieuw fijnstofactieplan zal zich enten op die 20 microgram. Op dat vlak houden we ook absoluut rekening met de nieuwe wetenschappelijke inzichten.

Ik wil heel uitdrukkelijk aangeven – en dat wordt altijd geduid alsof ik zou zeggen dat alles in orde is en er niets bijkomend moet gebeuren – dat de luchtkwaliteit de jongste tien tot vijftien jaar onbetwistbaar fel is verbeterd. Het klopt dat we er nog niet zijn, maar het is wel belangrijk. Mevrouw Meuleman, u doet alsof het allemaal nog nooit zo slecht is geweest. Dat is helemaal niet zo. Misschien toch een vergelijking: 2003-2004. U kent die jaren zeer goed, mijnheer Tobback. U was toen zelf minister van Leefmilieu. Mevrouw Meuleman, uw partij was toen verantwoordelijk voor Leefmilieu. In 2003-2004 waren er 120 dagen per jaar overschrijding van de Europese norm. Nu, tien jaar later: 12 dagen. (Applaus bij CD&V)

Doen alsof er niets gebeurt en er geen plannen zijn, klopt absoluut niet. U hoort mij niet zeggen: ‘We zijn er, we moeten niets doen.’ Integendeel, we hebben nu al actieplannen, die hebben resultaat. We zijn ook de eerste Vlaamse Regering die de ontdieseling heeft ingezet. Wij hebben de moed gehad om de verkeersbelasting te vergroenen, wij hebben de moed gehad om de belasting op inverkeerstelling ook te gaan vergroenen, en voor het eerst in de geschiedenis zien wij dat de ontdieseling in Vlaanderen zich doorzet. Wij zijn een Vlaamse Regering die ook de lage-emissiezones heeft ingevoerd. We zien dat de eerste zone in Antwerpen vandaag een feit is.

We ondernemen dus actie. Uiteraard zullen we bijkomend actie ondernemen. In de plaatsen waar we nog bijkomende maatregelen moeten nemen, bijvoorbeeld in Gent, hebben we samen met het stadsbestuur, waar uw partij ook deel van uitmaakt, een actieplan opgemaakt met bijkomende maatregelen. U komt nu zeggen: ‘Dat is niet goed, want u hebt nog altijd niets gedaan.’ Waarom heeft uw partij dan zijn handtekening onder die plannen gezet?

Het klopt dat wij op dit moment de laatste hand leggen aan een nieuw luchtactieplan. Ik ben daarnet nog eens gaan kijken naar wat jullie voorstellen. Ik heb uw voorstel van resolutie gelezen, mevrouw Meuleman. Ik ben ook gaan surfen op de website van sp.a. Ik heb er heel ver moeten zoeken, maar het stond onder het natuurbeleid. Wat zegt sp.a? Om het op te lossen, moeten we werk maken van een nieuwe ruimtelijke ordening. Wel, u wordt op uw wenken bediend. Vrijdag staat op de agenda van de Vlaamse Regering het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Mevrouw Meuleman, wat lees ik in uw voorstel van resolutie? Twee zaken, ten eerste: maak verder werk van de lage-emissiezones en ten tweede, zorg ervoor dat in Vlaanderen iets gedaan wordt aan de houtkachels. U weet dat op dat vlak ook actie wordt ondernomen. Ik denk dus dat wij zeker onze verantwoordelijkheid nemen. U hoort me niet zeggen: ‘business as usual’. Neen, we zijn bereid om verder te gaan, samen met steden en gemeenten.

Kom dus alsjeblief niet zeggen dat er de voorbije jaren niets is gebeurd: er is een heel duidelijke kentering aantoonbaar. Ze is er wel degelijk op het terrein en uiteraard zullen we verder actie ondernemen. (Applaus bij de meerderheid )

Minister, ik heb op geen enkel moment gezegd dat er niets gebeurt en ik heb u op geen enkel moment aangevallen. Alleen heb ik aangegeven dat we met problemen zitten die objectief vaststelbaar zijn. Ik heb zelfs niet gezegd dat het uw schuld is dat ze er zijn, ik heb letterlijk gezegd dat er inderdaad verbetering is ten opzichte van 10, 15 of 20 jaar geleden.

Ik kan alleen opmerken dat tegelijkertijd wetenschappers, middenveldorganisaties, medici vaststellen dat er nog altijd een reëel probleem is. Ik zou dus veel liever hebben dat u, in plaats van u te verdedigen tegen een aanval die er geen is, antwoordt op mijn oproep om het gezamenlijk aan te pakken. Ik heb gesuggereerd om een globaal urgentieplan voor Vlaanderen op tafel te leggen. Als u daarmee komt, wil ik het graag mee goedkeuren. Maak daar weer geen aanval of geen strijd van.

Hoe we het ook draaien of keren, aan één realiteit kunt u niet voorbij: ook in Vlaanderen vandaag – en als het gaat over luchtkwaliteit zijn we de meest getroffen regio van België; dat is logisch, gezien onze bebouwing en ook dat is niet alleen uw schuld – stellen we vast dat het niet alleen Chris Froome is die vaker en langer aan de puffer hangt! Luchtwegenproblemen nemen hand over hand toe, zeker bij kinderen en kwetsbare groepen. Ik probeer telkens opnieuw de hand uit te steken om dat gezamenlijk aan te pakken, maar u gooit ze telkens weg. Minister, doe gewoon een aantal voorstellen en we zullen ze bespreken.

Minister, uw antwoord zou ik intussen al zelf kunnen geven: ‘De luchtkwaliteit is beter dan tien jaar geleden, de ontdieseling is in Vlaanderen ingezet en ik ben de minister die de lage emissiezones mogelijk heeft gemaakt.’ Maar ‘beter’ is de vijand van ‘goed’. Het is niet omdat de luchtkwaliteit beter is dan tien jaar geleden dat ze goed is, integendeel. We zien dat de uitstoot van stikstofdioxide op dit moment stagneert. We zijn er dus absoluut nog niet in Vlaanderen.

Wat de oude dieselwagens betreft, bijvoorbeeld, rijden er in Vlaanderen, na dieselgate en de verhalen over de sjoemelsoftware, nog steeds ontzettend veel vervuilende diesels rond die het beter doen op papier dan in de werkelijkheid. In andere landen heeft men die teruggeroepen of heeft men bedrijven ervoor laten opdraaien om die diesels te verproperen. In Vlaanderen en België kijkt men naar elkaar en vraagt men zich af wie het zal oplossen. Niemand. Er gebeurt niets. Minister, bent u van plan daar nog iets aan te doen? Gaat u die lage emissiezones uitbreiden of verscherpen? Wanneer komt het nieuwe luchtkwaliteitsplan, dat in 2017 klaar zou zijn?

De heer Poschet heeft het woord.

In Brussel en in Antwerpen hebben een aantal ouders al actie ondernomen in verband met de luchtkwaliteit omdat ze verontrust zijn door alarmerende berichten. Ik begrijp hun bezorgdheid. Minister, u hebt al veel maatregelen genomen, maar ik wil nu even inzoomen op mobiliteit. Rond de schoolomgeving is er nu al vaak een zone 30, om de verkeersveiligheid voor kinderen te verhogen, maar het wegverkeer heeft een grotere impact op de veiligheid dan de verkeersongevallen alleen. Elke nieuwe studie toont aan dat de impact van fijn stof veel groter is dan eerst werd gedacht. Daarom is de vraag of we die mobiliteitsveilige schoolomgeving niet ruimer moeten invullen. Is er nog wel een plaats voor een kiss-and-ridezone aan de schoolpoort? Moeten ouders niet nog meer aangespoord worden om hun kroost niet meer met de wagen aan de schoolpoort af te zetten? In sommige gemeenten zijn er al verbodsbepalingen ingevoerd om bestelwagens tijdens het spitsuur uit het stadscentrum te weren.

Minister, in aansluiting op wat de heer de Kort heeft gezegd over de slimme kilometerheffing, wil ik u vragen welke mogelijkheden u ziet om binnen het beleidsdomein mobiliteit die fijnstofdrempel dichter bij 20 milligram per vierkante meter te brengen.

De heer Schiltz heeft het woord.

Minister, u bent natuurlijk niet de minister van propere lucht. Uw rol is in die zin ondankbaar omdat u onder zich diverse ministers met hun diverse beleidsdomeinen moet bundelen om tot propere lucht te komen. Ik ben blij dat u hebt verwezen naar het ‘Clean Power for Transport’-programma. Ik denk dat het op zijn plaats is te onderstrepen dat we sinds deze legislatuur eindelijk een omkering van de verkeersfiscaliteit hebben in de goede richting.

Ondertussen zien we wel een grote bezorgdheid. Het kan niet genoeg worden onderstreept dat die bezorgdheid volledig terecht is. We zien steden en gemeenten acties ondernemen om te proberen iets te doen. Er zijn middenveldorganisaties en universiteiten, het lijkt erop alsof de gehele maatschappij klaar is om de omslag te maken en de nodige maatregelen te treffen.

We moeten natuurlijk opletten dat Vlaanderen geen lappendeken wordt van allerlei verschillende zones en actiegebiedjes. Eigenlijk zou heel Vlaanderen een lage-emissiezone moeten zijn. Stel je voor dat iemand uit Nederland naar België komt rijden en door twintig verschillende lage-emissiezones moet rijden. Dat is onbegonnen werk, dat fnuikt de economie, het toerisme en de welvaart.

Minister, hoe gaat u er met uw nieuwe luchtkwaliteitsplan voor zorgen dat er in alle verschillende lokale initiatieven een lijn en een duidelijk beeld wordt getrokken?

De heer Vandaele heeft het woord.

Minister, het is natuurlijk prima dat mensen zich engageren voor het algemeen belang en voor een thema als luchtkwaliteit in het bijzonder. Vroeger deden we dat met petities, betogingen en acties, nu kunnen we dat ook via rechtszaken tegen de overheid. Die mensen beseffen ook wel dat luchtvervuiling voor een deel grensoverschrijdend is en dat het schip niet in één keer kan worden gekeerd.

Ik denk toch dat het beleid die terecht bezorgde burgers moet laten zien dat we het echt menen, dat we echt maatregelen willen nemen. Vandaar mijn vraag naar de timing voor dat nieuwe luchtkwaliteitsplan dat u in het vooruitzicht stelt.

Collega's, ik wil nog eens herhalen wat ik daarnet heb gezegd in mijn inleiding, maar dat wordt blijkbaar nooit gehoord of het dringt niet door omdat men op voorhand heeft bedacht wat ik zou kunnen zeggen en men staat daar al klaar voor. Greenpeace en de actiegroepen uiten een terechte bezorgdheid en de Vlaamse Regering neemt die problematiek ook ter harte. Ik kan het nog honderd keer herhalen, maar als je het niet wil horen, of als je het niet wil geschreven hebben, kan ik het hier nog maar eens heel uitdrukkelijk met een aantal uitroeptekens ook herhalen. Dus, collega's, het is ons menens.

Collega Schiltz, met het feit dat we voor die lage-emissiezones een kader hebben uitgewerkt, is het natuurlijk de bedoeling dat de steden en gemeenten die dat zullen invoeren, ook binnen dat kader blijven. Het is niet de bedoeling dat er overal een mikmak komt. Tot nu toe is er eigenlijk ook maar één stad die die lage-emissiezone op die manier heeft doorgevoerd. Andere steden hebben een circulatieplan gemaakt en dat is natuurlijk ook hun goed recht. Ik wil maar zeggen, dat is een eigen initiatief van de stad en het is niet geënt op het kader dat wij in Vlaanderen hebben uitgetekend.

Ik vind dat ook goed. Zeggen dat het overal hetzelfde moet zijn, lijkt mij geen optie. Het is heel belangrijk dat steden en gemeenten op maat van hun stad kunnen kijken welke maatregelen, die ook het meeste effect hebben op de lokale luchtkwaliteit, ze concreet kunnen nemen.

Collega Poschet, het klopt natuurlijk dat in de omgeving van scholen, waar de meest kwetsbaren zitten, onze kinderen, heel wat mensen hun kinderen met de auto naar school brengen, daar hun auto laten draaien en dat dat natuurlijk een enorme impact heeft op de lokale luchtkwaliteit. Steden en gemeenten kunnen daar heel sterk in sturen om ervoor te zorgen dat dat niet gebeurt. Onderwijs heeft een initiatief genomen om samen te bekijken hoe we een aantal leidraden kunnen geven aan de scholen om er samen met de stads- en gemeentebesturen mee aan de slag te gaan.

Collega's, de teksten voor het nieuwe fijnstofluchtactieplan zijn er en worden op dit moment verfijnd op basis van de nieuwe inzichten die er zijn. Dat wordt niet geënt op de Europese norm, maar op de norm van de Wereldgezondheidsorganisatie. Dat is ook terecht. Die teksten zijn zo goed als klaar. Daar wordt de laatste hand aan gelegd. Het is natuurlijk ook een heel sterk participatief traject waar ook heel veel inspraak is. Het zal binnenkort, voor de zomer, zeker op de tafel van de Vlaamse Regering liggen.

Wat de oude dieselwagens betreft, heeft de Vlaamse Regering er inderdaad voor gekozen om mensen die kiezen voor een mooie, schone, propere wagen, te belonen op twee vlakken: als je er een aankoopt via de belasting op de inverkeerstelling, als je ermee rijdt op basis van de jaarlijkse verkeersbelasting.

Ik verwacht op het vlak van mobiliteit heel veel van de slimme kilometerheffing. Een paar vragen eerder is hier een heel debat geweest daarover. Ik denk dat de parameter van wat een wagen doet aan de omgeving, heel sterk moet worden vertaald in die slimme heffing op het vlak van mobiliteit. Natuurlijk is er ook zoiets als het algemeen mobiliteitsplan. Ik ga ervan uit dat daar voldoende duurzaamheidsaspecten in worden opgenomen.

Een laatste punt waar we voldoende aandacht aan moeten spenderen, is dat er een duidelijke link is met de manier waarop onze ruimtelijke ordening georganiseerd is. Als mensen ver weg gaan wonen, moeten ze zich op een of andere manier kunnen verplaatsen en gaan ze maar al te vaak, bijna noodgedwongen, grijpen naar die wagen. De omslag die we willen maken met het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen om mensen dichter in de kern en dichter bij de school te laten wonen, is een heel belangrijke schakel om de luchtkwaliteit te verbeteren. Ik roep iedereen op die de mond vol heeft van actie te nemen en urgent op te treden, om ook daar verantwoordelijkheid te nemen en de moed te hebben om de stap te zetten om het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen effectief aan te nemen. (Applaus bij de meerderheid)

Minister, wat betreft het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zijn we al ongeveer een jaar aan het aandringen op het Instrumentendecreet. Ik hoop dat dat er nu eindelijk komt, maar het zal niet aan de oppositie gelegen hebben dat het er nog niet is.

Ik waardeer de opsomming van mogelijkheden die u op tafel legt. Maar ik hoor opnieuw bijzonder weinig urgentie. Toen we het daarstraks hadden over het slimme rekeningrijden, heb ik uit de mond van minister Weyts genoteerd dat het nog zeven jaar zou duren. Tegen dan zijn de kinderen die vandaag naar school gaan, ongeveer volwassen. Minister, het gaat er niet om dat we maatregelen naast elkaar leggen. U neemt maatregelen en de vorige regeringen hebben maatregelen genomen. Het gaat erom dat vandaag de resultaten er niet zijn. Dat is geen discussie tussen meerderheid en oppositie. In Vlaanderen ademen tot nader order de meerderheid en de oppositie dezelfde lucht in. Er is een gezamenlijk belang om het sneller aan te pakken en om de resultaten te toetsen aan maatregelen. De enige slotsom vandaag, niet alleen van de actiecomités, van Greenpeace maar ook van wetenschappers en van iedereen die de cijfers nuchter bekijkt, is dat de resultaten niet voldoende zijn. Dan verwacht ik van u, dan verwachten al die ouders van u, dan verwachten al die bezorgde mensen van u meer dan een opsomming van maatregelen. Dan verwachten we garanties dat er resultaten zullen zijn, en die heb ik vandaag jammer genoeg nog altijd niet gehoord. Maar we gaan in naam van al die bezorgde mensen blijven vragen naar de maatregelen die de beoogde doelstellingen echt kunnen halen. (Applaus bij sp.a en Groen)

Minister, ik kan dat alleen maar bijtreden. Ik heb bijzonder weinig concreets gehoord. Het luchtkwaliteitsplan dat eigenlijk in 2017 klaar zou zijn geweest, zou er nu ergens voor de zomer zijn. Het is bijna klaar. Dat hebben we vandaag geleerd. Maar voor de rest zou ik u zeggen om zeker eens het luchtkwaliteitsplan van uw Nederlandse collega ter hand te nemen. Daar staan meer dan honderd echt concrete maatregelen in. Het enige concrete dat ik vandaag heb gehoord, was minister Weyts, die probeert de verbreding van de Brusselse ring te verkopen als initiatief om de luchtkwaliteit in Brussel te verbeteren. Minister, tot daar het luchtkwaliteitsplan van deze Vlaamse Regering. Il faut le faire. Moet er nog zand zijn, minister? Dit is echt bedroevend. (Applaus bij Groen en sp.a)

De actuele vragen zijn afgehandeld.