Kosten-batenanalyse betreffende de gevolgen van de betonstop

De voorzitter

Mevrouw Pira heeft het woord.

Er is goed nieuws: eindelijk is er een studie die berekent hoeveel onze ruimtelijke ordening, of beter gezegd onze ruimtelijke wanordening, ons kost.

De lintbebouwing, de kilometerslange nutsvoorzieningen, de wegen, de verlichting, het onderhoud, de energiekost, de files, de luchtvervuiling en noem maar op: de manier waarop we in het verleden hebben gebouwd, kost ons elke dag handenvol geld. Miljarden zelfs, zegt de studie. Het kost ons zelfs meer dan alle schadevergoedingen opgeteld die we aan eigenaars zouden moeten uitbetalen die een slecht gelegen bouwgrond hebben en waarvan we zeggen dat die beter zou worden omgezet in natuur of landbouw.

Alleen, minister, op het einde van het artikel in De Standaard waarin u de studie aankondigde, zegt u – ik moest het tweemaal lezen –: “We moeten dringend ingrijpen.” U als minister van de Ruimtelijke Ordening zegt dat we dringend moeten ingrijpen. Mijn vraag is dan ook heel eenvoudig: wat houdt u tegen? (Applaus bij Groen en sp.a)

De heer Ronse heeft het woord.

Minister, 33 miljard is het bedrag dat we als samenleving zouden moeten ophoesten als we niets doen. Als we niets doen, dan kost ons dat 33 miljard. Afhankelijk van hoe we planschade/planbaten uitkeren, kunnen we die kosten terugdringen tot 20 of 25 miljard. Dat betekent dat u 4 tot 12 miljard euro kunt besparen. Als ik de oppositie hier hoor – zeker de linkse oppositie –, dan zou u de eerste minister zijn die 4 tot 12 miljard bespaart waarvoor het hele halfrond applaudisseert. Er liggen dus wel wat kansen voor u.

Het is natuurlijk belangrijk dat we inzicht krijgen in hoe die 33 miljard euro werd berekend. Kunt u toelichten hoe Stec in die studie tot dat bedrag komt?

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Minister, uiteraard is ook onze fractie blij te vernemen dat de maatschappelijke kosten-batenanalyse er eindelijk is. Het is uiteraard van belang bij het voeren van een ruimtelijk beleid om te weten hoe de juiste middelen kunnen worden aangewend. De studie is er, en de resultaten ogen heel goed.

Er is alleen maar een nettowinst als men de principes die zijn opgenomen in het witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen zou uitvoeren. Meer nog, we lezen dat zelfs bij het verhogen van de vergoeding, de planschade, tot de volledige marktwaarde aan mensen wier bouwgrond devalueert, er nog altijd een nettowinst is. Het beste scenario zou zijn dat er ongeveer 20.000 hectare slecht gelegen bouwkavels worden geschrapt. Dan zou er nog altijd een positief resultaat zijn voor de hele leefgemeenschap.

We hebben de studie nog niet kunnen inkijken. Op welke elementen werd bepaald of bouwkavels slecht of goed gelegen zijn? Zijn de juiste parameters in de studie gehanteerd? Kunt u daar meer uitleg over geven?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Dames en heren, we hebben altijd afgesproken dat we een grondige kosten-batenanalyse zouden maken over het witboek Beleidsplan Ruimte Vlaanderen. Daarin heeft de Vlaamse Regering afgesproken dat de ruimte-inname van 6 hectare per dag naar 0 hectare per dag moet gaan tegen 2040, met een tussentijdse doelstelling van 3 hectare per dag in 2025.

Mevrouw Pira, we zijn vandaag al bezig, maar u blijkt dat niet te zien. De ruimte-inname daalt al door initiatieven die we hebben genomen. Er is het witboek dat volop begint te leven in de praktijk, en iedereen is mee in dat verhaal. We hebben ook een omzendbrief verspreid. Er is ook de wijziging van de regelgeving die hopelijk volgende week definitief door de plenaire vergadering zal worden goedgekeurd en waarin tal van instrumenten zitten om in de praktijk werk te maken van de ruimteafname. Er is ook een Green Deal Ruimte. En ik kan zo nog een tijdje doorgaan. We zijn dus volop bezig in dat traject om van 6 hectare naar 0 hectare te gaan.

Er is ook het Instrumentendecreet, dat klaar is om naar de Vlaamse Regering te gaan. We zijn politiek de zaken nog aan het doorpraten.

Hoe is dit berekend in de studie? Een studiebureau heeft dat gedaan, en ik ben uiteraard bereid om de tekst ter beschikking te stellen van het parlement. Ik zal die met veel plezier overmaken. Het studiebureau heeft het nulscenario als volgt berekend: als we vandaag gewoon verder doen met 6 hectare per dag rekening houdend met de bevolkingsprognoses in Vlaanderen, dan hebben ze uitgerekend wat dit betekent aan files, economisch verlies, verlies van biodiversiteit en ecosysteemdiensten.

Het gaat ook over overstromingen, de kostprijs van nutsvoorzieningen, zoals het aanleggen van rioleringen en bekabelingen, maar ook over de energie-uitdaging die daarmee samenhangt. We bouwen al onze ruimte helemaal vol en er zijn meer burn-outs en depressies. Kortom, het studiebureau heeft met allerlei criteria rekening gehouden en dat dan afgezet tegen de kostprijs van verschillende scenario’s waarin wel wordt ingegrepen. Zo komen ze tot de conclusie dat niets doen geen optie is, omdat dat de duurste hypothese is. Dat is waar we met zijn allen voor staan. Het goedkeuren van het witboek door de Vlaamse Regering was dus de juiste keuze en dit zal hopelijk resulteren in een definitief BRV, waar alle gevoerde gesprekken en consultaties in zijn verwerkt.

Mevrouw Peeters, u vraagt hoe de schrapping van die gronden werd berekend. Welnu, het gaat om een studie die focust op woonreservegebieden en effectief woongebied. Men heeft daarvoor de criteria genomen zoals ze afgesproken zijn in het witboek BRV. Het gaat dan over de kernversterking en niet meer over terreinen die we ontwikkelen, ver weg in de open ruimte, waar geen nutsvoorzieningen zijn. Het gaat ook over de combinatie met het openbaar vervoer en ontsluitingen. Op basis van al die criteria heeft men die berekeningen gemaakt. Er zijn verschillende scenario’s: van gedeeltelijke realisatie tot het ineens, op één dag tijd bij manier van spreken, schrappen van alles wat niet goed gelegen is. We zouden ook een instrumentendecreet kunnen ontwerpen waar we ook via andere scenario’s werken. Dat studiepakket en die raming is zo opgevat dat de Vlaamse Regering daar nu verder mee aan de slag kan gaan.

Minister, de studie heeft duidelijk uitgewezen dat niets doen geen optie is en ons handenvol geld kost. We zitten al aan de helft van de legislatuur en de olifant in de kamer is het Instrumentendecreet. Burgemeesters en schepenen wachten daarop om van bouwgrond open ruimte te maken. Over dat Instrumentendecreet spreekt u al jaren en u zegt al een paar maanden dat het op de tafel van de regering ligt. Alleen, het komt maar niet tevoorschijn. Iedereen weet wat het probleem is: de verdeeldheid in uw regering. Elke stap die u zet richting betonstop wordt tegengehouden door andere partijen in de regering, en met name de partij van minister Tommelein. Minister, wat gaat u doen om die diepe kloof binnen uw eigen regering te dichten?

Er is becijferd wat het zou kosten mochten we niets doen, er ligt een ontwerp van Instrumentendecreet op tafel dat binnen de meerderheid wordt besproken, recent werd ook de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening goedgekeurd en het witboek BRV is klaar. Anders dan mevrouw Pira, zie ik dus weinig reden tot klagen. Deze meerderheid neemt meer dan haar verantwoordelijkheid op zich om met die uitdaging om te gaan.

Minister, wanneer denkt u finaal te landen met het BRV? De legislatuur loopt nog tot juni 2019, maar wanneer landen we concreet?

Minister, ik dank u voor uw antwoord. U gaf zelf aan dat de studie zich beperkt tot woongebied, dat 12 procent uitmaakt van de totale oppervlakte in Vlaanderen. Ik neem aan dat u straks ook dergelijke studies zult hebben voor de andere bestemmingen in Vlaanderen. In uw antwoord op mijn specifieke vragen zegt u dat u voor het bepalen de percelen die straks onbebouwbaar worden, verwijst naar de prioriteiten die in het witboek zijn opgenomen, zoals kernversterking en het vrijwaren van open ruimte. Daar kan ik inkomen, maar ik hoop dat daarvoor niet alleen rekening gehouden wordt met de kansenkaart die het VITO heeft opgemaakt. Die is namelijk zeer nefast, zowel voor mijn provincie, als voor een groot deel van West-Vlaanderen. Ik hoop dat u mij de garantie kunt geven dat de beslissingen niet alleen daarop gebaseerd zullen worden en dat de lokale besturen betrokken zullen worden bij het verder bepalen van de gebieden die in de toekomst niet bebouwbaar zullen zijn.

De heer Ceyssens heeft het woord.

Mevrouw Pira, ik begrijp u niet goed. Eindelijk hebben we een regering die werk maakt van de betonstop. We spreken daar al jaren over. Nu is er eindelijk een minister die dit oppakt en nu komt u hier vertellen dat het niet snel genoeg gaat. Waarom hebt u daar in het verleden, toen u mee aan de touwtjes trok, geen werk van durven maken? Het moet me van het hart, ik vind dat vrij goedkoop.

Collega's, wat de maatschappelijke kosten-batenanalyse oplevert, wat we daarmee besparen, mogen we niet afwentelen op de individuele burger die gedupeerd is. CD&V heeft er altijd voor gepleit toen we het hadden over het Ruimtelijk Beleidsplan Vlaanderen, dat we iedereen correct vergoeden.

Voor de gebieden – mevrouw Peeters noemt het ‘mijn provincie’, en ik noem het de provincie Limburg – waar nog niet alle mobiliteitsknooppunten ontward zijn, moeten we bereid zijn om te investeren zodat we kunnen ontwikkelen conform de principes van het Beleidsplan Vlaanderen.

De heer Tobback heeft het woord.

Voorzitter, ondanks het optimisme van de heer Ronse hebben we het probleem in de afgelopen vijf minuten weer allemaal gezien. Terwijl studies zwart op wit aantonen dat onze hele samenleving, dus alle individuele burgers, alle belastingbetalers, miljarden zouden kunnen besparen door een beleid dat krachtdadig ingrijpt, zijn er een aantal die eigenlijk gewoon de bouwgrond van hun buren belangrijker vinden dan het algemeen belang in Vlaanderen en het belastinggeld in Vlaanderen. Zolang we dat niet kunnen overkomen, gaan we dwaas geld blijven uitgeven en dramatische situaties blijven creëren.

Ik wil bij dezen een heel warme oproep doen. Er ligt hier inderdaad het bewijs dat er middelen zijn om eventuele individuele gedupeerden schadeloos te stellen. Daar is iedereen het mee eens. Maar er blijft een ongelooflijke rem bestaan om dat daadwerkelijk te doen.

Ik wil aan de collega's van CD&V en Open Vld een oproep doen: stop daar in godsnaam mee. We hebben zwart op wit het bewijs dat wat u al jaren doet, ons eigenlijk allemaal fortuinen kost, aan de belastingbetaler fortuinen kost. Stop met die verspilling. Stap in een goed beleid en stap, minister, daar niet binnen een jaar of twee in, doe dat nu. (Applaus bij sp.a)

Collega's, ik ben blij dat iedereen hier in dit parlement het volmondig eens is met de doelstellingen van het witboek zoals het is goedgekeurd door de Vlaamse Regering. We gaan naar een afbouw, vanaf vandaag tot 2040. Vandaag wordt per dag 6 hectare open ruimte ingenomen, we gaan naar 0 hectare in 2040.

We hebben een tussentijdse doelstelling. Ik wil dat herhalen. We wachten niet tot 2040 om dan pas actie te ondernemen. Het klopt niet dat deze regering nog niets gedaan heeft. We hebben het witboek, en op basis daarvan – ik heb het net opgesomd – hebben we al tal van maatregelen genomen. Ik denk aan de omzendbrief, de codex die is goedgekeurd in de commissie en wellicht volgende week ook in de plenaire vergadering, ofwel de week nadien, we zullen dat wel zien. Dat is een heel belangrijk instrument omdat er echt al heel concrete elementen in zitten waar iedereen op alle niveaus, de lokale besturen, de provincies, de Vlaamse overheid, echt mee aan de slag kan gaan om die open ruimte veilig te stellen. Er komt binnenkort een Green Deal Ruimte aan, waarin we met alle betrokken actoren en sectoren een vrijwillig contract aangaan om de open ruimte veilig te stellen.

Mijnheer Ronse, alle elementen liggen op tafel. Het Instrumentendecreet ligt klaar om naar de Vlaamse Regering te brengen, alle randvoorwaarden liggen op de tafel. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen ligt klaar. Dit is volop in politieke bespreking. Ik hoop dat we daar snel mee kunnen landen. We zullen dan uiteraard, mevrouw Pira, richting Vlaams Parlement gaan.

Ik heb soms het gevoel dat we blijven steken in de discussie over de kip of het ei. Ik hoor constant: ‘We moeten exact weten wat of hoe.’ Maar dat gaat niet zonder definitieve afspraak over de planschade. Voor mij betekent dat zorgen dat de burger die dan toch getroffen wordt door die maatregelen, op een correcte en volledige manier vergoeden voor de schade die hij of zij lijdt. Als we over die context een volledige consensus hebben, zullen we tot bijna achter de komma kunnen berekenen wat de consequenties zijn. Nu moeten we het doen met prognoses op basis van een goede studie, waar we ook al heel ver mee geraken.

Collega Peeters, u moet zich geen zorgen maken dat er in West-Vlaanderen of Limburg geen ontwikkelingskansen zijn. Ik heb het hier al vaak gezegd: de Vlaamse Regering heeft duidelijk afgesproken dat er nog ontwikkelingskansen zijn, ook op plaatsen waar er toekomstige ontsluitingen zijn gepland. Dat is heel belangrijk.

De studie zegt niet zwart op wit dat er al dan niet kan worden ontwikkeld. De studie heeft een prognose gemaakt op basis van de criteria die de meerderheid heeft afgesproken, en berekend wat dat financieel zou kunnen betekenen. Het studiebureau zegt uiteraard niet dat jouw of mijn bouwgrond al dan niet zal kunnen worden ontwikkeld in de toekomst. Dat zal moeten gebeuren op basis van de uitvoering van de plannen die we hebben met het Instrumentendecreet. Dat moet natuurlijk planmatig worden aangepakt voor heel Vlaanderen, op het gemeentelijke, provinciale en Vlaamse niveau.

Collega Tobback, ik ben het niet met u eens. U probeert een tegenstrijd op tafel te leggen tussen het algemeen en het individueel belang. Met het witboek dat is goedgekeurd door de Vlaamse Regering en dat nu op tafel ligt en wordt vertaald in een definitief plan, ben ik ervan overtuigd dat er een perfect evenwicht is tussen het algemeen belang – het stoppen van het elke dag opnieuw verder ongebreideld innemen van de open ruimte en het afbouwen daarvan –, en het respect voor het individueel eigendomsrecht van mensen. Dat zit erin omdat we een Instrumentendecreet hebben met heel veel voorstellen waarbij je niet alleen raakt aan het eigendomsrecht van mensen, maar die mensen ook een perspectief geeft. Als men ergens niet kan bouwen, kan men naar een ruil gaan, kan men zoeken naar de beste oplossing om de droom van een eigen stek op een verantwoorde manier waar te maken.

Alle elementen voor een evenwicht tussen het algemeen belang en het individueel eigendomsrecht liggen op tafel. Ik wil dan ook aan iedereen vragen: laten we springen. Dit is heel belangrijk voor de toekomst van ons land. Ik ben ervan overtuigd dat deze Vlaamse Regering daar ook in zal slagen. (Applaus bij CD&V)

Collega's, we verliezen in Vlaanderen 6 hectare open ruimte per dag en we zijn het meest verkavelde land van heel Europa. Iedereen in dit halfrond is het erover eens dat dit moet stoppen.

Minister, u probeert het verborgen te houden, maar iedereen die wekelijks onze commissie volgt, weet dat er een diepe verdeeldheid is in uw regering. Collega Vandaele noemde het onlangs ‘verzet’. Er zit verzet in uw regering. Ik roep u op om de verdeeldheid in uw regering te overbruggen en nu vooral snel te handelen. Zoals de studie het stelt: niets doen kost handenvol geld, en niet alleen veel geld, maar ook meer open ruimte. (Applaus bij Groen en sp.a)

Minister, het woord verdeeldheid is een beetje misplaatst. De verdienste van de studie die gisteren is gelanceerd, is dat u van alle partijen een engagement hebt gekregen om die kost van 33 miljard euro niet te laten gebeuren. U krijgt groen licht om een besparing van 12 tot 4 miljard euro door te voeren, zelfs van de socialisten en de liberalen. Dat er in een meerderheid die zo'n project opstelt, die zo'n uitdaging aangaat, meningsverschillen zijn over een aantal aspecten daarin, dat lijkt mij de logica zelve. Anders zaten we allemaal in dezelfde politieke partij.

Er ligt een ontwerp van Instrumentendecreet op tafel, er is een witboek BRV goedgekeurd, we hebben de VCRO goedgekeurd en ondertussen zijn de zaken geobjectiveerd. Dus, minister Schauvliege, u krijgt alleszins onze steun om daarmee verder te gaan en om dat in deze legislatuur te realiseren. (Applaus bij de N-VA)

Collega's, we hebben nu een maatschappelijke kosten-batenanalyse waarvan de resultaten positief ogen. Dat is sowieso al een goede zaak. Voor onze fractie is de bescherming van de eigendomsrechten heel belangrijk. Iemand wiens bouwkavel wordt gedevalueerd of straks onbetaalbaar wordt, moet aanspraak kunnen maken op een volwaardige vergoeding. Wel, minister, ik ben zeer blij dat ik u dat vandaag opnieuw hoor bevestigen en dat in de studie rekening wordt gehouden met een volledige marktwaardevergoeding voor mensen wier bouwkavel straks onbebouwbaar wordt. (Applaus bij Open Vld)

De actuele vragen zijn afgehandeld.