Vragen aangaande heropening van de Olmense Zoo

De voorzitter

De heer Engelbosch heeft het woord.

Minister, op 11 oktober 2017 trok u de erkenning van de Olmense Zoo in. U zei terecht dat wie niet horen wil, moet voelen. Er was blijkbaar een opeenstapeling van pv’s, herhaaldelijke waarschuwingen die in de wind werden geslagen en niet gevolgde verbetertrajecten, waardoor u genoodzaakt was om de zaak te sluiten. De meest prangende problemen waren de weinige schuilmogelijkheden in sommige verblijven, de algemene hygiëne en het feit dat men te veel dieren houdt op een veel te kleine oppervlakte. Ook de veiligheid van de bezoekers is niet overal gewaarborgd.

U hebt altijd gezegd dat als de zoo zich volledig in regel stelt, u eventueel een nieuwe erkenning zou kunnen afleveren. De Olmense Zoo is dan blijkbaar aan de slag gegaan, heeft heel wat aanpassingen gedaan en heeft een nieuwe erkenning aangevraagd. Op 10 november 2017 hebt u dan een nieuwe erkenning gegeven waardoor de zoo opnieuw is opengegaan.

Welke aanpassingen hebben zij gedaan die het dierenwelzijn nu wel garanderen? Hebben ze een antwoord gegeven op alle tekortkomingen? Op welke manier gaat u de situatie verder opvolgen en controleren?

De heer Sanctorum heeft het woord.

Minister, mijn vragen komen sterk overeen met die van de heer Engelbosch. Er zijn op zijn zachtst gezegd heel wat bemerkingen gemaakt tijdens de afgelopen jaren. De problematiek in de Olmense Zoo heeft jarenlang aangesleept. Uiteindelijk hebt u beslist om de zoo te sluiten. Het kwam dan ook bij een aantal mensen als een verrassing dat de Olmense Zoo opnieuw open kon.

Er werd gesteld dat bijna alle problemen zijn opgelost. Dat lijkt sterk op een maand tijd, omdat de aangehaalde problemen immers niet min waren. Het ging over te veel dieren op te weinig ruimte en sociale dieren die alleen werden gehouden. Dat lijken mij allemaal zaken die niet zo makkelijk op te lossen zijn op een maand tijd. Men kan in die periode moeilijk heel veel ruimte bij creëren in een dierentuin. Wat is er precies veranderd? In welke mate wordt nu wel voldaan aan de regelgeving inzake dierentuinen? Zijn er nog een aantal zaken ‘in process’?

Er waren ook heel wat opmerkingen over het kweekprogramma. Er werd zelfs beweerd dat jongen te vroeg van het moederdier werden gescheiden of dat bepaalde dieren in het kweekprogramma werden ingeschakeld om eerder sensationele doelen te dienen dan instandhoudingsdoelen. Wat is er op dat vlak veranderd? U hebt aangekondigd dat er een verscherping zou komen van de normen in de dierentuinen. Is er iets in de Dierentuinencommissie voorzien om aanpassingen door te voeren aan de kweekvoorwaarden?

Ik deel de frustratie van daarnet dat het heel moeilijk is om inzage te krijgen in de processen-verbaal. Ik heb ook al verschillende keren een aanvraag ingediend, en meestal kreeg ik het antwoord dat dat niet lukte. Dat wordt wel gemotiveerd, maar als parlementslid worden wij geacht om ook in strafrechtelijke dossiers op de hoogte te zijn als het gaat over iets van algemeen belang. We kunnen gerust onder confidentialiteit een dergelijk proces-verbaal inkijken. Dat lijkt mij de logica, maar blijkbaar is de gehanteerde logica anders.

Blijkbaar zijn sinds de bevoegdheidsoverheveling in 2014 ten aanzien van dierentuinen acht processen-verbaal uitgeschreven. In drie gevallen gaat het om de Olmense Zoo, maar er zijn ook vijf andere processen-verbaal. Kunt u ons meedelen om welke dierentuinen het gaat?

Minister Weyts heeft het woord.

Voorzitter, ik heb zelf overlegd met de mensen die nu bekendstaan als de huidige bewindvoerders van de Olmense Zoo. Ik heb hun diets gemaakt dat ik slechts een doelstelling heb, namelijk het dierenwelzijn. Er spelen echt geen andere belangen. Ik heb hun tevens diets gemaakt dat we hier niet over zeer grove schendingen of gevallen van dierenmishandeling spreken. De discussie gaat over een opeenstapeling van kleine inbreuken tegen de dierenwelzijnsregels. De discussies met het voormalig management betroffen niet de naleving van de regelgeving en van de normen, maar de normen zelf. Op basis van de zeer ruime ervaring wist het management het allemaal beter. Er werd constant gediscussieerd. Het management vond bepaalde normen en bepalingen onnozel. Op basis van de eigen ervaring wist het management beter hoe het moest. Ik heb het voormalig management dan ook diets gemaakt dat dit zeker en vast tot het verleden moest behoren.

Ik heb duidelijk gemaakt dat er enkel sprake kon zijn van een heropening indien aan alle bezwaren over de schendingen zou worden tegemoetgekomen, indien het gezag en de autoriteit van de Inspectie Dierenwelzijn voor eens en altijd zou worden gerespecteerd, indien op managementvlak structurele maatregelen zouden worden genomen en indien inzake het dierenwelzijn de lat hoger zou worden gelegd. Voorbeelden hiervan zijn de kweekprogramma’s en de ambitie om zich bij de European Association of Zoos and Aquaria (EAZA) aan te sluiten.

Voor ik een nieuwe erkenning heb afgeleverd, is de Dienst Dierenwelzijn natuurlijk ter plaatse geweest. Deze dienst is eerder ook al ter plaatse geweest. De Dienst Dierenwelzijn heeft alle eerder vastgestelde overtredingen overlopen en is nagegaan of de nodige aanpassingen zijn uitgevoerd.

Tijdens deze controle is gebleken dat de problemen met betrekking tot de huisvesting en de inrichting van de verblijven zijn opgelost door de verblijven aan te passen, door de dieren naar een ander verblijf te verhuizen of door de dieren uit de dierentuin te verwijderen en elders een onderkomen voor hen te zoeken. Voor een aantal sociale dieren die alleen werden gehouden, is de Olmense Zoo actief op zoek gegaan naar partners om de dieren aan te koppelen. Voor de dieren waarvoor geen partner is gevonden, is een andere bestemming gezocht en uiteindelijk ook gevonden.

De Olmense Zoo is in regel met de dierenwelzijnsregels. Om te vermijden dat we in de toekomst opnieuw in een gelijkaardige situatie verzeild zouden geraken, heeft de Olmense Zoo duidelijke instructies gekregen over de wijze waarop met sociale dieren moet worden omgegaan, over de toegang tot binnen- en buitenverblijven, over schuilmogelijkheden en over temperatuursvereisten. Een van de concrete issues was immers dat sommige dieren enkel in een binnenverblijf of enkel in een buitenverblijf zaten. We hebben duidelijke instructies gegeven.

Daarnaast hebben we nog een aantal maatregelen opgelegd. Zolang er niet voldoende reservecapaciteit is om eventuele noodgevallen op te vangen en om de nieuwe dieren een aangepast verblijf te geven, mogen er geen nieuwe soorten bijkomen. De Olmense Zoo moet een collectieplan met een doordacht kweekbeleid hanteren. In het licht van dat plan hebben een aantal dieren ondertussen een contraceptief implantaat gekregen. De Olmense Zoo heeft laten weten het nodige te zullen doen om lid van de EAZA te worden en op die wijze aan gecoördineerde kweekprogramma’s te kunnen meewerken. Er wordt een begeleidingscommissie met een aantal onafhankelijke experts samengesteld. We hebben enkele concrete namen gesuggereerd.

De conclusie is dat het dierenwelzijn alleszins de grootste winnaar is. We zijn kordaat opgetreden. Dat heeft misschien een schok veroorzaakt, maar de boodschap is duidelijk. Wie schendingen van de dierenwelzijnsregels, zelfs indien ze misschien niet van de grofste soort zijn, laat opstapelen, zal merken dat daar op een bepaald ogenblik echt een einde aan komt. In dat geval wordt gewoon kordaat gesloten. We hebben duidelijk gemaakt dat het ons menens is.

We zullen de situatie in de Olmense Zoo natuurlijk met bijzondere aandacht opvolgen. Dat spreekt voor zich. Ik heb er vertrouwen in dat het nieuw management de boodschap heeft begrepen. Het is essentieel dat er een nieuw management is, dat alles op alles zal zetten om problemen te vermijden. Volgens mij beseft het management dat het de luxe niet heeft om van het wettelijk parcours af te wijken.

De regelgeving stelt momenteel dat de dierentuinen aan kweekprogramma’s moeten deelnemen indien ze beschikken over dieren die hiervoor in aanmerking komen. Er mag niet ongecontroleerd worden gekweekt en er mogen geen hybriden worden gekweekt. Dat kader is behoorlijk strikt. In dit verband worden zelden problemen vastgesteld.

Er zijn vijf andere dierentuinen die van de Dienst Dierenwelzijn een proces-verbaal hebben gekregen, namelijk het Noordzeeaquarium, Bellewaerde, Sea Life, De Zonnegloed en de Vlindertuin.

In alle gevallen werden maatregelen opgelegd om die overtredingen weg te werken en moest de dierentuin een plan van aanpak uitwerken dat werd beoordeeld en waar nodig bijgestuurd door de dienst Dierenwelzijn. De dienst Dierenwelzijn volgt de uitvoering van zo’n plan altijd verder op. Voor sommige zaken is een nieuwe controle ter plaatse nodig, voor andere aanpassingen kan de uitvoering worden aangetoond met bijvoorbeeld fotomateriaal.

De heer Engelbosch heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord.

Als ik de opsomming hoor, denk ik dat er inderdaad voldoende voorwaarden zijn opgelegd die de garanties moeten kunnen bieden dat zulke situaties zich niet meer voordoen. Ik ben ook heel tevreden dat er een einde komt aan het ‘er de kantjes van af lopen’. Men kan een elastiek rekken en rekken, maar ooit knapt die elastiek, en dan moet er een signaal komen van u. U moet dan zeggen dat het niet langer kan. U moet ook het respect voor uw inspectiediensten herstellen.

U hebt dat zeer goed gedaan. De zoo werd gesloten. Men weet nu dat men de zaken serieus moet aanpakken en niet langer pv’s kan weglachen en zeggen: ‘Ja ja, we zullen wel zien.’ Ik denk dat de boodschap is overgekomen en dat het duidelijk is dat die zaken serieus moeten worden genomen. Volgens wat ik hoorde, heb ik er vertrouwen in dat men vandaag wel weet wat men moet doen.

De heer Sanctorum heeft het woord.

Enerzijds is er de benadering: konden we die zoo nog een extra kans geven? Ik kan mij voorstellen dat dat geen gemakkelijke kwestie was. Die problemen sleepten al jarenlang aan. Om dan te zeggen ‘oké je mag het nog eens proberen’, lijkt mij geen gemakkelijke afweging, ook al is er een nieuw management en zullen er nog een aantal controles gebeuren op mogelijke inbreuken.

De vraag is inderdaad: wat zou je anders met die dieren doen? Het gaat over ongeveer duizend dieren. Het is niet wenselijk om die zomaar te laten verdwijnen. Je kunt niet zomaar ruimte in andere dierentuinen vinden. Ik begrijp dat het een lastige kwestie was. Maar ik blijf wel met het gevoel zitten: heeft die zoo het eigenlijk wel verdiend om die kans te krijgen?

U zegt dat er geen inbreuken meer werden vastgesteld. Alle eerder gemaakte opmerkingen zouden dus zijn weggewerkt. Dat vind ik heel straf. Maar oké, als de dienst Dierenwelzijn dat zo heeft vastgesteld, dan neem ik daarvan akte. Minister, hoeveel controles gebeuren er ongeveer gemiddeld per jaar in een dierentuin? Zal er een verhoogde aandacht zijn voor de Olmense Zoo? Wat mij betreft mag de volgende boodschap worden gegeven: ‘Oké, we hebben recent een controle uitgevoerd. Er is een nieuwe kans gegeven. Maar binnenkort staan we hier terug om te kijken of er toch niet opnieuw sprake is van normvervaging op het vlak van dierenwelzijn.’

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Ik moet eerlijk zeggen dat onze fractie, toen de zoo opnieuw openging, aangenaam verrast was. Er is voordien heel kordate taal gesproken. We hebben daar ook uitvoerig over gesproken in de commissie. We waren natuurlijk wel tevreden om te zien dat de zoo op vrij korte termijn opnieuw kon opengaan – uiteraard nadat de nodige maatregelen genomen werden om het dierenwelzijn te respecteren.

U hebt nu al kort geantwoord op een vraag die ik ook in een schriftelijke vraag heb gesteld. Er waren een negentigtal tekortkomingen. Ik kijk ernaar uit om in detail in het antwoord te lezen op welke manier die negentigtal punten werden weerlegd.

Bij de vorige bespreking in deze commissie hebben wij ook onze bezorgdheid geuit over wat er nu tijdens de sluiting met de dieren zou gebeuren. Minister, zijn er tijdens de sluiting zelf problemen geweest? Kunt u daar kort op ingaan?

De zoo is publiekelijk afgestraft. Ik denk dat iedereen wel goed begrijpt wat ik wil zeggen. De Olmense Zoo werd in een negatief daglicht gesteld door die sluiting. Minister, wat gebeurt er in de toekomst? Zal de inspectie Dierenwelzijn toekomstgericht een verhoogde waakzaamheid hebben voor die zoo, maar ook eventueel voor andere zoos? Zal de frequentie van de controles worden opgevoerd?

Ten slotte vind ik het belangrijk dat er een grondig overleg gebeurt tussen de directie van de zoo en de inspectie Dierenwelzijn, om proactief eventuele toekomstige problemen uit te sluiten. Dat is ook belangrijk voor andere zoos. Men moet wat dat betreft heel proactief toekomstgericht te werk gaan.

De heer Dochy heeft het woord.

Minister, ik heb een kleine technische vraag voor u. Wanneer een slachthuis wordt gesloten, dan kan iedereen zich daar iets bij voorstellen: er worden geen dieren meer geslacht. Maar als een dierentuin, een zoo, wordt gesloten, wat betekent dat dan? Gebeurt er dan enkel een afscherming van het publiek? Wordt er dan enkel voor gezorgd dat de mensen niet meer zien wat er gebeurt? Ik begrijp niet echt goed wat de bedoeling kan zijn. We pleiten allemaal voor openbaarheid van bestuur: iedereen moet zien wat er gebeurt. Maar op het moment dat er calamiteiten zijn in een dierentuin, wordt dat afgeschermd voor het publiek. De mensen kunnen ook wel vaststellen dat er grote misdragingen gebeuren, als het zichtbaar is. Maar hier wordt het afgesloten. Of wat moet ik mij voorstellen bij het sluiten van een dierentuin? Heeft dat gevolgen voor die dieren of niet?

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, we hebben hier al verschillende debatten gehad over zaken die er niet in orde zouden zijn of over overtredingen die de Olmense Zoo zou hebben begaan. Ik was op zich wel blij dat de Olmense Zoo opnieuw kon worden opengesteld. Met man en macht is daar geprobeerd om die zoo overeind te houden. Het gaat er dan niet om of die zoo dat verdient, maar er zitten inderdaad wel levende dieren die de nodige zorgen en voeding moeten krijgen. De omgeving heeft massaal acties op touw gezet om die periode te helpen overbruggen. Het is dan ook positief dat er goede afspraken worden gemaakt. Er is een traject afgelegd. U hebt bij vorige vragen gesteld dat u daarvoor open stond, zodat effectief opnieuw een goed roulement en een goede zorg konden worden verzekerd.

Minister, ik hoor in het antwoord dat u net gaf een ander discours of een ander gevoel van discours dan tijdens de eerste debatten die we hierover hadden. Toen ging het over grote inbreuken. Het was toen alsof het echt niet te doen was en dat er tot sluiting móest worden overgegaan. Nu hoor ik dat het over niet al te grote inbreuken gaat. Minister, ik heb het gevoel dat hier vooral richting management wordt gekeken. Ik blijf mij dus afvragen of er geen andere mogelijkheden zijn om mensen effectief tot actie aan te zetten, mocht die actie tot nu toe zijn uitgebleven.

Minister, ik heb begrepen dat de Olmense Zoo zich eventueel wil aansluiten bij de EAZA. Hebt u dit als voorwaarde opgelegd? Is dat een van de maatregelen van het actieplan?

We hadden het erover in de debatten en het verscheen ook in de media dat u een coördinator hebt aangesteld voor de Olmense Zoo. Heeft die coördinator ook in de toekomst een rol te vervullen bij de contacten tussen de zoo, de diereninspectie en/of u?

Ik heb net als mevrouw De Vroe een schriftelijke vraag ingediend. We moeten alle details niet tijdens de commissiewerkzaamheden aflopen. Ik hoop ook daarop een zo volledig mogelijk antwoord te krijgen.

Minister Weyts heeft het woord.

Ik zal voor alle duidelijkheid herhalen wat ik al in de commissie heb gezegd: het ging om een opeenstapeling van schendingen van de dierenwelzijnswetgeving. Op een bepaald moment heb ik duidelijk gezegd, en hebben wij vanuit de administratie gewaarschuwd, dat als de zoo zich daar niet naar zou schikken, wij zouden sluiten. Men heeft gedacht dat het niet zo’n vaart zou lopen, en uiteindelijk hebben wij gewoon gesloten op basis van een opeenstapeling van schendingen van het dierenwelzijn. Nog los van de discussie over de sociale dieren ging het daarbij vooral over het gegeven dat dieren enkel in een binnenverblijf of enkel in een buitenverblijf konden worden gestoken. Dat vond ik toch wel van een andere orde.

Als u nu vraagt of er geen andere mogelijkheid was dan sluiting, dan zeg ik: neen. Men sloeg herhaaldelijk alle andere maatregelen in de wind. Finaal, zelfs na het verschuiven van een deadline, was er geen andere oplossing dan een sluiting. Die maatregel heeft wel het nodige effect gehad. Men is dan overgegaan tot het zich schikken naar de dierenwelzijnswetgeving, tot een wijziging van het management, tot het hoger leggen van de lat inzake dierenwelzijn. Ik ben dus best tevreden met het resultaat. De grootste winnaar is hier het dierenwelzijn. Het gaat er mij niet om of die schendingen nu plaatsvinden in mijn achtertuin of elders. Dat is in dezen niet de kwestie.

Wat moet je doen als een dierentuin wordt gesloten? In eerste instantie wordt een dierentuin gesloten voor het publiek. Zo komt de nodige personeelscapaciteit vrij voor de verzorging van de dieren. Ook worden, desgevallend, dringende maatregelen genomen, uiteraard in samenwerking met de dienst Dierenwelzijn. Dat kan gaan om het onderbrengen van dieren in andere locaties in de dierentuin zelf of in andere dierentuinen. Er werd een coördinator aangesteld om te zorgen voor de herlokalisatie van dieren. Indien men niet tegemoet zou komen aan de opgelegde maatregelen en indien de sluiting dus permanent zou zijn, moesten de dieren worden overgebracht. In dat geval waren wij klaar om de dieren te herplaatsen in andere dierentuinen. Nu is dat niet meer nodig – afgezien van de enkele dieren die werden herplaatst in andere dierentuinen. In de toekomst lijkt me dat niet meer nodig.

Vanzelfsprekend is er een verhoogde aandacht. De Olmense Zoo kan zich echt niet meer permitteren om van het geijkte pad af te wijken.

Wat betreft de controles, heeft de inspectie hier wel degelijk gewerkt. Anders hadden we nooit de situatie gehad die er vandaag is. Men heeft daar wel een vinger aan de pols gehouden. In het recente verleden hebben we jaarlijks één op de drie dierentuinen onaangekondigd geïnspecteerd. Dankzij de uitbreiding van het dierenwelzijnsinspectieteam kunnen we dat optrekken. We gaan er dus van uit dat er meer controles en nog meer inspecties in de dierentuinen zullen gebeuren.

De heer Engelbosch heeft het woord.

Ik begrijp een aantal collega's niet. Dat deze zoo in een negatief daglicht komt te staan door de sluiting, heeft de zoo vooral aan zichzelf te danken door jarenlang pv's en alle gestelde vragen in de wind te slaan. Dat men dan in een negatief daglicht komt, is niet de fout van de minister. Blijkbaar was de sluiting het enige dat hielp. Men heeft jarenlang vriendelijke vragen gesteld, dan minder vriendelijk, en er gebeurde niets. Men heeft de zoo gesloten en plots kon wel gevolg worden gegeven aan alle pv's en opmerkingen.

Dus ja, mijnheer Dochy, het was effectief wel nodig om nu die zoo te sluiten. De bewijzen zijn er vandaag.

Ik ben blij, minister, en iedereen is bij deze gewaarschuwd, alle dierentuinen zijn gewaarschuwd dat u er niet mee lacht en dat u, als men de zaken niet aanpakt, de pv's niet serieus neemt, de zaak gewoon sluit.

Ik zou willen afsluiten met dat laatste cijfer dat u aanhaalde, een op de drie dierentuinen krijgt jaarlijks een controle. Dat is eigenlijk toch niet veel. Ik begrijp dat de Olmense zoo nu in regel wordt gesteld op basis van controles en de discussies daarover. Een op de drie dierentuinen krijgt jaarlijks een controle, dat betekent een dierentuin een keer om de drie jaar onverwachte controle krijgt. Dat is niet veel.

U zegt dat dit zal worden opgedreven. Ik ken het exacte cijfer nog niet, maar dat zal in de komende maanden wel blijken.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.