vandaag exact 25 jaar geleden – werd de Belgische wet op de beteugeling van de landloperij afgeschaft. Van 1866 tot 1993 was het in België namelijk strafbaar om te bedelen en op straat te leven. Wie geen geld op zak had om een brood te kunnen kopen, werd gedwongen naar een instelling gestuurd. De kans was groot dat je als man terecht kwam in de verre Noorderkempen; in Wortel- of Merksplas-Kolonie. In totaal woonden en werkten er zo’n 55.000 landlopers.
De Koloniën als Belgische staatsinstellingen waren echter al een doorontwikkeling van een ambitieus, utopisch en sociaal experiment dat in 1818 van start ging. Op initiatief van Generaal Johannes van den Bosch, werden er begin 19de eeuw op zeven jaar tijd zeven Koloniën van Weldadigheid gesticht. Vandaag bevinden er zich vijf Koloniën in Nederland en twee in België. Opgericht vanuit hetzelfde verlichte gedachtengoed kenden deze gebieden elk een eigen ontwikkeling.
Na de afschaffing van de wet op de landloperij in 1993 stonden Wortel- en Merksplas-Kolonie sterk onder druk. De gebouwen stonden leeg en waren vervallen, het landschap stond te koop en zou versnipperd kunnen worden. Enkele burgers trokken aan de alarmbel en gaven een signaal aan de overheid om dit bijzondere erfgoed te redden. Op dat moment waren de gebieden immers nog niet beschermd en stond dit erfgoed zelf in de lijst van de 100 meest bedreigde erfgoedsites ter wereld van het ‘World Monuments Fund’.
In 1997 werd daarom op initiatief van de provincie Antwerpen en een 40-tal gemeentebesturen een landschapsvereniging opgericht: vzw Kempens Landschap. Sindsdien gaat het de goede kant op met de Koloniën: het landschap en de meest monumentale gebouwen zijn beschermd en het gebied is momenteel volledig in handen van de gemeenschap. Zo wordt het landschap vanuit één visie beheerd zodat het bijzondere karakter ervan niet verloren gaat.
Bezoekerscentrum Kolonie 5-7 - Copyright: vzw Kempens Landschap
In 25 jaar tijd kan er veel gebeuren. Vandaag zijn Wortel- en Merksplas-Kolonie – samen met de vijf Nederlandse Koloniën van Weldadigheid – kandidaat om op een heel andere lijst te pronken: de Werelderfgoedlijst! Deze zomer wordt bekend gemaakt of de zeven gebieden zich effectief Werelderfgoed mogen noemen.
Peter Bellens, gedeputeerd van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap vertelt: ‘Werelderfgoed of niet, het landschap van Wortel- en Merksplas-Kolonie is absoluut een bezoek waard! Sinds juni 2017 kan je in Merkplas gratis terecht in een innovatief en interactief bezoekerscentrum dat door Kempens Landschap werd ontwikkeld. Waar vroeger varkens in en uit de stallen liepen, stap je nu binnen in ‘Bezoekerscentrum Kolonie 5-7’. Ernaast is ook een brasserie ingericht waar je iets kan drinken en eten. Vanaf dit voorjaar kan je een fiets huren om het landschap te verkennen. Op termijn wordt de site van de Grote Hoeve in Merksplas nog uitgebreid met verblijfslogies.’
‘Ook in Wortel-Kolonie valt er van alles te beleven’ vult Inga Verhaert, gedeputeerd van de provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap aan. ‘Dit prachtige gebied werd in 2017 nog uitgeroepen tot stiltegebied en is ideaal om uit te waaien, te sporten of de natuur te ontdekken vanuit de landlopersboerderij. Elk jaar proeven schoolkinderen hier van het boerenleven in het jeugdverblijfcentrum ‘De Bonte Beestenboel’. Ook in Wortel-Kolonie hebben we met Kempens Landschap plannen om de onthaalinfrastructuur te verbeteren door de aanleg van een landschappelijk geïntegreerde bezoekersparking.’
Om dit bijzondere moment nog extra in de verf te zetten, zal Jef Neve een speciaal Kolonielied componeren. Lieven van Gils, ambassadeur van Wortel- en Merksplas-Kolonie is alvast enthousiast: ‘Ik vind het fantastisch dat Jef Neve hier mee bezig is. Jef heeft het allemaal: klasse, begeestering, uitstraling! Hij past wonderwel in het landschap van de Koloniën’.
PRAKTISCHE INFO
Waar:
Bezoekerscentrum Kolonie 5-7
Kapelstraat 10
2330 Merksplas
Meer info:
www.kolonie57.be
www.kempenslandschap.be
