Toegankelijkheidsregeling voor openbare bossen

De voorzitter

De heer De Bruyn heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega's, we weten het maar al te goed: Vlaanderen is niet alleen bijzonder dichtbevolkt, maar ook bijzonder bosarm. Slechts 12 procent van onze oppervlakte is bebost. Als we naar het totale bosareaal kijken, dan weten we dat maar 30 procent onder het beheer van onder andere het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) valt, nog niet exclusief, maar het grootste deel van die 30 procent valt onder het beheer van ANB.

De druk op onze bossen is bijzonder groot. Ze zijn niet alleen nog altijd de basis, en terecht, van economische activiteiten, maar ook natuurbelevers, sporters, wandelaars eisen, overigens eveneens volledig terecht, hun plaats op in onze Vlaamse bossen.

Maar we moeten beseffen dat de druk die dit met zich meebrengt, goede regels vergt. Goede regels die we eigenlijk op dit moment hebben voor alle bossen, voor elk type bos dat we hebben. Onze bossen zijn voor wandelaars toegankelijk op de paden en kinderen en jongeren kunnen naar hartenlust ravotten, kampen bouwen, spelen in afgebakende speelzones. Zo zijn er nogal wat: ongeveer 2600 hectare is permanent speelbos; in de zomer wordt daar nog eens 1100 hectare tijdelijk speelbos aan toegevoegd, op het ogenblik dat jongeren er ook het meeste nood aan hebben.

Toch bestaat vanuit de jeugdsector de vraag om de toegankelijkheid van bossen te verruimen. Op Bosforum liet u, minister, vorige week weten dat u dat ook doet. U wilt het algemene principe omkeren waardoor bossen volledig toegankelijk worden, behalve voor die zones waar om verschillende redenen een speciale bescherming wordt ingesteld. Bij de jeugdsector was er uiteraard applaus. Bij iedereen die in Vlaanderen met bosbeleid en bosbeheer bezig is, waren er enkele zwaar gefronste wenkbrauwen.

Minister, waarom meent u dat het omkeren van het toegankelijkheidsprincipe het meest gepaste antwoord is op de terechte vraag naar meer toegankelijkheid van onze bossen?

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega's, toegankelijk groen draagt bij tot het welbevinden van eenieder, of het nu wandelaars, fietsers, ruiters of jongeren van de jeugdbeweging zijn. Toegankelijk groen geeft mensen ook de kans om met de natuur in aanraking te komen, waardoor het draagvlak voor bos en natuur, maar eveneens ook het respect daarvoor, ongetwijfeld zal groeien.

Minister, omkeren van de toegankelijkheidsregeling zegt dan ook heel duidelijk wat we willen. Toegankelijk groen is een belangrijk issue, en we willen dat effectief mogelijk maken: publieke bossen die van iedereen zijn. We geven de boodschap dat ze toegankelijk zijn voor iedereen, tenzij in uitzonderlijke situaties, eventueel zelfs tijdelijke situaties, waar bepaalde zones niet toegankelijk zijn. Het omkeren van de toegankelijkheidsregeling zegt dus heel duidelijk wat we willen.

Minister, ik was dan ook heel blij – ook de jeugdsector maar ook vele anderen – dat u het debat wilt aangaan en de toegankelijkheid wilt omkeren. Ik hoop dat de hele bossector – en ik heb ook heel wat positieve geluiden gehoord – mee die belangrijke stap wil zetten en dat we niet blijven hangen bij de communicatieve uitdagingen of eventuele praktische bezwaren.

Minister, ik ben overtuigd van de omkering van de toegankelijkheidsregeling. De uitdaging zal erin liggen hoe we heel duidelijk maken wat toegankelijk bos is en wat geen toegankelijk bos is. Hoe zult u die verdere stappen ondernemen?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Voorzitter, collega's, het is een vraag die al heel lang leeft bij de Vlaamse Jeugdraad, die dat expliciet gevraagd heeft aan de Vlaamse Regering. Het principe van de omgekeerde toegankelijkheid staat expliciet in het Vlaams regeerakkoord. Ik zorg er dus voor dat dat Vlaams regeerakkoord wordt uitgevoerd.

Vandaag mag je het bos in, maar dan vooral op de paadjes en op een aantal zones die zijn afgebakend als speelzone. Dat lijkt misschien veel, collega De Bruyn, maar ik stel vast dat op basis van de huidige regelgeving maar 3 procent van onze bossen toegankelijk is om te spelen. Dat is dus bijzonder weinig en ik vind dat bijzonder jammer.

Ik zie dat op basis van de regelgeving die we vandaag hebben de mogelijkheid bestaat om in het beheerplan dat uit te breiden, maar ik zie geen enkele incentive voor de openbare bossen en voor de beheerders om daar ook voor te gaan. Men heeft een heel behoudsgezinde reflex om alleen op de paadjes te blijven en maar een beperkt aantal zones toegankelijk te maken.

Hoe wil ik nu de natuurbeleving stimuleren? Dat is door mensen van dichtbij die natuur te laten beleven en te zorgen dat als je bijvoorbeeld een bosspel wilt organiseren, je niet eerst een hele papiermolen moet doorlopen om dat bosspel toch maar te kunnen organiseren. Ik denk dat dat de wereld op zijn kop is. Laten we die openbare bossen ter beschikking stellen van de jeugd om erin te spelen. Het feit dat we die toegankelijkheid omdraaien, zorgt ervoor dat je in je beheerplan echt moet gaan spreken met de gebruikers van je bos.

Onze nieuwe beheerplannen moeten allemaal in openbaar onderzoek. Dat betekent dus dat je heel bewust over die toegankelijkheid moet nadenken en kijken welke zones kwetsbaar zijn en we niet laten betreden. Dat is ook logisch, daar gaan we niet van afstappen. Maar het is een heel andere ingesteldheid, waarbij je ervan vertrekt dat alles toegankelijk is en je dan kijkt waar er kwetsbare zones zijn die niet toegankelijk zijn. Heel die papiermolen laten we achterwege. Ik denk dat het een positieve stimulans is om in gesprek te gaan met iedereen die het bos gebruikt.

Dat is wat we ook gaan doen naar communicatie, collega Rombouts. Het ANB zal heel actief communiceren via de website, via borden aan de invalswegen van die openbare bossen en ook naar de verschillende doelgroepen. Ik denk aan jeugdbewegingen en wandelclubs waar gericht naar zal worden gecommuniceerd. Natuurlijk moeten ook onze lokale besturen worden meegenomen zodat zij goed weten wat op hun grondgebied geldt.

Dit gaat over de toegankelijkheid. Ik geloof er heel sterk in om die toegankelijkheid om te draaien. Ik ga het regeerakkoord in die zin ook uitvoeren. Dat staat niet in de weg dat we verder inzetten op bosuitbreiding. Ik hoor een aantal criticasters al zeggen dat de toegankelijkheid op zich niet voldoende is en dat er ook meer bossen moeten komen. Dat doen we ook, dat weet u. We hebben al belangrijke stappen gezet, zoals dit weekend nog een bosuitbreiding van 24 voetbalvelden in het Meetjesland, waar ik zelf de bomen heb helpen planten. Dat is maar een voorbeeld van bosuitbreiding die week na week wordt gedaan.

Als je die twee pistes verder bewandelt, bosuitbreiding en zorgen dat je in de openbare bossen de omgekeerde toegankelijkheid hebt, dan kan je de beleving in het bos vergroten en de kwetsbaarheid niet in de weg staan. Het is ook in het voorstel vervat dat de kwetsbare zones verder kunnen worden beschermd. (Applaus bij CD&V en de Open Vld)

Minister, ik dank u voor uw antwoord, dat mij toch op vier punten teleurstelt. Een eerste punt: u hebt hierover – dat weet u evengoed als ikzelf – recent met de sector van bosbeheer en bosbeleid in Vlaanderen geen overleg gepleegd. U weet, net zo goed als ik weet, dat u op dit ogenblik voor deze maatregel dan ook geen draagvlak hebt bij de belangrijkste actoren op het terrein. Dat neemt niet weg dat iedereen, ook zij, ook wij, het belang en de vraag onderschrijven. Daar gaat het niet om. Maar het generieke middel dat u nu inzet, is geen antwoord op die terechte vraag, heeft geen draagvlak en was niet het onderwerp van recent overleg.

Ten tweede: u laat nog altijd veel meer vragen onbeantwoord dan u er beantwoordt. Met alle begrip, het gaat om een plan. Veel moet nog worden uitgeklaard: in welke bossen zal dit van toepassing zijn, hoe gaat u het afdwingen? Dat zijn allemaal vragen die op dit ogenblik onbeantwoord blijven.

Ten derde neemt u een bijzonder groot risico door het voorzorgprincipe te verlaten. Op welke manier zult u waarborgen dat onze Europese doelstellingen niet in het gedrang komen door deze regel om te keren?

Minister, ik sluit af met een concrete vraag. U hebt er al naar verwezen. Met welk concreet plan zult u komen om die 10.000 hectare aan bijkomende bossen, waarover we al twintig jaar praten, tot stand te brengen? (Applaus bij de N-VA)

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik heb een duidelijk pleidooi gehoord. We dragen de toegankelijkheid, de bereikbaarheid en de natuurbeleving allemaal hoog in het vaandel. U wilt hier effectief werk van maken. Dat is afgesproken in het Vlaams regeerakkoord, maar het is nog veel belangrijker dat u effectief realisaties op het terrein wilt.

Ik treed uw vraag bij. Het is enigszins een uitnodiging ten aanzien van de bossector, maar ook ten aanzien van de lokale besturen, om dit in de praktijk waar te maken. Aangezien iedereen in de toegankelijkheid gelooft, ben ik ervan overtuigd dat de communicatie een belangrijke uitdaging vormt. De lokale besturen en de eigenaars van bossen kunnen een belangrijke bijdrage leveren. Ik ga ervan uit dat u hierover verder overleg zult plegen.

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Voorzitter, mijn partij en ikzelf zijn zeer blij dat de toegankelijkheid van de openbare bossen, die met overheidssteun zijn gefinancierd, wordt omgekeerd. We zijn tevreden. Ik verwijs uiteraard naar de andere sprekers. Dit moet gebeuren met respect voor de kwetsbare natuur en er moet overleg zijn met de betrokken instanties.

Ik wil duidelijk benadrukken dat het voor mijn partij zeer belangrijk is dat voor de bossen die volledig privaat zijn gefinancierd het eigendomsrecht geldt. Mijn partij is daar uiteraard voor 100 procent voorstander van. Ik wil ten aanzien van de burgers duidelijkheid scheppen. Het gaat hier enkel om de openbare bossen, de bossen die mee met overheidssteun zijn gefinancierd.

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, u hebt iedereen een beetje verrast. Volgens mij hebt u de jeugdbewegingen nog het meest verrast. Indien zij hier zouden zijn, zouden ze u ongetwijfeld als eerste vraag stellen om welke bossen het gaat. In redelijk wat Vlaamse provincies zult u namelijk hard moeten zoeken om dat fameuze toegangsrecht in de praktijk te kunnen brengen – u hebt daar namelijk een bos voor nodig. Waar er bossen zijn, is de toegankelijkheid naar mijn aanvoelen al goed geregeld. Dat is het geval in mijn provincie.

Ik wil me aansluiten bij de vraag van de heer De Bruyn en me concreet informeren. Indien u het weinige dat nog overblijft niet helemaal wilt vernietigen, weet u zeer goed dat er hier en daar uitsluitingen zullen moeten zijn, want anders zal er namelijk niets meer overblijven. Ik neem aan dat u voor het opstellen van de toegankelijkheids- of ontoegankelijkheidscriteria wel overleg met de sector en met de deskundigen zult voeren. Ik neem aan dat het echt uw bedoeling is een natuur- en milieubeleid te garanderen en dat dit niet enkel een zetje is in het zicht van de gemeenteraadsverkiezingen.

Mevrouw Meuleman heeft het woord.

Minister, ik begrijp de vraag van de jeugdverenigingen om meer toegankelijkheid. Ik begrijp tevens de vraag van de natuur- en bosverenigingen. Zij zijn bezorgd om de ecologische kwetsbaarheid. Ik denk in dit verband aan het Hallerbos. Indien iedereen daar van de paden zou mogen afwijken, zouden we binnenkort geen Hallerbos meer hebben. Dat bos is uniek en mooi. We moeten hiervoor opletten.

De balans moet juist zijn. In feite zou de regelgeving niet zo veel verschil mogen maken. Wat kwetsbaar is, moet worden beschermd. Wat toegankelijk kan worden gemaakt, moet toegankelijk worden gemaakt. Daar mag geen twijfel over bestaan. Het is uw taak die balans juist te krijgen. Hoe u dat doet, is van minder belang.

Minister, een zaak is echter duidelijk. Op het Bosforum was er een grote consensus: het gaat absoluut niet goed met de bosuitbreiding. U zit niet op schema. Er zijn te weinig stadsbossen, stadsrandbossen en speelbossen. Indien u werk zou maken van de bosuitbreiding, zou de druk op onze bossen en op de open ruimte misschien minder groot zijn. U moet de aanbevelingen van het Bosforum volgen en hier dringend werk van maken.

De heer Sintobin heeft het woord.

Blijkbaar is dit het zoveelste dossier waarover de meerderheidspartijen niet op dezelfde lijn zitten. Onze fractie, minister, vindt dit wel een goede beslissing.

Als ik sommige critici bezig hoor, lijkt het wel of alle wandelaars en jeugdverenigingen vandalen zijn, hooligans die alles kapot zullen maken. Collega Vandaele voelt zich aangesproken. (Gelach)

Ik bedoel maar: wandelaars en jeugdverenigingen hebben respect voor de natuur. En dus vind ik dit een goede beslissing. Wat wel belangrijk is, minister, is dat de criteria voor toegankelijke en niet-toegankelijke bossen zo snel mogelijk vastgelegd worden en dat er een goede communicatie gevoerd wordt. Wanneer zal dit in werking treden?

De heer Sanctorum heeft het woord.

Minister, u haalde terecht de administratieve rompslomp aan om te mogen spelen. Wat mij betreft, mag dat zeker verbeteren.

Voor de rest sluit ik mij toch aan bij collega De Bruyn. Ik vind het geen goed idee om die toegankelijkheidsregeling om te draaien in een bosarme regio als Vlaanderen. Meer nog, ik vind het ook geen realistisch idee. Want laat ons wel wezen, minister: u weet net zo goed als wij dat er bijzonder veel onafgewerkte dossiers zijn inzake bos. Denk bijvoorbeeld aan de bescherming van de zonevreemde bossen. Daar moeten we nog altijd op wachten, en het ziet er niet naar uit dat dat snel gaat gebeuren.

Ik verwacht dus eerlijk gezegd ook geen initiatief hieromtrent, tenzij u hier het engagement wilt aangaan dat er ten laatste in 2018 effectief zo’n regeling op tafel zal liggen en zal worden goedgekeurd. Ik vrees eerlijk gezegd, minister, dat het een vroegtijdig campagne-ideetje is. Maar bewijs gerust mijn vergissing.

Collega’s, sommige reacties verwonderen mij wel. Collega uit de oppositie, ik kan u geruststellen: dit is iets wat in het regeerakkoord staat. Wat dat betreft, ga ik er dus van uit dat de partijen die dat regeerakkoord hebben goedgekeurd, daar ook helemaal achter staan. (Applaus bij CD&V)

Wat mij nog meer verwondert, is dat men zegt dat ik daarover niet in overleg ben gegaan met de sector. Collega’s, vrijdag was er een studiedag met de resultaten van het Bosforum. Ik juich dat Bosforum trouwens toe. Ik heb het ook financieel mogelijk gemaakt dat dat Bosforum werd opgericht, omdat dat een heel goed overlegmoment is, waar iedereen in de sector samen zit en op die manier gezamenlijk de neuzen in dezelfde richting kan krijgen. Dat is bijzonder goed en positief. Ik heb dat vrijdag ook gezegd.

U was er niet, collega De Bruyn, maar ik heb in mijn speech op het Bosforum gezegd dat die omgekeerde toegankelijkheid belangrijk was voor mij en dat ik daarover graag in overleg wou gaan met iedereen in de zaal en het ook in de praktijk wou uitvoeren. Dat is daar ter plaatse ook zo gezegd, collega’s.

Hoe gaan we dat nu concreet aanpakken? Het ontwerp van decreet is naar de Inspectie van Financiën. Het ligt op de tafel, en ik hoop daar snel een advies van te hebben. Het vraagt natuurlijk ook een decretale ingreep. Wij maken ook per bos een bosbeheersplan op. In dat bosbeheersplan moet eigenlijk op basis van de criteria gekeken worden wat kwetsbaar is en wat we kunnen voorzien om niet toegankelijk te zijn. Al de rest is dan wel toegankelijk. En daar vervalt dan de papiermolen voor de jeugdverenigingen als zij daar een bosspel willen organiseren.

Het is vooral ook een uitdaging voor de openbare bossen. Het gaat hier over de openbare bossen, collega De Vroe, die toebehoren aan de overheid. Ik vind inderdaad dat mensen ook recht hebben om van die bossen te kunnen genieten, maar we moeten ook oog hebben voor de kwetsbaarheid. Maar het voordeel van zo’n bosbeheersplan, waarbij je ook de toegankelijkheid moet meenemen, is dat dat ervoor zorgt dat je daar ook actief over moet nadenken. Wat zien we vandaag? Er zijn die paadjes, en men is eigenlijk niet getriggerd om in dat bosbeheersplan ook actief te gaan nadenken over waar men die bossen nog meer toegankelijk kan maken. Het feit dat je het omdraait, verplicht iedereen om die oefening te maken en te kijken waar ecologie belangrijk is, waar de kwetsbaarheid is, waar men gaat afbakenen. En al de rest is dan toegankelijk. Het is ook gemakkelijker om over te communiceren en om ervoor te zorgen dat het voor iedereen die het bos gebruikt, ook veel gemakkelijker is.

Naast die toegankelijkheid zetten wij met de regering uiteraard ook samen verder in op de bosuitbreiding. Bij elk ruimtelijk uitvoeringsplan waar wij in de afbakening van het buitengebied voorzien, komt er extra natuur en bos bij. Telkens als er een op de tafel ligt, wordt daar extra natuur en extra bos gecreëerd. We doen dat ook in de praktijk. U weet dat wij het Boscompensatiefonds volledig hebben vrijgemaakt. Die inhaalbeweging loopt volop. Je ziet dat ook op het terrein.

Een derde punt dat we hebben gedaan, is ervoor zorgen dat er een grotere compensatie is, maar ook een verplichting tot compensatie in natura, wat ervoor zorgt dat er in Vlaanderen meer bos komt. Er wordt dus volop gewerkt, niet alleen aan de toegankelijkheid, maar ook aan bosuitbreiding.

U weet ook dat we naast die twee punten de ambitie hebben om in 2019 in elke gemeente van Vlaanderen een natuur- en bosspeelzone te hebben. We zitten op dat punt volledig op schema en we zullen dat ook effectief halen.

We werken dus op verschillende fronten. Ik ben zeer blij met een gesprekspartner als het Bosforum. Uiteraard zullen we verder in overleg gaan. Het is goed dat we in onze openbare bossen de natuurbeleving volop toelaten. Ik verwacht niet dat het nu een stormloop zal zijn, zoals sommigen doen uitschijnen, en iedereen alles plat zal trappen omdat we de toegankelijkheid omdraaien. Het is gewoon normaal. Vroeger konden mensen ook in het bos. Dat is allemaal veel strikter geworden. De papiermolen is niet zo evident. De omgekeerde toegankelijkheid is een goede zaak voor iedereen: goed voor de gebruiker van het bos, goed voor het draagvlak voor natuur en het is ook goed voor de kwetsbaarheid, want de zones die we willen beschermen, kunnen we duidelijk aanduiden en er de bescherming laten gelden.

Ik doe dus verder met de uitvoering van het regeerakkoord wat de omgekeerde toegankelijkheid betreft. Ik reken dan ook op de steun van de meerderheid.

De minister zal in ons een trouwe en loyale bondgenoot vinden wat betreft het realiseren van bijkomend bos. (Applaus bij CD&V en Open Vld)

De boscompensatie is uiteraard nog een heel andere discussie dan de uitbreiding, dan bijkomend 10.000 hectare bos realiseren, hetgeen we twintig jaar geleden zijn overeengekomen. Uw antwoord heeft bevestigd wat veel van mijn kritiek is: u hebt op dit moment voor dit plan geen draagvlak. Uiteraard gaat u nu aan tafel zitten. Het zou er nog aan mankeren. Ik was inderdaad niet op het Bosforum aanwezig. Ik zat vorige week ziek thuis. Ik geef u met genoegen inzage in mijn ziektebriefje. Ik vond die sneer dus een beetje onterecht.

Wij zullen met alle genoegen kijken wat de volgende stappen in deze ontwikkeling zijn. Ik moet eerlijk gezegd toegeven, u verwijst stellig naar het regeerakkoord, maar indien u het zo een belangrijk punt vond, dan had u het zelf ook ter sprake gebracht op het ogenblik dat u uw beleidsbrief kwam voorstellen in het parlement. U hebt daar met geen woord over gesproken en het stond evenmin in uw vorige beleidsbrief. (Applaus bij de N-VA)

Om even terug te komen op het verhaal van de jeugdverenigingen, stel ik voor dat we vooral de jeugdverenigingen zelf aan het woord laten in plaats van te spreken in hun naam, want als iedereen zeer goed geluisterd zou hebben, de afgelopen jaren, zelfs in de vorige legislatuur, dan zou u weten dat dit een punt is dat zij al zeer lang zeer hoog op hun agenda hebben staan. (Applaus bij CD&V).

Het toegankelijkheidsverhaal is alleen maar een positief verhaal: een positief verhaal voor iedereen. Het zal meer respect met zich meebrengen voor bos en natuur. Ik hoop dat de communicatieve, eventuele praktische bezwaren met het oog op bescherming, en op een aantal beschermingen die moeten gebeuren, geen rem blijven op het spelen in de natuur en op de toegankelijkheid van onze bossen en onze natuur. Ik hoop effectief dat we werk kunnen maken van de omgekeerde toegankelijkheid. Ik ben het met de minister eens dat dat het denkwerk op het terrein extra zal stimuleren en meer toegankelijkheid tot gevolg zal hebben.

De actuele vragen zijn afgehandeld.