Vraag om uitleg over de verplichte sterilisatie van katten

De voorzitter

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Minister, overpopulatie van katten en de daarmee verbonden zwerfkattenproblematiek staan al langer op de politieke agenda. In 2009 bracht de toen nog federale Raad voor Dierenwelzijn een advies uit om die overpopulatie aan te pakken. Sterilisatie en identificatie waren de hoekstenen van het voorstel.

In uitvoering van dat advies vaardigde de federale overheid het koninklijk besluit van 2 augustus 2012 betreffende het meerjarenplan voor de sterilisatie van huiskatten uit. Dit besluit voerde gefaseerd de verplichting in om katten in asielen te identificeren, te registreren en te steriliseren voor adoptie en huiskatten te identificeren, te registreren en te steriliseren voor verhandeling. Verder voorziet het voormelde KB in de mogelijkheid om identificatie, registratie en sterilisatie van alle katten te verplichten wanneer na een evaluatie van de genomen maatregelen blijkt dat zij onvoldoende resultaat opleveren.

De Vlaamse Raad voor Dierenwelzijn werd dan ook gevraagd om de geldende regelgeving te evalueren. Op 14 juni 2017 leverde de raad een advies af: hij is van mening dat de regelgeving niet de gewenste effecten bereikte en stelde een aantal concrete maatregelen voor.

Bij de bespreking van de beleidsbrief Dierenwelzijn 2017-2018 beloofde u voor het jaareinde een regelgevend kader, rekening houdend met het advies van de raad, op de Vlaamse ministerraad te agenderen. U hield woord en op 22 december werd dat regelgevend kader goedgekeurd. Concreet moeten alle katten die na september 2014 geboren zijn gesteriliseerd of gecastreerd worden. Eigenaars krijgen tot 1 januari 2020 om die ingreep te laten uitvoeren. Nieuwgeboren katten na 31 maart 2018 moeten de ingreep ondergaan voor de leeftijd van 5 maanden of voor verhandeling. De ingreep gebeurt vanzelfsprekend door een dierenarts die dat registreert in een databank. Het voorstel van de raad om particulieren maximaal een nest per jaar te laten kweken, mits registratie, werd niet behouden.

Waarom hebt u het voorstel van de raad om particulieren maximaal een nest per jaar te laten kweken, mits registratie, niet behouden? De raad stelde in zijn advies ook voor de maatregelen na 3 jaar te evalueren. Welk evaluatiekader hebt u in gedachten? De databank speelt hierin natuurlijk een centrale rol. Die is operationeel sinds 1 november 2017. Kunt u al een kleine evaluatie maken van de eerste 2 maanden? Ook steden en gemeenten moeten nu een verplicht kattenplan opstellen om de zwerfkattenproblematiek aan te pakken. Hoe ziet u dit concreet? Hoe gaat u controleren of gemeenten een plan hebben?

Minister Weyts heeft het woord.

Waarom zijn we binnen de Vlaamse Regering afgeweken van het vooropgestelde principe dat een particulier nog steeds toelating zou krijgen om maximaal een nestje per jaar te kunnen houden? Onmiddellijk na de bekendmaking van het advies kwam er fel protest van de asielen. Ze vreesden voor de gevolgen op het vlak van dierenwelzijn en voor het bereiken van het beoogde doel, namelijk het aanpakken van de zwerfkattenproblematiek die daardoor bemoeilijkt zou worden. Ze vreesden dus dat de kraan zou blijven openstaan mochten we dat denkkader zijn gevolgd en dat het aantal kittens zou blijven toenemen.

Die bezorgdheid is volgens mij terecht. Als een simpele melding zou volstaan om je kat niet te moeten steriliseren en jaarlijks een nestje te mogen kweken, dan zouden er nog altijd heel veel kittens geboren worden in Vlaanderen. Je moet dan immers rekening houden met drie tot vijf kittens per jaar, en dat gedurende toch minstens een achttal jaar. Daarvan zouden er nog altijd een aantal worden gedumpt. De kraan zou dus blijven openstaan.

Het is bovendien moeilijk om daar enige controle op te organiseren. Ik zie niet in hoe we dat zouden kunnen doen.

Het is ook niet zo eenvoudig om de voortplanting van een kat te beperken tot één nestje per jaar. Je zou dan moeten werken met een anticonceptiepil. Eenieder die al eens geprobeerd heeft – ik spreek uit ondervinding – om zijn kat op reguliere basis zo’n pil te laten inslikken, weet dat dit een weerkerend gevecht is. Je weet uiteindelijk ook nooit zeker of de pil is opgegeten of uitgebraakt. Dat blijft een grote onzekerheid. Daarenboven zijn die anticonceptiemiddelen ook niet goed voor het welzijn van de katten. Ze verhogen het risico op baarmoederontsteking, melkkliertumoren en suikerziekte. Het gebruik van dergelijke middelen aanmoedigen, lijkt me vanuit het oogpunt van dierenwelzijn geen goede zaak.

Als mensen echt een nestje willen kweken, dan kan dat, want die mogelijkheid blijft bestaan. Ik heb wel wat onzin gelezen op dat vlak. Dus voor alle duidelijkheid, een particulier kan het statuut van hobbykweker aanvragen. Dat vergt iets meer moeite, maar als je de verantwoordelijkheid wilt nemen, kun je dat doen. Die mogelijkheid blijft bestaan. Het is een betrekkelijk eenvoudige procedure. De drempel is niet hoog voor een gemotiveerde particulier, maar heeft wel een sensibiliserend effect.

De raad heeft zelf een evaluatietermijn van drie jaar voorgesteld. Die lijkt me goed.

De databank voor katten is op 1 november van start gegaan. In de eerste twee maanden werden iets meer dan tienduizend katten geregistreerd. De kinderziektes en leermoeilijkheden zijn intussen weggewerkt. We kregen wel wat signalen van dierenartsen over problemen bij de registratie. Die zijn opgelost, maar een periode van twee maanden is te kort om al te kunnen evalueren.

U had nog een vraag over de rol van de gemeenten inzake de aanpak van de zwerfkattenproblematiek. We hebben een bevraging georganiseerd. Van de 308 gemeenten hebben er 267 geantwoord, en 242 stelden dat ze effectief werk maken van een zwerfkattenbeleid. Dat is van uiteenlopende aard. Op basis van wat is goedgekeurd in de Vlaamse Regering, moeten alle steden en gemeenten vanaf nu een zwerfkattenplan opstellen. De controle daarop kan steekproefsgewijs of via een algemene rondvraag. Daarnaast kunnen ook controles gebeuren op basis van meldingen, hetzij over overlast door zwerfkatten, hetzij over de aanpak van de gemeente van dit probleem.

Ik heb ondertussen een wetenschappelijke studie besteld om de gemeenten een tool te kunnen aanbieden van hoe idealiter een zwerfkattenbeleid eruitziet. Deze studie moet de lokale besturen een praktische tool bieden om op de beste manier de zwerfkattenproblematiek op hun grondgebied aan te pakken. Zo kunnen ze op eigen maat een efficiënt zwerfkattenplan uittekenen.

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw uitgebreide antwoord. Ik deel de visie met betrekking tot het kweken van één nestje. Controle is inderdaad onmogelijk. Het is heel onzeker of het bij één nestje zal blijven.

De evaluatie van de maatregel lijkt me zeker een noodzaak. We zijn naar een compromis gegaan en evaluatie zal zeker nodig zijn om te kijken hoe effectief deze maatregelen zijn.

Het is natuurlijk fantastisch te horen dat al zoveel lokale besturen hun verantwoordelijkheid nemen en die zwerfkattenproblematiek ernstig nemen, maar die problemen stoppen natuurlijk niet aan de gemeentegrenzen. Het is zeer bevredigend vast te stellen dat de lokale besturen dat ook beseffen.

Die trap-neuter-return is een effectieve maatregel maar een lokaal bestuur kan ook een oplossing op maat uitwerken, en dat is een voordeel. In mijn gemeente Duffel werken wij aan een project met vrijwilligers die professioneel te werk gaan. Ik ben daar erg trots op en zou de andere lokale besturen willen oproepen om daar eveneens op in te zetten.

De tool voor de lokale besturen is onontbeerlijk. Het zou de bedoeling zijn dat zij begeleiding en advies krijgen. Het ene bestuur heeft daar immers al meer ervaring mee dan het andere.

Er is een enquête geweest, maar ik neem aan dat die eventueel zal worden herhaald. Daarin kon een gemeente aangeven hoeveel zwerfkatten ze had geregistreerd. Als die enquête meermaals wordt herhaald, kunnen we een zicht krijgen op de evolutie van dat aantal in alle steden en gemeenten, op de methodes die zij hanteren, op een eventuele verandering van methode en de reden waarom. Het zou handig zijn om daarover een langdurigere bevraging te doen en de resultaten te registeren in een overzicht.

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Minister, u hebt gezegd dat u een wetenschappelijke studie hebt besteld om gemeenten een handleiding te geven over hoe zij het zwerfkattenplan kunnen aanmaken en om hen te ondersteunen bij het kattenbeleid. Wat is de timing daarvan? Wanneer zal die studie worden afgeleverd?

Hoe zult u de verplichte sterilisaties in de praktijk brengen? Over welke instrumenten beschikt u om dat af te dwingen en te controleren?

De heer Dochy heeft het woord.

Minister, wij staan achter uw zwerfkattenbeleid, het is een goede zaak dat dit concreet wordt aangepakt. Ik wil u ook feliciteren met de manier waarop dit dossier vooruitgang maakt. Ik heb wel nog een aantal vragen.

In het veld is er sprake van de problematiek van de genetische basis. Wanneer het aantal katten dat mogelijkheden biedt tot voortplanting, zo beperkt wordt, zal de huiskat in de toekomst een zeer smalle genetische basis krijgen en kan dat een probleem geven inzake de bevoorrading van huisdieren, beweren sommigen. Is dat ook onderzocht? Wat is uw antwoord op deze kritiek?

U geeft de lokale besturen een belangrijke opdracht. U hebt gezegd dat 242 lokale besturen nu al verklaren een kattenplan of een zwerfkattenbeleid te hebben. Dat is zeer positief, maar ik in denk dat heel wat van die gemeentebesturen die vandaag de kattenproblematiek aanpakken, dat doen via dierenasielen. We moeten opletten dat we vanuit de Vlaanderen de verantwoordelijkheid niet wegduwen naar de gemeentebesturen. Daar zal ook een financiële last tegenover staan. U hebt in de enquête opgemerkt dat de gemiddelde kostprijs van een kattenplan 5000 euro bedraagt, daarvoor doet men vandaag heel vaak een beroep op de dierenasielen. De instandhouding van die dierenasielen is eigenlijk ook een onderdeel dat niet onmiddellijk wordt meegerekend in het kattenplan. We moeten voorzichtig zijn: een beleid is goed, er moet een structurele aanpak zijn en de eigenaars van die huisdieren moeten worden gesensibiliseerd, daar staan we allemaal achter, maar we moeten opletten dat Vlaanderen de verantwoordelijkheid niet doorschuift naar de gemeentebesturen die het probleem dan moeten oplossen, weliswaar met een wetenschappelijke studie onderbouwd en met een methodiek die wordt aangereikt maar toch wordt de financiële last andermaal bij de lokale besturen gelegd.

Minister Weyts heeft het woord.

We zullen de enquête zeker herhalen, ook in combinatie met de resultaten van de studie. Ik verwacht die tegen het najaar, het gaat over een breed samenwerkingsverband met een Italiaans onderzoeksinstituut, Odisee en de Universiteit Gent.

Wat die controle betreft, gaan we inderdaad niet in elke huiskamer binnenvallen. Een punt van discussie: sommige dierenartsen vinden dat men inzake sterilisatie de verplichting bij de koper en niet bij de verkoper moet leggen. In onze regeling ligt die verplichting bij de verkoper net vanwege die controle. Als men de verplichting bij de koper legt, dan kan men helemaal niet controleren. Als men die verplichting bij de verkoper legt, dan zijn er drie kanalen die kunnen worden gecontroleerd: de professionele kweker, de hobbykweker en de asielen. Als we de verplichting bij de verkoper leggen, kunnen we die op regelmatige basis controleren.

Ik hoor vertegenwoordigers van dierenartsen ook zeggen dat we dat sowieso niet zullen kunnen controleren en dat de huiskat zal verdwijnen. Het is natuurlijk het een of het ander. Als men kan controleren, zal de huiskat zeker niet verdwijnen, net omdat men die drie kanalen nog altijd overhoudt: asielen, hobbykwekers en professionele kwekers. Er zal altijd gekweekt worden in functie van vraag en behoefte. Dat lijkt me een brede basis te zijn. Er zijn heel veel hobbykwekers en professionele kwekers, ik zie dan ook geen enkel probleem met betrekking tot het verdwijnen van welke soort dan ook.

We verschuiven de verantwoordelijkheid niet naar de gemeenten, we bieden hun een tool aan. Ik hoop de onderzoeksresultaten dit najaar te hebben en daar volgend jaar mee aan de slag te kunnen gaan. Vandaag melden 242 gemeenten al dat zij daarmee bezig zijn. Mijns inziens hebben zij als goede huisvader en als goed bestuurder de plicht om een kattenplan uit te werken, is het niet vanuit het oogpunt van dierenwelzijn dan op zijn minst om de overlast te beperken. Ik stel ook met tevredenheid vast dat gemeenten dat doen, zij het op verschillende manieren. We willen die tool ter beschikking stellen om te zorgen voor meer uniformiteit en ondersteuning. Ik denk niet dat er gewag kan worden gemaakt van het wegduwen van verantwoordelijkheid of het doorschuiven van de factuur.

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Ik ben het er niet mee eens dat de verantwoordelijkheid zou worden verschoven naar de gemeenten. Ik denk dat de lokale besturen perfect geplaatst zijn om deze problematiek aan te pakken. Zij kunnen een aanpak op maat aanbieden. Zeker in het kader van de overlastproblematiek kan een lokaal bestuur een groot verschil maken in concrete situaties.

De realiteit is dat de dierenasielen overvol zitten en dat er meer katten in de asielen zitten dan er worden geadopteerd. We moeten die overpopulatie aanpakken. Het is noodzakelijk dat er maatregelen worden genomen en dat er nadien wordt geëvalueerd.

De vraag om uitleg is afgehandeld.